Nee, bedrijven die ontwrichten zijn niet wenselijk

De laatste tijd is er veel aandacht uitgegaan naar zogenaamde exponentiële organisaties. Bedrijven die extreem hard groeien en er prat op gaan dat ze met een handjevol mensen de wereld veroveren en op weg zijn een unicorn te worden, dat wil zeggen een beurswaarde realiseren van meer dan één miljard euro.

U kent ze wel : Airbnb, Uber, Spotify, Instagram, Netflix, Whatsapp, Quirky, Waze, Facebook, Twitter en nog enige tientallen anderen.

Het zijn niet zozeer de bedrijven zelf die zich op arrogante wijze presenteren als de grote vernieuwers (met uitzondering van Uber bij wie de arrogantie in de genen zit), maar auteurs van managementboeken als de Lean Startup, Zero to One, Het Tweede Machine Tijdperk en Exponentiële Organisaties die ten einde de verkoop van hun epistels een boost te geven, exponentiële organisaties steevast typeren als sneller, goedkoper en beter.

Als de bedrijven waar wij allemaal een voorbeeld aan moeten nemen. Zeg maar de Godenzonen onder de bedrijven. De bedrijven van morgen. Ben je niet exponentieel dan ben je een loser.

Klinkklare onzin natuurlijk.

Exponentiële organisaties zijn niet sneller, goedkoper en beter, ze zijn hooguit anders. Het merendeel speelt handig in op de digitalisering en maakt gebruik van de informatietechnologie waarbij ze -  vaak op knappe wijze – vraag en aanbod digitaal met elkaar verbinden. Bedenken ze nieuwe producten? Produceren ze iets? Distribueren ze iets?  Of is het toch vooral een nieuw businessmodel dat ze bedacht hebben? Ik neig sterk naar dat laatste.

Echte meerwaarde

De laatste jaren begon ik mij te verheugen in het groeiende besef dat een organisatie succesvol is als het waarde creëert voor de consument, medewerkers, aandeelhouders en de samenleving. Als we deze uitgangspunten voor een succesvol bedrijf hanteren dan staan vrijwel alle exponentiële organisaties achteraan in de rij. Voornamelijk omdat ze weinig tot geen waarde toevoegen naar de samenleving en helaas ook vaak niet naar hun medewerkers. Zo heeft Amazon de reputatie een slavendrijver te zijn van voor de eerste jaartelling.

Ontwrichtend? Hoe wenselijk is dat?

Ze zijn er trots op dat ze ontwrichtend zijn, markten volledig op hun kop zetten. Ontwrichtend zijn wordt verheven tot een heldendaad. Misplaatste arrogantie want leiden al die ontwrichtingen ook tot meer toegevoegde waarde voor medewerkers en de samenleving ? Wel voor aandeelhouders en dat lijkt het enige criterium te zijn. Being disruptive is een modebegrip geworden. Ik ben betrokken bij aardig wat startups en daar valt het woord ‘disruptief ’ om de andere zin. Ontwrichtend zijn is stoer, is succesvol en lijkt een doel op zich. Maar is ontwrichtend zijn ook wenselijk?  Is het wenselijk dat miljoenen taxichauffeurs, schoonmakers, koeriers en pakketbezorgers vervangen worden particulieren die tegen een habbekrats een ritje maken of een kantoortje schoonpoetsen omdat Uber ze weet uit te spelen en vervolgens weet uitknijpen als een citroen.

Is dat ontwrichtend...nou en of! Is dat wenselijk?

Alleen een egocentrische consument en aandeelhouder zal dat bevestigend beantwoorden.

Het is dus niet allemaal goed nieuws. Ze brengen weinig werkgelegenheid en stimuleren de ‘race to the bottom’ als het gaat om lonen en fatsoenlijke arbeidsverhoudingen.

Hoewel Airbnb behoort tot het braafste jongetje van de exponentiële klas, heb ik toch mijn pied-a-terre in een gezellige Amsterdamse buurt verkocht omdat ik niet kon slapen van het lawaai van de nachts arriverende rolkoffertjes. Trouwens zo gezellig is die buurt inmiddels ook niet meer want het is verworden tot één groot hotel. Met nogal luidruchtige en naar alcohol snakkende gasten. De meerwaarde van menig huis is dan ook dalende.

Misplaatste arrogantie

Genoemde boeken worden (zeggen de auteurs zelf) geschreven voor ceo’s, raden van bestuur en managers waarbij ik mij afvraag wat deze leiders daar aan hebben. 

Nog steeds moeten de ceo’s van Shell, Unilever en Campina olie oppompen, pindakaas maken en koeien melken. En dat gaat niet digitaal maar nog hartstikke analoog. Bovendien is productinnovatie en productievernieuwing onontbeerlijk en moet het allemaal groener en duurzamer. Deze onmisbare producten komen nog steeds niet in bits naar ons toe maar via hardcore distributiekanalen. Zelfs Apple toch niet één van de meest ouderwetse bedrijven op deze aarde, kan niet zonder fabrieken, winkels, onderzoek en productinnovatie.

Wat leert dit? Dat we deze boeken met een enorme korrel zout moeten nemen. Dat exponentiële groei niet het zaligmakende businessmodel is. In veel gevallen juist helemaal niet zelfs. Begrijp me goed, ik ben natuurlijk voor al deze ontwikkelingen ( met uitzondering van Uber) maar het te verheffen tot de norm for doing business getuigd van een onmetelijke kortzichtigheid.

Liever zet ik mijn centen op een totaal andere ontwikkeling die wel een lang leven beschoren zal zijn, die wel waarde toevoegt naar consumenten, medewerkers, aandeelhouders en de samenleving en dat is de groeiende bloei van wat ik noem de gepassioneerde expert.

Bedrijven die met grote passie en expertise een merk bouwen dat meerwaarde heeft voor iedereen. Merken (bedrijven) die worden gewaardeerd omdat ze voldoen aan sterk groeiende behoeften als echtheid en oprechtheid. Merken die wel eerlijk zijn, je geen poot uitdraaien, niet hebzuchtig zijn, niet denken op korte termijn, die een beursgang niet zien als het ultieme streven, die wel groeien maar niet per se exponentieel, die echte werkgelegenheid brengen en hun medewerkers fatsoenlijk behandelen. Merken als TED, Patagonia, Oger, Wired, Slagerij van Dam, Coolblue, Cirque du Soleil, ASML, Sergio Hermans,

Pampers, Marqt, Blue Hill Farmers, Monocle, Lego, Apple, National Geografic, Dean & Deluca,  Paul Smiths, Warchild, Giant, Rijksmuseum, Yakult, The Guardian, Floortje Dessing, Nespresso, De Kleinste Soepfabriek, Virgin Atlantic, Fender, Camper, Harvard en vele andere.

Ik noem ze de gepassioneerde experts. Ze zijn de ruggengraat van onze economieën, niet ontwrichtend maar opbouwend, ze verbeteren de kwaliteit van hele productcategorieen, maken goede marges, investeren in de toekomst en zijn veelal niet beursgenoteerd. Zij hebben de toekomst.

Een oproep : ik ben heel ver met het schrijven van een boekje over de gepassioneerde expert en zoek voorbeelden, voorbeelden en voorbeelden. Met dank alvast.​ Roland@vkralingencompany.com