NS gaat op speurtocht en zet fout bericht NRC recht

NS gaat er achter aan en bij nader onderzoek blijkt het hele verhaal dus niet te kloppen. Sterker: het is gewoon verzonnen.

Hoe is het gegaan?

Op 8 mei meldde NRC Handelsblad dat een Canadese oorlogsveteraan een boete van 35 euro gekregen zou hebben omdat hij in de trein naar Anhem zat met een kaartje naar Haarlem.

Iedereen die het las was verbolgen en erg boos: dit was de NS (lees: Nederland) op zijn smalst.

De NS zegt zich vanaf de eerste publicatie heel erg ingespannen te hebben om te achterhalen wat er precies gebeurd was.

Want bij de beschreven situatie was een boete niet op zijn plaats. Maar noch de conducteur, noch bewijzen van een opgelegde boete, noch de Canadees konden getraceerd worden.

Uiteindelijk is wel de schrijver van het ingezonden stukje gevonden. Hij bekende het verhaal verzonnen te hebben. Ook iemand die via een ingezonden brief reageerde op het beschreven incident, gaf toe haar aanwezigheid gefantaseerd te hebben.

Vanmiddag zal in NRC Handelsblad een artikel verschijnen waarin wordt uiteengezet dat dit incident niet heeft plaatsgevonden. De (concept-) tekst, zoals gisteren door NRC aan de NS gezonden, is hieronder geplaatst. Opgestuurd met een persbericht door de NS.

Slim van de NS, kunnen we ook nog checken of er tussen concepttekst en gedrukte tekst niet weer wat fout gaat. Ook mooi voorbeeld van actieve PR.

Concept van het NRC-artikel:

Een 'ikje' op de achterpagina van deze krant, 8 mei, verhaalt over een bevende Canadese oorlogsveteraan die per trein reist van Amsterdam naar Arnhem en per abuis een kaartje naar Haarlem in zijn bezit heeft.

De dienstdoende conducteur 'betrapt' hem en ?vertelt onze bevrijder dat hij een nieuw kaartje moet kopen en 35 euro boete moet betalen". De schrijver, Michael van der Valk, sluit als volgt af: ?Nederland. NS. Buiten buitelt een kievit naar beneden."

Het voorval leidde tot grote verontwaardiging, over het morele afglijden van Nederland in zijn algemeenheid en het vermaledijde nieuwe boetebeleid van de NS in het bijzonder.

Commentatoren in binnen- en buitenland zagen in de schoffering die de Canadees zich moest laten welgevallen het zoveelste bewijs dat in het 'spijkerharde' Nederland van nu regels prevaleren boven rechtvaardigheid.

?De conducteur handelde in de geest van Rita Verdonk", schreef Trouw.

De Canadese website Daimnation legde een verband tussen de veteraan en de behandeling van van Ayaan Hirsi Ali: ?A Dutch conductor recently gave a Canadian war vet a hard time on a train. It seems he got on the wrong train ? he was travelling to a memorial service in Arnhem and mistakenly got on a train to a city with a similar name. Notwithstanding that he was wearing full uniform with medals the conductor gave him a rough time and fined him on the spot. Apparently no one on the train had the cojones to say anything. Fuck 'em. They don't deserve Ayaan Hirsi Ali anyway."

Lezers van NRC Handelsblad maakten zich ook boos: op 9 mei plaatste de krant enkele ingezonden brieven, waaronder die van 'ooggetuige' Vera van der Does. ?Ook ik bevond mij in die bewuste trein", schreef ze. Van der Does 'bevestigde' in grote lijnen de lezing van Van der Valk.

Maar, klopte het verhaal wel? Nee, zo leren de uitvoerig gecontroleerde feiten , het 'ikje' was voor de helft verzonnen, het 'ooggetuigenverslag' in zijn geheel.

Michael van der Valk, geeft nu aan deze krant toe dat hij zijn fantasie de vrije loop liet gaan.

Het voorval met de Canadees had wel plaats, zegt Van der Valk, maar het gebeurde al een jaar geleden, in mei 2005.

Dat is een essentieel verschil, want het nieuwe boetebeleid van NS ging pas op 1 oktober 2005 in.

Het voorval zoals beschreven kan nooit zo hebben plaatsgehad. Volgens de oude regeling hoefde de Canadees in de trein alleen het verschil bij te betalen ? Amsterdam-Arnhem is een langere afstand dan Amsterdam-Haarlem ? een bedrag van ongeveer 30 euro.

