Het veranderen van perceptie is de sleutel naar een gelukkiger leven

Gisterennacht besloten mijn echtgenote en ik, na twee uur in de rij te hebben gestaan voor technoclub Berghain in Berlijn, de rij te verlaten, een Uber te bestellen en naar bed te gaan. We hadden al driekwart van de afstand tot de deur afgelegd. We hadden speciaal voor dit event ons kind bij de grootouders gedropt, een vlucht genomen en een hotel geboekt. De investering in tijd, geld en moeite was dus aanzienlijk. Vergelijk het met de gokker die al honderden euro’s kwijt is en voor het dilemma staat om te stoppen of door te gaan.  

Maar van onze beslissing heb ik geen seconde spijt gehad. Toen ik, nog in de rij, stond te mijmeren – want wat moet je anders – moest ik opeens aan Daniel Kahneman denken, de godfather van de gedragseconomie. Mijn situatie had alles van een klassiek besluitvormingsdilemma. Mijn irrationele onbewuste vertelde me om te blijven, aangezien ik er nu al zo veel in geïnvesteerd had. Kahneman noemt dat het endowment-effect. Iets krijgt veel meer waarde als je er zelf moeite in hebt gestopt. Denk aan de Ikea-meubelen die je ooit zelf in elkaar hebt gezet. Daarnaast speelde ook loss-aversion een rol: in de rij kon je letterlijk horen hoe de mensen binnen uit hun dak gingen, dus ik wist wat we zouden missen. 

Het werk van Kahneman en Tversky staat bol van dit soort keuzedilemma’s, waarin irrationaliteit het wint van de ratio. Een klassieker: beeld je in dat twee mensen op hetzelfde moment van dezelfde plek, ieder in een taxi, vertrekken naar de luchthaven. Ook hun vluchten vertrekken op hetzelfde moment. Allebei komen ze vast te zitten in een file. Wanneer ze, veel te laat, aankomen op de luchthaven ontdekt de een dat zijn vlucht vertraagd was en hij maar net vijf minuten te laat is. Wie heeft de meeste spijt? 

Het is niet moeilijk om je in te beelden dat de een veel gefrustreerder is dan de ander, ook al is hun objectieve realiteit in feite dezelfde. De reden is heel simpel: die ene persoon kon zich een situatie voorstellen waarin hij toch nog zijn vlucht gehaald zou hebben. Dit is waarom in sportwedstrijden de tweede plek veel erger is dan de derde. De nummer tweede kan zich heel goed voorstellen hoe het zou zijn geweest om te winnen, terwijl nummer drie al lang blij is dat hij op het podium staat. 

Dus terwijl de anderen in de rij voor Berghain zich voorstelden hoe het binnen zou zijn, beeldde ik me in hoe overvol het was, hoe lang het nog zou duren om binnen te geraken en vooral: hoe fijn het zou zijn om eens een nachtje te slapen zonder dat een peuter me uit bed zou huilen. Het was de beste nachtrust in maanden. 

Puur door een alternatieve realiteit te visualiseren, bevrijdden we onszelf van een heel slechte beslissing om te blijven. Het veranderen van perceptie is de sleutel naar een gelukkiger leven.