Allemaal creatief

Wie wil dat niet? Kopen dat boek, dus. Maar het boek doorkomen is wel heel hard werken, constateert Harry Obdeijn.

door Harry Obdeijn

Joop is geen schrijver. Voor hem is taal kauwgom: je kunt het alle kanten uit trekken en al gauw verliest het zijn smaak. Joop de Boers is een man van het beeld.

Dat blijkt al in het eerste hoofdstuk, waar hij stelt dat je creatieve mensen ruwweg in twee groepen kunt verdelen: de BeeldCreatief en de ConceptCreatief (Joop heeft iets met hoofdletters.)

De BeeldCreatief dient gevoed te worden met beelden, dan kan hij heel origineel uit de hoek komen. Maar de BeeldCreatief wordt dwarsgezeten; de wereld zit namelijk vol taalproducerende dorknopers en daar moeten we vanaf.

ConceptCreatieven ontwikkelen hun ideeën vaak vanuit redenatie en bewuste kennis, zegt Joop. Je vindt dat veel bij wetenschappers die zo hun creatieve vermogen in de kiem smoren.

Het is duidelijk waar bij Joop de Boers de voorkeur ligt: het spontane beeld versus het verstikkende woord. Maar dan moeten we natuurlijk wel a priori meegaan in de veronderstelling dat zijn tweedeling echt bestaat. En dan denk je al gauw: is dat zo? En waar baseert hij dat op?

Hij preekt een creativiteit die mij schrik aanjaagt

Zo’n gevoel krijg ik vaker in het boek. Het is prachtig vormgegeven, mooi ingedeeld, helder gelay-out, maar als je gaat lezen, raak je al gauw verstrikt in een doolhof van begrippen, een taai-lezende mixture van politiek correcte hypes, zwevend op een pseudowetenschappelijk bedje van borrelpraat. Met erboven een worst van succesbeloftes – ongetwijfeld vegetarisch.

Ik wil niet boosaardig doen en zeker niet twijfelen aan de goede bedoelingen van de auteur. Maar hij preekt een creativiteit die mij schrik aanjaagt. Hij maakt er een religie van waarbij we ons allemaal moeten aansluiten, iedereen, ook de consumensen, zoals hij ze tenenkrommend noemt.

Het is een religie die hij op veel plekken in het boek uitdraagt als een zegen voor de mensheid. ‘Creatieve mensen worden de machtigste mensen op deze aardbol.’ En hij maakt er een heel nieuwe generatie van, de generatie CC, Creatief Connected. Ik moet er een beetje van rillen.

Het vervelendst vind ik de premisse van het boek, het aloude jarenzestig­adagium dat iedereen creatief kan zijn. Dat het een bij ieder aangeboren latent vermogen is dat tot bloei komt als je maar wilt en traint – en dit boek leest, natuurlijk.

Zoiets wil je van niemand horen, zeker niet van een collega-creatief. Want het is niet waar. Creativiteit is geen religie waartoe je je kunt bekeren. Het is ook geen sport waarvoor je kunt trainen. En het is al helemaal niet de redding voor een in de steek gelaten generatie.

Een Amerikaans zelfhelpboek voor wanhopige mensen

Het is gewoon een prettige afwijking die sommige mensen hebben en anderen niet. Het gaat gepaard met belangstelling voor zo ongeveer alles, met name nutteloze dingen. Er komt pret bij kijken, gevoel voor het absurde, nieuwsgierigheid, dwarse onaangepastheid en een neiging tot reflectie. Kortom: alles waar ­werkgevers als Hans de Boer geen cent voor geven. Ga maar ­asperges steken.

Anderzijds is die creativiteit ook geen spontaan opborrelend proces van lukraak associatief denken, zoals Joop suggereert. Het is een proces dat structureel gevoed moet worden met heel veel informatie, zowel in beeld als in taal, wil het tot succes leiden. En het te volgen traject moet nauwkeurig afgebakend worden.

Het is moeilijk om een creatief proces zo aan te sturen dat er iets nuttigs uitkomt. Ook is het een hele kunst om van een originele inval een commercieel succes te maken. Daar heb je verstandige, handige en helder denkende mensen voor nodig. Hun talent is wel degelijk trainbaar, want godzijdank heeft het niets met creativiteit te maken.

Joop de Boers’ boek is een Amerikaans zelfhelpboek voor wanhopige mensen. ‘Ontwikkel jezelf tot creatieve-ideeënconcepter, dan hoef je nog maar 8 seconden per dag te werken.’ En dan word je nog rijk ook.

Foei, Joop, je weet wel beter. Toen jij en ik nog dagelijks probeerden opdrachten om te zetten in hopelijk succesvolle ideeën, waren we daar dag in, dag uit mee bezig – met heel veel denkwerk dat beslist niet alleen uit onze spontane onderbuik kwam.

Afgezien daarvan zou jij ook moeten weten dat de continue brainstorm die je preekt zorgt voor nog meer hoppende en hapsnaaiende opdrachtgevers op zoek naar loslopende ideetjes. Die willen namelijk ook best in 8 seconden rijk worden.

Joop de Boers, 8 ­seconden per dag ­werken
180 pag., Vakmedianet Management, 2015, EAN 978946 2760493, € 29,50