Deze week was Joris van Elk, onafhankelijk creative/art director en medeoprichter creatieven-netwerk Those who can, curator van Random Pic(k) Of The Day For A Week. Vijf dagen lang deelde hij zijn inspiratie op de LinkedIn-pagina van Nils Adriaans en Adformatie (één bijdrage per dag).
Van Elk over de overkoepelende gedachte van zijn week: 'We zijn in ons vak steeds meer bezig met het uitvoerende deel van een opdracht. Hoe we een idee het beste tot leven kunnen brengen en hoe we met (baanbrekende) technieken de verbeelding daarvan nog beter tot stand kunnen brengen. Maar wat we daarbij nog wel eens vergeten, is dat niet het idee in dienst moet staan van de uitvoering, maar de uitvoering niets meer is dan een uitvloeisel van een goed idee. Het is juist daar waar het idee de uitvoering overstijgt dat memorabel werk ontstaat. Nou zijn daar vast wel voorbeelden van te vinden in de reclame, maar echt inspirerende verhalen vind je toch eerder in de kunstwereld. Vandaar een selectie van een vijftal kunstwerken waarbij het idee de uitvoering overstijgt ter inspiratie!'
Hier zijn 5 bijdragen:
1. Ilja Repin – Ivan de Verschrikkelijk en zijn zoon Ivan.
'De in Oekraïne geboren Russische schilder Ilja Repin staat vooral bekend om het vastleggen van het Russische leven in de 19e eeuw, wat hem in Rusland een ongekende status bracht. Het is dan ook opmerkelijk dat hij in 1885 besluit een voor zijn doen volslagen ander werk te schilderen: een historische voorstelling van Ivan de Verschrikkelijke die in de 16e eeuw in een vlaag van woede zijn zoon doodslaat.
Een schilderij dat hij besluit te schilderen na de aanslag op Alexander II in 1881. Als aanklacht tegen geweld en het vloeien van bloed legde hij niet de daad, maar het gevolg vast, waarbij vooral de desperate blik van Ivan dusdanig confronterend en intens is, dat de toenmalige tsaar Alexander III besloot tot een verbod om het schilderij tentoon te stellen. Een verbod dat hij uiteindelijk weer teniet heeft gedaan, waarna het schilderij tot tweemaal toe beschadigd werd door toeschouwers die niet met het beeld en de veroordeling van de Russische geschiedenis om konden gaan.'
2. Jean-Michel Basquiat – Five thousand dollars: een aanklacht tegen de kunstwereld
‘Basquiat, één van de leden van de groep van 27, werd op zijn 20e ontdekt door de kunstwereld. Werk dat hij eerder maakte en voor nog geen 100 dollar aan de man bracht, werd een maand later verkocht voor 5000 dollar. Handig voor Basquiat zelf, die daarmee zijn tomeloze drugsverslaving kon bekostigen, maar ook een aanslag op zijn geweten. Want de rebelse straatartiest die vlak daarvoor als onderdeel van het graffiti-duo SAMO nog de muren liep de bekladen met tags, zag plotseling alles wat hij op doek plaatste, veranderen in een handelsobject voor kunsthandelaren en beleggers.
Als tegenreactie besloot hij in 1982 het werk ‘Five thousand dollars’ te maken. Waarbij hij afstapte van zijn gangbare op tribal art geïnspireerde stijl, hij ook afstapte van zijn expressieve primaire kleuren, zijn chaotische composities van talloze elementen en zijn explosieve verfstreken en graffiti teksten, maar koos voor een groot op hout gespannen doek gevuld met twee tinten bruin met daarover heen geschreven: Five thousand dollars, 5000$. Een aanklacht tegen de kunstwereld die hem op het schild hees, en uiteindelijk zijn ondergang financierde en een doek dat momenteel een waarde van vele miljoen vertegenwoordigt.’
