Sturen op rendement in de opleiding communicatie loont wél

In 2011 verscheen een vernietigend rapport van de Nederlandse Vlaamse Accreditatie Organisatie (NVAO), in opdracht van de Onderwijsinspectie, over de kwaliteit van verschillende hbo-opleidingen in Nederland. Vooral diverse aan communicatie gerelateerde opleidingen bij Inholland bleken ondermaats - 86 diploma’s bleken daar ten onrechte uitgereikt. Ook andere hbo-opleidingen kregen ervan langs, waaronder journalistiek aan de Hogeschool Windesheim, werktuigbouwkunde aan de HAN, drie communicatie- en mediaopleidingen van de Hanzehogeschool Groningen en... communicatie aan Hogeschool Leiden.

Verandering

Voor Leiden was de NVAO-berisping vergelijkbaar met een gele kaart. Er hoefden geen opleidingen te sluiten, zoals bij InHolland, maar de corrigerende tik werkte als goede wake-up call: het roer moest en zou nu drastisch om. Volgens de boekjes van verandermanagement moet dat radicaal, en dat gebeurde ook in de afgelopen vier jaar. Enkele mijlpalen:

• Nieuw management en een voor meer dan de helft nieuw docententeam waarvan het merendeel ervaring buiten het onderwijs heeft;
• Een krachtige beroepenveldcommissie die als extern klankbord en constructief kritische raad van toezicht fungeert;
• Een lectoraat PR & Social Media dat bijdraagt aan versterking van het curriculum en aan interne en externe waardering van de opleiding;
• Opschoning en aanscherping van het curriculum, met drie speerpunten: Taligheid, Ondernemerschap en PR (TOP!) 
• Deelname aan een kenniskring die sinds 2012 bedrijfskundige inzichten binnen de Hogeschool identificeert, bundelt en deelt, waarbij deze bundeling dient als verplicht afstudeermateriaal, ook voor de opleiding communicatie
• Verzwaring van het onderzoeks- en afstudeertraject, met o.a. het in de scriptie verplicht stellen van een theoretisch kader, een academisch verantwoord conceptueel model, meerdere hypotheses en een methodologisch verantwoord empirisch onderzoek (de opleiding is immers applied science), beoordeeld door 2 lezers die niet de student hebben begeleid. Dit lijkt misschien vanzelfsprekend maar is zelfs aan diverse Nederlandse universiteiten geen standaard, bleek nog uit recent onderzoek van de NVAO in 2014
•  Deelname aan de hbo-kennisbank waar alle scriptie die een voldoende scoorden sinds 2014 verplicht terechtkomen en daarmee makkelijk te raadplegen zijn.

Deze veranderingen ogen mogelijk tamelijk logisch, maar ze waren en zijn niet vrij van weerstand en twijfel. Probeer maar eens in de eigen groep de helft van de leden te vervangen, processen te wijzigen, kritisch toezicht te installeren, de kwaliteitseisen te verhogen en de resultaten voor iedereen openbaar te stellen.

Rendement

Hebben alle ingrepen ook ergens toe geleid? Zeker, voorzover kwaliteit en rendement zijn te meten valt het volgende hierover vast te stellen:

•  In de herkansing realiseerde de opleiding Communicatie van Hogeschool Leiden bij de accreditatie van 2013 alsnog ruime voldoendes op alle fronten;
• Uit het eerste onderzoek in Nederland, voor zover bekend, naar het rendement van alle hbo-alumni van een opleiding (dus niet alleen degenen die een enqueteformulier ontvangen en eerlijk ingevuld terug sturen zoals te doen gebruikelijk) blijkt dat meer dan 90% van de alumni binnen 2 jaar een volwaardige baan heeft;
• Volgens de toonaangevende ranking van de Nationale Studenten Enquête, die ook de basis vormt voor de bekende Elsevier-rankings van het hoger onderwijs, scoort de opleiding communicatie van Hogeschool Leiden nu, samen met de opleiding communicatie aan Fontys Tilburg, als beste hbo-opleiding communicatie in Nederland.

Dat lag in 2011 wel anders. En dat is opvallend: studenten waarderen een degelijke aanpak en dito diploma, ook al betekent dat harder werken.

Vrijheidsstrijders 

Voorlopige conclusie? Sturen op rendement loont. In ieder geval in bovenstaande casus. En hoe zit het dan met het Maagdenhuisoproer, waar studenten (van de Universiteit, maar toch) klagen over te veel sturen op rendement en te weinig vrijheid? Er zou volgens deze vrijheidsstrijders te weinig tijd zijn voor Bildung, ofwel zelfontplooiing, binnen de 40 uur die officieel staan voor een voltijds opleiding. Dat is wonderlijk, want schattingen van de tijd die een voltijds student - naar eigen zeggen - gemiddeld aan de studie besteedt, overschrijden zelden de 20 uur.

Bildung

Stel eens voor dat in de eigen organisatie de medewerkers hooguit de helft van de tijd werken waarvoor ze betaald worden. Voor studenten die alle lessen volgen en daarnaast meer Bildung willen op school - een overzichtelijke groep - is het aanbod overweldigend. Er is StudieLoopbaanBegeleiding voor elke student gedurende de hele opleiding, er is plaats in diverse bestuurscommissies en inspraakorganen, er is een honoursprogramma voor bovengemiddelde studenten, er zijn studiereizen naar het buitenland, en je kan in de resterende 20 uur ook een andere opleiding volgen natuurlijk. Het hoger onderwijs staat daarbij niet stil.

Moderne technologie

De ambitie leeft om docenten en studenten nog beter te laten leren, zelfstandig en gezamenlijk. Daartoe dient vooral de moderne technologie: online waar mogelijk, live wanneer dat het beste is. Communicatie is beslist een pretstudie en een pretvak,  maar dan in de goede zin van deze woorden: leuk om te studeren en leuk om te doen.

Om als alumnus overeind te blijven in een samenleving met tegen de 40% hoger opgeleiden loont het wanneer docenten sturen op rendement. Dat sommige verantwoordelijken in het hoger onderwijs dit niet inzien valt maatschappelijk te betreuren maar het scheelt in ieder geval in de concurrentie.