De coronacrisis heeft de wereld al pakweg twee maanden in een ijzeren greep. Al vanaf het eerste moment is er een belangrijke adviesrol weggelegd voor het Outbreak Management Team (OMT): de landelijke groep van (Medische) experts die het kabinet raad geeft over passende maatregelen in de strijd tegen COVID-19. In eerste instantie was RIVM-baas Jaap van Dissel, voorzitter van het OMT, de enige woordvoerder. Logisch: in een situatie als deze is een bekend uitgangspunt, dat met één stem wordt gesproken. Die stelregel is er niet voor niets. Zoals het kabinet eenduidig advies verwacht, rekent ook het publiek op een zuivere, niet mis te verstane lijn. Juist daarom is het riskant, dat diverse OMT-leden steeds meer worden blootgesteld aan publieke optredens in de media en de dagelijkse talkshows in het bijzonder.
Kritiek op OMT neemt toe
In iedere crisissituatie hunkert het publiek naar duiding. Het is wat psychologen leiderschapsregressie noemen: hoe groter de onzekerheid, hoe meer onzekerheid wordt gezocht. In deze tijden van Corona geven vooral de experts de crisis een gezicht. Het OMT krijgt een duidelijke positie met een eenduidige rol: vanuit wetenschappelijk perspectief adviseren wat de impact is van het coronavirus, met als oogmerk het beteugelen van de uitbraak. Na een aantal weken werden niet alleen Jaap van Dissel maar ook Diederik Gommers, Marion Koopmans, Ann Vossen en Jan Kluytmans bekend als talkshowgast. Zij kregen de ruimte om te duiden hoe het zit met alle medische facetten van de coronacrisis: virus containment, de actuele cijfers en trends, de beschikbare hulpmiddelen en de capaciteit van de IC’s in Nederland. Maar de coronacrisis is na de outbreak veel meer geworden dan een enkelvoudig medisch vraagstuk. Nog los van de economische gevolgen, is het bovenal een maatschappelijke schok die haar weerga niet kent. En we staan nog maar aan het prille begin.
De afgelopen weken neemt de kritiek op het OMT toe, en klinkt de roep om transparantie. Wie zitten erin, op basis waarvan zijn zij geselecteerd, hoe komen hun adviezen tot stand en wat is de wetenschappelijke waarde daarvan? We zien dat er steeds meer informatie wordt gedeeld, waar in het begin het OMT werd omgeven door geheimzinnigheid. Dat is lovenswaardig, omdat de samenleving transparantie verwacht, zeker in een crisis als deze. Maar tegelijkertijd schuilt er een risico in, want in ieder optreden schuilt precedentwerking. De leden worden uiteindelijk afgerekend op eerder gedane uitspraken. En hoe verder we in de coronacrisis komen, hoe minder het gaat over de medische facetten van het virus. Zo worden de OMT-leden bevraagd over de versoepeling van maatregelen, over de juridische legitimatie van allerlei noodverordeningen, de herstart van de economie, de drukte in het openbaar vervoer, over de sociale gevolgen van thuiswerken en wanneer de kapper weer kan knippen. En dat terwijl niemand weet, hoe de anderhalvemetersamenleving eruit gaat zien. De valkuil is jumping to conclusions. Oftewel: de deskundigen nemen geen tijd voor een goede analyse binnen hun eigen expertisegebied, maar komen direct met een reactie, omdat zij er simpelweg op worden bevraagd. Het leidt ertoe dat de OMT-leden steeds vaker worden verleid om over zaken te oordelen en te praten die buiten hun deskundigheid dan wel mandaat liggen, en dat heeft rolvervaging en daarmee onduidelijkheid tot gevolg. Sommige OMT leden geven dit overigens ook aan en vragen hiermee om een oplossing. Immers: de politiek is aan zet, het OMT is een eenzijdig adviesorgaan.
Hoe langer de coronacrisis duurt, hoe meer zelfbeheersing van het OMT wordt gevraagd. De vraag is waar wetenschap ophoudt en waar politiek begint. Vanuit medisch-wetenschappelijk perspectief is het zeer verdedigbaar dat publiekelijk medische dilemma’s worden gedeeld. Maar de vervolgfase van de coronacrisis gaat ons voorstellingsvermogen ver te boven en mensen zullen steeds vaker niet hun gezonde verstand gebruiken, maar redeneren vanuit emotie of welbegrepen eigen belang. Gedupeerden zullen hun gram willen halen en de schuld bij het OMT leggen, hoe onterecht dit ook is want de politiek is eindverantwoordelijk. Het is dan ook aan te bevelen dat het OMT de regie terugpakt en kiest voor één heldere lijn, die louter en alleen gaat over de bestrijding van het virus en niet meer dan dat. Dat betekent dat de OMT-leden minder zichtbaar worden, niet ingaan op vragen die niet gaan over de medische aspecten van het coronavirus en doorverwijzen naar andere deskundigen waar dat past. Het is de enige wijze om te voorkomen dat het OMT haar eigen geloofwaardigheid ondergraaft, of erger nog: politiseert. Dus blijf rolvast, durf nee te zeggen als de talkshow belt en geef het woord terug aan Jaap van Dissel. Want de woorden van Rutte gaan ook op voor het OMT zelf: voorzichtigheid nu is beter dan spijt achteraf.