3. John Singer Sargent – The Daughters of Edward Darley Boit: een complete revolutie
‘Toen de 26-jarige Singer Sargent de opdracht kreeg de vier dochters van zijn vriend Edward Boit te portretteren, besloot hij het drastisch anders aan te pakken. Mede doordat de opdrachtgever een goede vriend was, stapte hij radicaal af van de gangbare compositie waarin alle vier de geportretteerden ieder even prominent geplaatst werden en besloot een geheel vrije compositie op te zetten, waarbij twee van de vier dochters in de schaduw werden gezet, en zelfs één daarvan en profil.
Niet alleen een complete revolutie op het gebied van groepsportretten, maar ook een revolutie in de benadering van het hele fenomeen portretschilderen in opdracht. De credits moet hij wel delen met Diego Velázquez die in 1656 het schilderij Las Meninas schilderde, dat als inspiratie diende voor dit specifieke werk van Singer Sargent.
Het schilderij van Singer Sargent is te zien in het Museum of Fine Arts in Boston waar het is geplaatst tussen de twee originele Japanse vazen die op de afbeelding zijn vereeuwigd, die geschonken zijn door de vier dochters na het overlijden van hun ouders.’
4. Flag van Jasper Johns, de eerste kunstenaar die een object uit de massacultuur verhief tot kunst
‘‘Op een nacht droomde ik dat ik een grote Amerikaanse vlag had geschilderd en de volgende ochtend stond ik op en ging ik naar buiten om de materialen te kopen om ermee te beginnen.’ Met zijn schilderij Flag vraagt Johns de kijker wat het verschil is tussen een kunstwerk en een alledaags object. Door hiervoor de Amerikaans vlag te kiezen, was hij de eerste kunstenaar die destijds in 1954 een object uit de massacultuur verhief tot kunst.
Gedeeltelijk uit gemakzucht, want het scheelde de destijds 26-jarige kunstenaar in het maken van een ontwerp, aangezien de Amerikaanse vlag al bestond en hij zich zo beter kon focussen op de diepere lagen van wat hij wilde vertellen. In het totaal schilderde Johns 40 vlaggen, maar het origineel is in 2010 verkocht voor 110 miljoen dollar, waarmee Johns de bevestiging kreeg dat alles, zelfs de Amerikaanse vlag, verheven kan worden tot kunst.’
5. Henri Fantin-Latour – Portret van Eva Callimaki-Catargi. Door zijn keuze qua lichtval verdwijnen haar ogen in het donker
‘Henri Fantin-Latour, de 19e eeuwse Franse schilder, startte met dromerige voorstellingen, maar omdat daar destijds geen belangstelling voor was, legde hij zich al snel toe op fruit- een bloemstillevens. Het mooie in het werk van Fantin-Latour is het hoge licht dat hij toepast, waardoor zijn werk iets sobers krijgt. Wanneer hij in 1881 de opdracht krijgt om Eva Callimaki-Catargi, een Roemeense aristocraat die in Parijs woont, te portretteren, besluit hij ook hier exact dat hoge licht toe te passen. Maar in tegenstelling tot zijn andere portretten, zo stringent doorgevoerd, dat het licht de weergave van de voorstelling voorbijstreeft. De pose waarin zij staat is statig en formeel, maar door het extreem hoge licht, krijgt haar houding iets broos, kwetsbaar haast.
Door zijn keuze qua lichtval verdwijnen haar ogen in het donker en is haar gezicht nauwelijks zichtbaar. Een volharding qua aanpak, die al zijn andere (groeps)portretten letterlijk doen verbleken. Toen Helene Kröller-Muller het werk geschonken kreeg voor haar 25-jarige huwelijk, schreef ze haar man die het haar gaf: ‘Ik heb een gevoel, alsof dit nu de sluitsteen van onze verzameling is geweest, alsof er nu niets meer bij hoeft: wat zou er ook nog boven uit kunnen komen?’
Met dit stuk sluit ik dan ook mijn Random Pic(k)s Of The Week af.’
In de week van 29 juli (Random Pic(k) Of The Day For A Week verschijnt sinds dit jaar tweewekelijks) zijn Nina Mispelblom Beyer en Hannah Sterke, creatief team bij TBWA\Neboko en winaar van 7 (!) Lampen dit jaar, curator van #RPOTDFAW.
