Vuur. Dat is wat je het eerste ziet als je de zaal van het Utrechtse Media Plaza inloopt voor ‘Veranderen in één dag’ met gedragswetenschapper Ben Tiggelaar. En het pakje blauwe lucifers dat dat vuur heeft doen ontbranden. Tiggelaar legt de metafoor nergens uit (of ik moet dat net gemist hebben vanwege een vertraagde trein), maar de lucifers branden een dag lang op de superstrakke, streng geredigeerde sheets van de meester.
Burning Platform
Het vuur brandt het hardst op een sheet met een foto van het brandende olieplatform Piper Alpha. Het olieplatform in de Noordzee brandde in 1988 zo hard dat de werknemers een afschuwelijke keuze moesten maken: tientallen meters naar beneden de zee inspringen of op het platform blijven en naar beneden storten. Het begrip Burning Platform staat sindsdien voor de crisis die nodig is om ervoor te zorgen dat mensen gaan veranderen.
Pijn weegt zwaarder dan plezier
Tiggelaar zegt het zo: ‘Pijn weegt zwaarder dan plezier.’ De nadelen van verandering wegen altijd zwaarder dan de voordelen. En dat terwijl, zo begint hij zijn oneman-marathon: veranderen wordt het kernproces in organisaties en daarmee dus de enige constante. Het benoemen van de status quo - wat gebeurt er als we niet veranderen - kan helpen om de verandering in gang te zetten. Want ook dan wegen de nadelen zwaarder dan de voordelen. De kracht van Tiggelaar is dat hij complexe bevindingen van wetenschappers op een toegankelijke manier kan overbrengen aan zijn publiek. De theorieën van onderzoekers wisselen elkaar in hoog tempo af, maar Tiggelaar weet ze plat te slaan en op toepasbare wijze aan de luisteraars te presenteren. Het belangrijkste inzicht: veranderen gaat over het aanleren van nieuw gedrag.
See, Feel, Change
Een belangrijke inspirator van Tiggelaar is John Kotter, auteur van ‘Leading Change’ en hoogleraar Verandermanagement aan Harvard University. Een van de inzichten van Kotter is dat de emotionele aanpak (See, Feel, Change) veel effectiever is dan de rationele (Analyze, Think, Change). Pas op het moment dat medewerkers de pijn voelen van ontevreden klanten en afgebrande werknemers, achterhaalde systemen en vastgelopen processen zullen ze de weg naar verandering willen inslaan.
Kotter is bekend van zijn acht stappen: zorg voor een gevoel van urgentie (dat brandende platform), formeer een leidende coalitie, ontwikkel een verandervisie, communiceer de visie om draagvlak te creëren, verwijder obstakels en maak actie mogelijk, zorg voor kortetermijnsuccessen, zak niet in maar bouw door en veranker de verandering in de cultuur.
Leren is belangrijker dan presteren
Tijd is essentieel in het verhaal van Tiggelaar. Wie te lang wacht met veranderen, maakt zichzelf overbodig. Maar wie te snel wil veranderen, zal er niet in slagen om de acht stappen van Kotter (of iedere andere veranderaanpak) op een goede manier te doorlopen. ‘Grote stappen snel thuis’ werkt niet bij gedragsverandering. Tiggelaar noemt leren als een belangrijke omweg bij veranderen. En: leren is belangrijker dan presteren. Wie zicht richt op presteren zal al snel ontdekken dat fouten maken verlammend werkt. Wie veranderen ziet als een leerproces kan voortdurend leren van zijn eigen fouten en de fouten van de ‘leidende coalitie’.
Voordoen en nadoen
En nog zo’n handige tip van Tiggelaar: je moet de verandering kunnen voordoen en nadoen. Vage doelstellingen (het doel moet overigens ‘hoog en haalbaar’ zijn) zoals ‘beter je best doen’ werken niet. De verandering moet zo concreet en liefst ook zo klein mogelijk zijn. Want alleen met kleine, concrete stapjes kunnen mensen snel (nou ja, zo snel mogelijk dan) vooruit komen.
Aan het eind van de middag is er een live-verbinding met Kotter waarbij hij antwoord geeft op drie vooraf geselecteerde vragen van deelnemers. Kotter is van ‘keep it simple’, zeker nu de omgeving waarin je werkzaam bent veel complexer is dan vroeger. En: geld gooien naar verandering werkt niet. Je moet ervoor zorgen dat mensen op vrijwillige basis mee willen werken aan verandering. En wel zo dat er een beweging (hij zegt letterlijk: ‘social movement’) onstaat van mensen die de verandering willen vormgeven.
Voortdurende verandering
Aan het eind van de dag zit de zaal nagenoeg net zo vol als aan het begin van de dag. En dat terwijl de meeste deelnemers de hele dag geen streepje daglicht zien en alleen af en toe een dansje mogen maken op een energiek muziekje.
Om eerlijk te zijn, ik was al fan van Tiggelaar vanwege zijn columns in NRC Handelsblad en filmpjes op YouTube (kijken, die vlogs!). Maar nu kan ik niet anders dan diep buigen voor de meester. Dit marathoncollege is van begin tot eind boeiend en de inzichten van Ben (tutoyeren is inmiddels vast wel toegestaan) en zijn mede-onderzoekers zingen nog dagenlang na in je hoofd.
Als voortdurende verandering de grote trend is in organiseren en ondernemen zullen de deelnemers het werkboek van de dag goed kunnen gebruiken om het vuur brandende te houden. Want alleen op die manier kan de verandering zich als een olijfolievlek door de organisatie verspreiden.
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!