In een onderzoek van GfK naar het vertrouwen in beroepsgroepen staan brandweermannen wereldwijd bovenaan de lijst als meest betrouwbaar en politici onderaan als minst betrouwbaar. Journalisten scoren in Nederland met 55 procent beter dan bankiers, die met 36 procent de verzekeraars en politici nipt voorblijven.
Verzekeraars en bankiers worden gezien als de grote aanstichters van de crisis die begon met de val van Lehman Brothers in 2008. Overeind gebleven met miljarden overheidssteun proberen ze nu het tij te keren en het vertrouwen van de klant terug te winnen. De vraag of ons financiële systeem wel deugt, is blijkbaar niet aan de orde.
Wie een poging wil doen daar antwoord op te geven, moet vooral het nieuwe boek ‘Dit kan niet waar zijn - onder bankiers’ van Joris Luyendijk lezen. Onder het motto ‘Democratie lijkt steeds meer een systeem waarin kiezers bepalen welke politicus gaat uitvoeren wat de financiële sector dicteert’ vroeg Luyendijk in opdracht van The Guardian en NRC bankiers uit the City: ‘wie zijn jullie?’. De pogingen van de banken om de consument voor zich in te nemen met vertrouwenwekkende campagnes krijgt door uitspraken in het boek van Luyendijk een onheilspellende ondertoon; ‘2008’ kan zo weer gebeuren. Zijn er genoeg fundamentele hervormingen doorgevoerd?
Of Luyendijk tot de journalisten behoort die we maar matig vertrouwen, betwijfel ik, maar scherpzinnige observaties van de financiële wereld waren schaars in een tijd dat het nodig was. En nog steeds lijken de media slaafs achter de economen met hun voorspellingen en theorietjes aan te lopen, terwijl nu toch wel duidelijk is dat economische voorspellingen zo ongeveer gelijk staan aan het voorspellen van de toekomt aan de hand van de ingewanden of botjes van een net geslachte kip.
Zo bezien zijn de pogingen van de communicatieadviseurs en marketeers van de banken bewonderenswaardig, ga er maar aan staan; je staat op achterstand en hebt tegenwind. Slechts af en toe komt er iemand op voor de bankiers, zoals Paul Fentrop in NRC van 7 februari. Hij schreef dat de oorzaken van de crisis zowel bij de overheid en de toezichthouders als bij de banken moeten worden gezocht. En de door alle lagen van de bevolking nagekwekte mantra dat de banken overeind gehouden worden met 'onze' belastingcenten weerlegt hij: 'De Nederlandse belastingbetaler heeft tot dusverre, volgens de Algemene Rekenkamer, juist 5,9 miljard verdiend op de steun die aan de banken is verleend.'
Bij het zwartepieten heeft de politiek gewonnen. De afgelopen jaren stonden in het teken van het versterken van de regelgeving, het volk blijft boos en intussen werken de banken hard aan een broodnodige cultuuromslag. Fentrops oproep om het gezond verstand weer tegenwicht te laten bieden aan de verontwaardiging gericht op de banken, is zo gek nog niet.
Dit commentaar staat in Adformatie #04 van vrijdag 20 februari.
