Koningin Beatrix sluit jaar in stijl af …

Het blijft het geheim van Paleis Huis Ten Bosch. Met wie zou koningin Beatrix nog even haar kerstboodschap nalopen voor het genadeloze rode lampje op de televisiecamera gaat branden? Ik waag me niet aan speculaties, maar zelden zal een Kerstboodschap met zoveel verbijstering zijn ontvangen als de editie van 2009. Het jaar waarin het communicatie vanuit het Huis Oranje allesbehalve koninklijk verliep en waarin de recalcitrante HP/DeTijd zelfs kopte in de richting van prins Willem Alexander:’Majesteit, we zijn U zat!’ Koningin Beatrix zette fors de aanval in op de digitalisering van onze maatschappij en deed in scherpe en duidelijke bewoordingen.

“Technische vooruitgang en individualisering hebben de mens onafhankelijker en afstandelijker gemaakt. We zijn geneigd van de ander weg te kijken en onze ogen en oren te sluiten voor de omgeving. Tegenwoordig zijn zelfs buren soms vreemden. Je spreekt elkaar zonder gesprek, je kijkt naar elkaar zonder de ander te zien. Mensen communiceren via snelle korte boodschapjes.” zegt ze in haar toespraak. “De moderne technische mogelijkheden lijken mensen wel dichter bij elkaar te brengen, maar ze blijven op ‘veilige’ afstand, schuilgaand achter hun schermen. Wij kunnen nu spreken zonder te voorschijn te komen, zonder zelf gezien te worden, anoniem. Domweg, grofweg emoties uiten is makkelijk geworden. Op spreken zonder respect wordt niemand meer afgerekend.”

Op de Twitter-community werd er meteen een scherp debat ingezet. Vol verbijstering en ongeloof had de Nederlandse digitale voorhoede kennis genomen van de op zijn minst onwetende woorden van de Koningin. Internetjournalist en columnist voor ondermeer Elsevier Arjan Dasselaar legde in een scherpe column precies bloot waar het in de Koninklijke kerstrede aan had gebroken. Inzicht en empathie.

"Je kunt je er ook diep gekwetst door voelen. Ik val in die laatste categorie. Dankzij Twitter en e-mail kon ik de afgelopen jaren veel eerder en veel intenser betrokken zijn bij soms verre vrienden en familieleden die het door ziekte, sterfgevallen of andere nare privéomstandigheden moeilijk hadden. Daar was niets ‘veiligs’ aan."

Een juiste vaststelling van Arjan Dasselaar. Communicatie-insiders weten dat juist de steeds grotere toestroom van Nederlanders van alle leeftijden en gezindten op de sociale netwerken niet alleen heeft geleid tot een dagelijkse stroom gekanker op die vermaledijde politiek, maar ook via sites als Hyves en Schoolbank tot een laagdrempelig podium voor ontmoeting, troost en liefde. Op Twitter gaat het al lang niet meer over de opgewonden poes van de buurvrouw, maar kunnen slimme politici als Diederik Samsom en Maxime Verhagen meteen in discussie over heikele politieke items als de terugtrekking van troepen uit Afghanistan of de resultaten van de Kopenhagen-top. Zelf heb ik op deze manier mijn vooroordelen over de moslim-politica Fatima Elatik laten varen.

Ook in het professioneel communiceren zijn veel van die sociale media niet meer weg te denken. Sporters en politici Twitteren, voorlichters ook. Spinnen gaat via 140 leestekens net als slim ‘debunken’. Zo kan ik iedere professionele volger adviseren om tijdens uitslaande branden in het Haagse de Tweets van @jackdevries te volgen. Via Hyves, Facebook of Linked ontstaan nieuwe netwerken van vrienden en professionals die elkaar niet alleen via het scherm volgen, maar ook op andere plaatsen treffen. Om professioneel bij te praten of voor een stiekeme vrijpartij. Professionals wisselen ervaringen met elkaar uit en delen kennis.

De kersttoespraak van Koningin Beatrix is wel zeldzaam wereldvreemd geweest. Natuurlijk dient ook in het digitale verkeer de menselijke maat norm te zijn. Natuurlijk zijn er slachtoffers in de steeds digitaler wordende wereld, maar die komen ook steeds meer in beeld van hulpverleners. Natuurlijk blijven Pritt en Brusselmans sarren en zuigen bij Geen Stijl en mogen dorpsgekken met welluidende namen als Koerbagh en Bottehond daar weer overheen plassen. Ook de digitale wereld is soms net de grote-mensen-wereld van de Oranje’s.

Maar tenslotte nog even de Oranjecommunicatie. Wellicht heeft Koningin Beatrix nog hemwee naar de jaren ’50 toen de Nederlandse hoofdredacteuren naar Paleis Soestdijk dienden te komen voor instructies over wat wel en niet te schrijven. Het jaar 2009 was het jaar van zeer ongelukkige Oranje-communicatie over veel vakanties, salarisverhoging, vliegreizen, onderhoud van de Groene Draeck, vakantiehuis in Mozambique en de zwaar omstreden Mediacode.

Dat, beste Majesteit, is niet allemaal de schuld van de technische vooruitgang. Die zorgt er wel voor dat ook de wereld van Oranje een stuk transparanter is geworden. We weten alles, we zien alles. En we hebben al of niet anoniem ook over alles een mening. Dat zal best even wennen zijn op het paleis. Natuurlijk kunnen we dat niet allemaal filteren. Maar majesteit, leg u oor eens te luister bij die mannen en vrouwen wiens leven waanzinig is verrijkt door de nieuwe digitale wereld. Welkom in 2010!