Waarom bijt de geplaagde Belastingdienst niet van zich af?

[door Henk Vlaming, IvRM]

Ondanks haar autoriteit als fiscaal genie glijdt de reputatie van de Belastingdienst steeds verder af. Een eigen visie op maatschappelijke vraagstukken kan de dienst weerbaar maken tegen de negatieve berichtgeving.

Autoriteit

Dat de Belastingdienst een autoriteit is, wordt alom erkend. Honderdduizenden mensen spellen elk besluit, elke interpretatie, elke regel waar de Belastingdienst zich over uitspreekt. Bovendien weet de Belastingdienst met zijn kennis van zaken de schatkist elk jaar weer gevuld te krijgen. Dagelijks int zij een miljard euro.

Pek en veren

Desondanks bladdert de reputatie van de Belastingdienst in hoog tempo af. Vrijwel dagelijks storten de media en de politiek pek en veren uit over de Belastingdienst. Fraude rond toeslagen, de Belastingtelefoon die nooit terugbelt, mislukte ict-projecten, anarchie, leegloop, elk schot op de Belastingdienst is een voltreffer.

4 grote pluspunten

Waarom bijt de Belastingdienst niet van zich af? Hij heeft vier grote pluspunten om zijn kennisautoriteit voluit te benutten en weerbaar te worden tegen negatieve berichtgeving.

1. Allereerst heeft de Belastingdienst de wet aan haar zijde. De dienst kan je maken of breken, of je nu burger, bedrijf of bandiet bent. Begin dit jaar werd bekend dat de Belastingdienst bijna een half miljard had afgepakt van criminelen, een record. En wie macht heeft, heeft altijd publiek.

2. Daarnaast heeft de Belastingdienst ongeëvenaarde content. Niet alleen is vrijwel elke flinter aan informatie beschikbaar, deze content wordt permanent onder de aandacht gebracht van elke belastingplichtige, zowel proactief als reactief. Bovendien is Belastingdienst.nl een van de meest geraadpleegde websites in ons land.

3. De derde succesfactor is de intelligentie van het instituut. Fiscale topexperts bij de Belastingdienst vertalen wetgeving met verve in fiscale regelgeving, die doorgaans de juridische toets prima doorstaat.

4. Ten slotte heeft de Belastingdienst sterke endorsers, in de vorm van bewindslieden, staatssecretarissen, universiteiten, belastingadviseurs en accountantskantoren. Niet alleen delen zij fiscale informatie ruimhartig, ze verzorgen ook draagvlak voor de regels.

Positie innemen

Waarom werken deze pluspunten niet bij de Belastingdienst? Omdat autoriteit alleen niet volstaat tegen reputatieschade. Belangrijker dan kennis van zaken is het om een maatschappelijke positie in te nemen die de organisatie verheft boven de waan van de dag.

Kwetsbaar

Overheidsorganisaties genieten niet zo’n positie. Ze ondervinden geen concurrentie, waardoor ze zich volledig toeleggen op functionele taken. Een maatschappelijke visie of een dialoog met stakeholders is hen vreemd. Het gebrek aan visie op thema’s als topinkomens of armoede maakt hen kwetsbaar. Dat stelt juristen, belangenorganisaties en politici in staat om voortdurend de autoriteit en de betrokkenheid van de Belastingdienst in twijfel te trekken.

Geen armslag

Kan dat anders? Ja, als de Belastingdienst een geheel eigen visie ontvouwt en uitdraagt om een maatschappelijke positie te claimen, zoals thought leaders dat doen. Maar daarvoor ontbreekt de armslag. De fiscus is horig aan de minister van Financiën, van wie de agenda lang niet altijd overeenkomt met die van de Belastingdienst. Soms gaat de belangentegenstelling zo ver dat bewindslieden meedoen met het ‘Belastingdienstje pesten’. De fiscus moet het allemaal zwijgend ondergaan.

Jonassen

Het is moeilijk voorstelbaar dat er opeens een andere wind gaat waaien bij de Belastingdienst, met een leider die de organisatie als maatschappelijk instituut gaat positioneren. Het jonassen van de Belastingdienst zal dus nog wel even doorgaan. Overheidsorganisaties die geen eigen stem nemen in het publiek debat, zijn veroordeeld om pionnen te zijn op het schaakbord van anderen die zich wel als kennisleiders profileren.

Henk Vlaming is contentstrateeg bij communicatieadviesbureau IvRM.

Op de foto: Staatssecretaris Wiebes van Financiën (r.) en Jaap Uijlenbroek, directeur-generaal van de Belastingdienst, voor aanvang van het Kamerdebat van 9 februari.

FOTO: ANP/Bart Maat