Reclamecampagne met een luchtje

'Wist je dat 66% van alle Nederlanders bij de aanschaf van een homeopathisch middel eigen positieve gebruikservaring belangrijker vindt dan wetenschappelijk bewijs?' Een plaatje met deze tekst kwam onlangs voorbij op Facebook omdat een bekende bij deze boodschap op "vind ik leuk" had geklikt.

Voorstanders van homeopathische middelen in Nederland maken zich er zorgen over dat nieuwe overheidsregels sinds de zomer van 2012 teveel beperkingen opleggen aan de ‘voorlichting’ (reclame, marketing) over de werkzaamheid van zulke middelen. Zo mogen er alleen feiten worden genoemd die wetenschappelijk bewezen zijn. Het kabinet heeft deze regels ingevoerd in het kader van Europees beleid om de veiligheid van gebruikers beter te waarborgen.

Ik heb altijd wat moeite gehad met de klaagzang van de homeopathie dat zij zou worden bedreigd door overheidsvoorschriften op het gebied van deugdelijke voorlichting aan consumenten. Homeopathie is zelf big business geworden. Haar claims over de werking van middelen moeten gewoon onderbouwd worden en produkten mogen geen stoffen bevatten die schadelijk zijn voor de gezondheid. Persoonlijk zie ik niet in wat de homeopathie te vrezen heeft van transparantie.

Een reactie in deze geest plaatste ik bij het Facebook-bericht. Dit lokte een stevige discussie uit met een andere gebruiker, Voor Vrije Keuze, die zich opvallend sterk maakte voor het belang van de fabrikanten van homeopathische produkten, mede aan de hand van cijfers uit een opinie-onderzoek uitgevoerd door MetrixLab.

Kruisverbanden

Wie is dat ‘Voor Vrije Keuze’ precies, vroeg ik mij af. Tijd dus voor een stukje onderzoek. Blijkens de Facebook-pagina van deze organisatie gaat het om een stichting die "zich inzet voor bevorderen van het recht op een vrije keuze en het recht op eigen verantwoordelijkheid van kinderen, jongeren en volwassenen. [...] Op dit moment zet Voor Vrije Keuze zich in voor het behoud van informatie over homeopathische zelfzorgmiddelen in Nederland." In het bestuur van de stichting komen enkele namen voor van mensen die ook bestuurslid zijn van de Koninklijke Vereniging Homeopathie Nederland, de beroepsvereniging van homeopaten.

De website Voor Vrije Keuze staat op naam van PHolding B.V. in Amsterdam. De enige eigenaar van deze besloten vennootschap is, zo leert het handelsregister van de Kamer van Koophandel, Peter van der Helm. Op de website van Van der Helm zien we dat hij een reclame- en PR-man is die zijn naam verbindt met verschillende campagnes van ‘groene’ doelen zoals Wakker Dier en Greenpeace. Zijn Twitteraccount is @petor76">@petor76. Hierop schrijft Van der Helm op 21 maart jongstleden: 'Dit weekend nieuwe campagne tbv homeopathie.' Een bekende vraagt: 'Is dat van jou?' Waarop Van der Helm antwoordt: 'Je bent niet zo vlot hè? Je vraagt of ik nog reklame campagnes doe, stuur ik wat….snap je het niet.'

Enig googelen naar mogelijke kruisverbanden leidt algauw tot een aantal hits. Op de website van De Homeopaath staat: “Stichting Voor Vrije Keuze opgericht [...] Voor Vrije Keuze is een stichting die zich inzet voor het behoud van homeopathie in Nederland. VSM steunt dit initiatief.” VSM? Inderdaad, het VSM dat volgens eigen zeggen "de grootste producent van natuurlijke geneesmiddelen in Nederland” is. Op zijn website staat ook een nieuwsbericht dat het bedrijf de stichting Voor Vrije Keuze ondersteunt. VSM maakt deel uit van de Schwabe Group, een multinational die zichzelf tot de vijfentwintig grootste farmaceutische bedrijven van Duitsland rekent.

Gelikt

Het beeld lijkt nu duidelijker te worden. Er is onlangs (in maart van dit jaar nog pas) een stichting opgericht, Voor Vrije Keuze. Deze staat ogenschijnlijk op afstand van de homeopathievereniging en kan dus makkelijker om financiële bijdragen vragen van middelenproducenten en andere commerciële belanghebbenden (zoals de drogisterijbranche?). Voor Vrije Keuze heeft de reclameman Van der Helm in de arm genomen voor een publiciteitscampagne, waartoe ook de eigen pagina op Facebook behoort. Heeft deze voor zijn cliënt het opinieonderzoek van MetrixLab in opdracht gegeven? Het is een klassieke PR-truc om door middel van zulk onderzoek aan ‘objectieve’ cijfers te komen waarmee je in het openbaar kunt strooien. Ik doe maar enkele voor de hand liggende aannames, maar zeker weten doe ik dit niet. Zou dit beeld echter kunnen kloppen?

Zo ja, wat is het dan dat we hier op Facebook zien? Een initiatief van verontruste burgers of een gelikte lobby van de commercie? Het is in ieder geval een reclamecampagne met een luchtje. Er is, voor zover ik kan nagaan, niets verbodens aan om op deze manier campagne te voeren. Wel is het misschien goed te weten voor degenen die deelnemen aan zulke discussies dat er op de achtergrond een zekere belangenverstrengeling op de loer zou kunnen liggen.

In de homeopathie wordt ‘Big Pharma’ (de grote namen in de farmaceutische industrie) graag afgeschilderd als boze boeman. Maar de omvang van de wereldwijde markt voor alternatieve medicijnen wordt door analisten geraamd op meer dan $100 miljard in 2015. Dat is ongeveer 10% van de totale geneesmiddelenmarkt, niet bepaald ‘klein bier’. Over cijfers voor Nederland beschik ik niet, maar dat er met de markt voor homeopathische middelen hier commerciële belangen gemoeid zijn, lijkt me evident.

Guerillamarketing

Ik heb niets tegen homeopathie als zodanig, integendeel. Ik hoor bij het leeuwendeel van de bevolking dat zulke ‘zelfzorgmiddelen’ wel eens gebruikt. Ik word echter wel achterdochtig wanneer mensen met verschillende maten willen meten en onvoldoende openheid tonen. En zeker als de ‘dominee’ het woord lijkt te voeren maar de koopman achter de schermen aan de touwtjes trekt. De vertegenwoordigers van de homeopathie in Nederland moeten in het publieke domein kennelijk nog wennen aan de eisen die het transparantietijdperk stelt, aan iedereen.

Het is ondertussen de vraag wat er met deze campagne beoogd wordt. Duur hoeft een campagne niet te zijn wanneer deze zich beperkt tot guerillamarketing via de social media. Zou iemand werkelijk geloven dat je hiermee de politiek tot een soepeler beleid weet te bewegen? Een uitruilpuntje wanneer de coalitie een oppositiestem nodig heeft in de Eerste Kamer? Of gaat het er simpelweg om het vuurtje brandend te houden en hebben we hier in feite te maken met een vorm van relatiebeheer gericht op de trouwe achterban om het gemis aan andere mogelijkheden tot ‘voorlichting’ en klantenbinding te compenseren?