De tabaksindustrie hoort niet thuis op een podium

De schade van de producten van de tabaksindustrie op de volksgezondheid is groot

Een gehoord argument is dat als je de tabaksindustrie weert, je ‘dan helemaal geen bedrijven meer kunt uitnodigen’ met een ongezond of (potentieel) verslavend product. Denk aan alcohol, gokken of bedrijven uit de fossiele industrie.

Hoewel we ook kritisch zijn ten opzichte van deze industrieën en hun producten, staan de gezondheidseffecten hiervan niet in verhouding tot de uitzonderlijke schade die de tabaksindustrie moedwillig aan de volksgezondheid toebrengt: bijna 20 duizend doden per jaar in Nederland door het roken van tabak en de zeer hoge kans op een nicotineverslaving met hun nieuwe producten, zoals de elektronische sigaret (e-sigaret of ‘vape’).

De World Health Organization heeft voor de tabaksindustrie specifiek afspraken gemaakt om overheden en de maatschappij te beschermen tegen commerciële en andere gevestigde belangen van deze industrie (WHO FCTC artikel 5.3). De tabaksindustrie is daarmee de enige industrie in het bovenstaande rijtje waarvoor reclamemaken al volledig verboden is. Waarom zou je ze dan nog uitnodigen op een evenement?

Een uitnodiging om in gesprek te gaan normaliseert de tabaksindustrie

We lezen als tweede argument dat event-organisatoren een tabaksfabrikant uit willen nodigen omdat ze tijdens het event met hen in discussie willen gaan. Om ze aan de tand te voelen over de oprechtheid van hun ‘purpose’, want: ‘Juist dan is er gesprek.’

Maar als je de tabaksindustrie uitnodigt, legitimeer en normaliseer je deze industrie en haar product. Je maakt deze vorm van industrie (mogelijk onbewust) gelijkwaardig aan de andere industrieën die op het evenement spreektijd krijgen.

Die gelijkwaardigheid is er niet. De tabaksindustrie heeft 50 jaar geleden al laten zien dat haar strategie van het vertraagd openbaar maken en publiceren van gezondheidsrisico’s werkt. En dat lijkt ze nu weer in te zetten met hun nieuwe producten, met de e-sigaret als paradepaardje.

Ondanks dat de langetermijneffecten van de e-sigaret nog niet geheel duidelijk zijn, kunnen we de effecten wel voorspellen op basis van wetenschappelijke data. Voor ons als artsen geldt dan het voorzorgsprincipe en ontraden we het gebruik en de verkoop van dit product. We laten onze jeugd toch niet als proefkonijn fungeren?

Door de tabaksindustrie een podium te geven, bied je ze de kans om zich te verdedigen, en hun missie en ‘transitie’ met de e-sigaret te promoten. Dat vinden wij als artsen oprecht pijnlijk om te zien.

Je cancelt niet, je handelt in de geest van de wet

Een ander veelgehoord argument is dat het ‘cancellen’ van een industrie niet de oplossing is, en je juist via dialoog meer begrip voor elkaar kunt krijgen.

Buiten het feit dat wij ons afvragen waar je meer begrip voor wil krijgen, heeft de overheid gelukkig al bepaald dat deze industrie niet samengaat met reclame, lobby en promotie. Dit verbod wordt overigens keer op keer overtreden en blijkt in de praktijk moeilijk te handhaven.

Zo worden sommige influencers betaald om vapes te laten zien op sociale media en niemand doet er wat tegen. Tabakslobbyisten proberen op (soms gesponsorde) podia te vertellen waarom zij een ‘normale’ industrie zijn en ook zo gezien willen worden. En ondanks een verbod op de lobby van de tabaksindustrie, worden ze toch uitgenodigd.

Door ze niet uit te nodigen voor reclamecongressen ‘cancel’ je de tabaksindustrie niet; je handelt naar de wet en laat je niet verleiden door een industrie die continu de mazen van de wet opzoekt. In dit geval is simpelweg ‘nee’ zeggen, naast je plicht, een toonbeeld van kracht, geen zwakte.

Het nieuwe product van de tabaksindustrie is niet de oplossing voor het probleem van tabaksgebruik

De e-sigaret wordt door de tabaksindustrie gepositioneerd als een vorm van ‘harm reduction’ ten opzichte van de bekende en grote gezondheidsschade als gevolg van tabaksgebruik. Het ontbreken van verbrandingsproducten in de e-sigaret zou het product in theorie mogelijk minder schadelijk kunnen maken ten opzichte van de tabakssigaret.

Echter, de e-sigaret bevat nog steeds nicotine en vele andere schadelijke stoffen die belangrijke gezondheidsrisico’s vormen. Met name voor de ‘nog-niet-rokers’: jongeren. Nicotine levert bij hen aantoonbare gezondheidsschade op vanwege de negatieve invloed op het brein dat nog volop in ontwikkeling is en het ontstaan van nicotine-afhankelijkheid.

Daarbij blijkt het gebruik van de e-sigaret zelfs een opstap naar het roken van tabak. De hoeveelheid nicotine die je met het gebruik van de e-sigaret binnenkrijgt, kan bovendien zeer hoog zijn. Dat komt enerzijds door de hoge dosering nicotine, anderzijds doordat je bijna continue trekjes kan blijven nemen.

Met name voor jongeren is de presentatie en het gebruiksgemak van de e-sigaret onweerstaanbaar gebleken, wat we terugzien in de schrikbarende toename van het gebruik in deze doelgroep. Kortom, van ‘harm reduction’ is geen sprake, integendeel.

Als de tabaksindustrie echt aan ‘harm reduction’ zou willen doen, zouden zij wel meewerken aan ons voorstel om de e-sigaret enkel beschikbaar te maken op voorschrift van een arts als middel om te stoppen met roken.

Tot slot: theorie versus praktijk

Uiteraard zijn wij voor een goede discussie en het uitwisselen van (de juiste) argumenten. We begrijpen natuurlijk goed dat het interessant kan zijn om juist te discussiëren over de werkwijze van deze industrie die op historische gronden, ondanks de bekende schadelijke gevolgen, nog steeds gedoogd wordt.

Maar hoe interessant dat theoretisch ook is, de kleine bijdrage die jullie leveren aan deze discussie door ze toch een podium te geven, is het niet waard. Echt niet.

Wij zien dagelijks de ellende van nicotine- en tabaksverslaving die leed veroorzaakt en levens verwoest. Wij helpen patiënten elke dag, dat is ons vak. Maar het zou óns als artsen enorm helpen als jullie na het lezen van onze argumenten de tabaksindustrie geen podium meer geven. Dat is een daadwerkelijke vorm van ‘harm reduction’.

Auteurs maken deel uit van het collectief #artsenslaanalarm. Noor Rikkers is kinderlongarts en Maurits van der Veen cardioloog