Ter verduidelijking: de nieuwe regeling houdt in dat reizigers zonder geldig plaatsbewijs in principe een boete van 35 euro moeten betalen. Deze kan achteraf alsnog worden kwijtgescholden als blijkt dat er aantoonbare bijzondere omstandigheden waren: kapotte kaartjesautomaat, abonnement vergeten, verloren of gestolen portemonnee etc.

Als de conducteur het idee heeft dat een boete niet terecht is, kan hij een 'uitstel van betaling' (UvB) uitschrijven, waarop hij de situatie uiteenzet. De afdeling klantenservice van NS in Utrecht controleert vervolgens het verhaal van de klant klopt en filtert bovendien recidivisten er uit.

Sinds de invoering van het nieuwe boetebeleid kreeg de directie van NS veel kritiek, ook uit eigen gelederen, omdat conducteurs nauwelijks ruimte kregen om af te wijken van de regel: altijd beboeten.

Het 'Canadese incident' was voor velen de bevestiging: NS gaat veel te rigide met zijn klanten om. Volgens John Krijgsman, woordvoerder van NS, is dit niet zo en doen zich regelmatig bijzondere omstandigheden voor. ?Het grote verschil met vroeger is dat de finale afweging niet gemaakt wordt door de conducteur, maar nog een keer objectief wordt getoetst door de afdeling klantenservice."

NS voelde zich na de publicatie van het 'ikje' gegeneerd en wilde, ervan uitgaande dat het verhaal waar was, de kwestie snel rechtzetten. Hier zou best eens sprake kunnen zijn van 'bijzondere omstandigheden'.

Aan het loket waar de oude Canadees zijn kaartje kocht was de Engelse uitspraak van 'Arnhem' mogelijk verstaan als 'Haarlem', dacht NS.

En de oud-strijder had niet meer naar zijn plaatsbewijs gekeken, maar wist wél de trein naar Arnhem te vinden.

NS ging op zoek naar de veteraan; hij zou excuses én financiële genoegdoening ontvangen. ?Het grootste probleem was dat niemand ons kon vertellen op welk tijdstip en waar het incident was gebeurd", zegt Krijgsman.

?We zijn dagen bezig geweest met het opsporen en bevragen van tientallen conducteurs die dienst deden op treinen tussen Amsterdam en Arnhem."

Mondeling noch schriftelijk vond NS een bewijs voor een boete opgelegd aan een Canadese veteraan.

Dat klopte, want er was nooit een veteraan beboet. Krijgsman: ?Nu de feiten over het voorval met de Canadees grotendeels blijken te zijn verzonnen, heeft NS niet alleen tientallen uren nodeloos zoekwerk verricht maar ? veel erger ? flinke imagoschade opgelopen."

Waarom nam Michael van der Valk het niet zo nauw met de feiten? Van der Valk zegt zich regelmatig te ergeren aan de service van NS en hij wilde dat op deze manier van zich afschrijven. ?En ook al was het vorig jaar. De Canadees had met meer respect moeten worden behandeld. Waarom krijgen oorlogsveteranen die naar Nederland komen niet een gratis treinkaartje?"

Vera van der Does reageerde met een brief na lezing van het 'ikje' van Van der Valk. Het motief voor haar verzinsel was boosheid over het feit dat niemand, ook Van der Valk niet, het voor de Canadees had opgenomen. ?Het was een cynische reactie die ik zo heb ingekleedt (sic!) als ware ik ook in de bewuste trein aanwezig", schrijft ze per e-mail.

Voor de redactie van NRC Handelsblad rijst de vraag: hoe konden deze beide stukjes in de krant komen? Het 'ikje': de krant checkt deze hele korte stukjes niet op hun waarheidsgehalte. De hoofdredactie zegt dat de rubriek is bedoeld om lezers persoonlijke voorvallen te laten vertellen; controle van de feiten is onbegonnen werk. Voor brieven zijn de regels strikter.

?De briefschrijver moet voor ons traceerbaar zijn. We plaatsen nooit brieven onder pseudoniem. En we bellen ook af en toe schrijvers op om te zien of de informatie klopt", zegt opiniechef Marc Leijendekker. Maar de brief van Vera van der Does leek een prima bevestiging van het 'ikje' en werd derhalve niet nagetrokken. Fantasie volgde op fantasie.

Stel dat er, nu, een ?trillende Canadese oorlogsveteraan" met een verkeerd kaartje zou worden aangetroffen in de trein, wat zou een conducteur dan doen? Krijgsman: ?Ik kan me niet voorstellen dat hij een boete zou opleggen. Maar eigenlijk doet het er niet meer toe. Punt is: het verhaal was gewoon niet waar."