De politiek faalt angstaanjagend vaak

We worden weer eens door “de politiek” in de maling genomen. Een VN-tribunaal zou volgens minister-president M.Rutte  “by far” de beste weg zijn naar een uiteindelijke berechting van degenen die verantwoordelijk zijn voor het neerhalen van passagiersvliegtuig MH17.

Hij bedoelt waarschijnlijk te zeggen: dat is “by far” de beste oplossing om mij persoonlijk “off the hook” te krijgen. Want ik, Rutte, heb weer eens te veel beloofd toen ik plechtig verklaarde niet te zullen rusten vóór de daders gepakt en berecht zouden zijn. Dus we gooien die lap rood vlees in de internationale arena en kijken de handen in onschuld wassend toe. Pro forma mopperend dat het niet lukt natuurlijk. De rest van het kabinet en de regeringsfracties dekken dit gedrag kennelijk opgelucht af.

Ja, we weten het: politiek is doormodderen. De Amerikaanse politicoloog Charlies Lindblom onwikkelde zelfs “The science of muddling through”. Dus illusies zou je eigenlijk niet mogen koesteren. Maar ik kan het toch niet laten om te vragen: is dat voortbaggeren nu een wetmatig noodlot - met alle tragiek, halve waarheden en huichelarij vandien - of  hebben we nog wel degelijk de mogelijkheid om politieke en bestuurlijke ellende te voorkomen? In welk soort dossiers dan?

• Beangstigend veel miskleunen

Die vraag is gerechtvaardigd, want de lijst van politiek-bestuurlijke uitglijers in Nederland is langzamerhand beangstigend lang. In de afgelopen 20 jaar  zagen we alleen al 10 Parlementaire Enquetes en maar liefst 19 Parlementaire Onderzoeken voorbij komen.  Wat alle 29 keer  leidde tot de volmondige erkenning van onze volksvertegenwoordigers dat zijzelf of hun directe voorgangers in regering en parlement bij cruciale beleidsonderdelen grote beoordelingsfouten hadden gemaakt, met nauwelijks te omvatten schade voor de Nederlandse samenleving.

En dan hebben we het nog niet eens over weer andere beslissingen waarvan de beleidsmakers inmiddels aan het terugkomen zijn. De veel te grote bezuiniging op de AIVD bijvoorbeeld. Of de te grote scholen-gemeenschappen. Of te onnadenkend gas oppompen in Groningen.

En dan zijn er nog de fouten waarbij we nog geen terugzwaai zien: DNA van verdachten verzamelen, zodat Els Borst of anderen niet worden vermoord. Of de vorming van de Nationale Politie die veel te haastig en te ambitieus werd ingezet, met politiemensen volop in de stemming om zelfs de Tour de France te blokkeren.

• Oog voor voldoende capaciteit hebben

Welke lessen zijn nu uit die formele enquetes en onderzoeken getrokken ? Toenmalig premier Wim Kok had het fatsoen zijn politieke verantwoordelijkheid te nemen en zijn ontslag aan te bieden toen het enquete-verslag over Srebenica was verschenen. 

Maar verder? Kijkend naar de fundamentele lessen die getrokken hadden moeten worden, is de eerste die maar niet geleerd wil worden, deze:

Kabinet, Kamer, heb áltijd een onverbiddellijk oog voor de mogelijkheid om het het gewenste beleid überhaupt te kúnnen realiseren.

Is er voldoende capaciteit om de uitvoering ter hand te nemen?

Is er voldoende expertise? Is er voldoende tijd voor de uitvoerende instanties? Zijn er voldoende meetpunten om voortgang en effect te monitoren? Zo niet, zorg daar dan eerst eens voor. 

Dump niks zomaar in de schoot van de gemeenten bijvoorbeeld. Beunhaas niet aan de bestelling van treinen. Wat betreft de voorwaarden scheppen voor realisering van beleid lijkt er in Nederland de afgelopen jaren te vaak sprake van roekeloos gedrag.

Of blijft dat achteraf-gehuil tijdens Kamerdebatten en vragenuurtjes de norm voor zorgvuldig parlementair opereren ? “Staatssecretaris Van Rijn moet maar aftreden om dat PGB-gedoe”. “O nee, toch maar niet. Ga maar als aangeschoten wild verder…”. De man is maar liefst 6 (zes !) maal voor een debat over het PGB naar de Kamer gehaald.  Dat je je als meerderheid van Kamerleden niet kapotschaamt. Die ging toch akkoord met de overheveling van het PGB naar gemeente en  uitbetaling door de Sociale Verzekeringsbank en die krappe tijdslimiet ?

De nieuwe staatssecretaris van Justitie, Klaas Dijkhoff zei over de “bed, bad en brood-discussie” voor uitgeproceerde asielzoekers in de boezem van het kabinet, volgens het AD: “Vijf nachten vergaderen. En nachten. Een uitputtingsslag. Maar dat hoort er bij in deze rare sector”.  

Nee Klaas, dat hoort er helemáál niet bij te zijn. Dat  gedrag is waanzin. Het beschadigt onze top-bestuurders en vernietigt het vertrouwen in de politiek. Met als gevolg nog meer electorale uitwaaïering naar de vleugels en nog weer nieuwe splinterpartijtjes en nog schrillere geluiden uit de middenpartijen om die kiezers terug te lokken. Politieke onzorgvuldigheid is dan een zichzelf versterkend mechanisme geworden.

• Bezinning hard nodig

Nu het parlementaire jaar is afgesloten, wordt het tijd voor bezinning.

Hier een paar denkbare vuistregels.

• Met de uitvoering van een beleidsmaatregel wordt pas gestart als eerst alle uitvoeringsmogelijkheden zijn veiliggesteld.
• Doe geen beloften waarvan je niet absoluut zeker weet dat je ze kunt waarmaken.  “Het geld dat we Grieken lenen , komt gegaranderd terug”, zei minister van Financën Jan-Kees de Jager bloedserieus. Hoe weet hij dat ? “Geen geld meer naar Griekenland”, zei premier Rutte. Hoe wéét hij dat ?
• Zeg waar de grens ligt. Bijvoorbeeld: wederom halen we asielzoekers binnen. Mooi voor deze mensen. Maar waar stopt het ? We zijn de uitgeprocedeerde asielzoekers nog niet eens kwijt ! Er zijn al meer dan een miljoen mensen uit Syrië vertrokken.  Hoeveel van hen willen of kunnen we hier toelaten? Ontelbare jonge mannen in Afrika zien Europa als Land van Belofte. Toelaten?  Mogen we niet rusten tot letterlijk alle sporthallen vol staan met campingbedden? Alle sociaal-zwakke wijken zijn overspoeld door totale vreemdelingen? Wachten tot Wilders inderdaad een ruime meerderheid heeft en dan in paniek “iets” doen? Zeg toch waar de grens ligt. Geef het volk zekerheden in plaats van gestrompel van incidentele beslissing naar incidentele beslissing.

Onze politici zij een heilzame vakantie gegund.