Paul Stamsnijder is partner van de Reputatiegroep
In iedere crisissituatie hunkert het publiek naar duiding. Het is wat psychologen leiderschapsregressie noemen: hoe groter de onzekerheid, hoe meer onzekerheid wordt gezocht. In deze tijden van Corona geven vooral de experts de crisis een gezicht. Het OMT krijgt een duidelijke positie met een eenduidige rol: vanuit wetenschappelijk perspectief adviseren wat de impact is van het coronavirus, met als oogmerk het beteugelen van de uitbraak. Na een aantal weken werden niet alleen Jaap van Dissel maar ook Diederik Gommers, Marion Koopmans, Ann Vossen en Jan Kluytmans bekend als talkshowgast. Zij kregen de ruimte om te duiden hoe het zit met alle medische facetten van de coronacrisis: virus containment, de actuele cijfers en trends, de beschikbare hulpmiddelen en de capaciteit van de IC’s in Nederland. Maar de coronacrisis is na de outbreak veel meer geworden dan een enkelvoudig medisch vraagstuk. Nog los van de economische gevolgen, is het bovenal een maatschappelijke schok die haar weerga niet kent. En we staan nog maar aan het prille begin.
De afgelopen weken neemt de kritiek op het OMT toe en klinkt de roep om transparantie. Wie zitten erin, op basis waarvan zijn zij geselecteerd, hoe komen hun adviezen tot stand en wat is de wetenschappelijke waarde daarvan? We zien dat er steeds meer informatie wordt gedeeld, waar in het begin het OMT werd omgeven door geheimzinnigheid. Dat is lovenswaardig, omdat de samenleving transparantie verwacht, zeker in een crisis als deze. Maar tegelijkertijd schuilt er een risico in, want in ieder optreden schuilt precedentwerking. De leden worden uiteindelijk afgerekend op eerder gedane uitspraken. En hoe verder we in de coronacrisis komen, hoe minder het gaat over de medische facetten van het virus. Zo worden de OMT-leden bevraagd over de versoepeling van maatregelen, over de juridische legitimatie van allerlei noodverordeningen, de herstart van de economie, de drukte in het openbaar vervoer, over de sociale gevolgen van thuiswerken en wanneer de kapper weer kan knippen. En dat terwijl niemand weet, hoe de anderhalvemeter-samenleving eruit gaat zien. De valkuil is jumping to conclusions. Oftewel: de deskundigen nemen geen tijd voor een goede analyse binnen hun eigen expertisegebied, maar komen direct met een reactie, omdat zij er simpelweg op worden bevraagd. Het leidt ertoe dat de OMT-leden steeds vaker worden verleid om over zaken te oordelen en te praten die buiten hun deskundigheid dan wel mandaat liggen, en dat heeft rolvervaging en daarmee onduidelijkheid tot gevolg. Sommige OMT leden geven dit overigens ook aan en vragen hiermee om een oplossing. Immers: de politiek is aan zet, het OMT is een eenzijdig adviesorgaan.
Hoe langer de coronacrisis duurt, hoe meer zelfbeheersing van het OMT wordt gevraagd. De vraag is waar wetenschap ophoudt en waar politiek begint. Vanuit medisch-wetenschappelijk perspectief is het zeer verdedigbaar dat publiekelijk medische dilemma’s worden gedeeld. Maar de vervolgfase van de coronacrisis gaat ons voorstellingsvermogen ver te boven en mensen zullen steeds vaker niet hun gezonde verstand gebruiken, maar redeneren vanuit emotie of welbegrepen eigen belang. Gedupeerden zullen hun gram willen halen en de schuld bij het OMT leggen, hoe onterecht dit ook is want de politiek is eindverantwoordelijk. Het is dan ook aan te bevelen dat het OMT de regie terugpakt en kiest voor één heldere lijn, die louter en alleen gaat over de bestrijding van het virus en niet meer dan dat. Dat betekent dat de OMT-leden minder zichtbaar worden, niet ingaan op vragen die niet gaan over de medische aspecten van het coronavirus en doorverwijzen naar andere deskundigen waar dat past. Het is de enige wijze om te voorkomen dat het OMT haar eigen geloofwaardigheid ondergraaft, of erger nog: politiseert. Dus blijf rolvast, durf nee te zeggen als de talkshow belt en geef het woord terug aan Jaap van Dissel. Want de woorden van Rutte gaan ook op voor het OMT zelf: voorzichtigheid nu is beter dan spijt achteraf.
OMT-lid Ann Vossen kreeg onlangs de toorn van Twitter over zich heen toen ze bij Jinek verklaarde dat het coronavirus wordt toegelaten tot de hele bevolking met de hoop op groepsimmuniteit. 'Stoppen is niet het doel', zei Vossen.
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!