Oud-journalisten in de communicatie: winst of verlies voor de communicatie discipline?

Het gevaar van oude koeien komt om de hoek, ik heb lang getwijfeld. Maar ik kan het niet laten liggen. Tijdens deze rustige kerstdagen begint het weer te knagen, te zeuren, te trekken. Verrast was ik toen ik de reactie van Eliane Schoonman namens het bestuur van Logeion op de GPD-affaire las. Het gemak waarmee de stelling wordt ondersteund dat journalisten nooit goede communicatieadviseurs kunnen worden. Ik heb het betoog eerst weggelegd in de hoop dat ik het niet goed gelezen had. Enkele dagen later nogmaals gelezen. Het staat er echt: "Journalisten moeten geen persvoorlichter of communicatieadviseur willen worden."

Morele verontwaardiging is een signaal dat er sprake kan zijn van een paradigma. Er doe zich onder meer de volgende mogelijkheden voor: 1) De ander wordt gezien als dom dan wel incompetent. 2) De ander is gek, niet goed bij zijn hoofd, gestoord, want hij denkt niet wel. 3) De ander is slecht, onbetrouwbaar, corrupt. [Adviseren als tweede beroep, Hannah Nathans, p. 51]

Ik heb het laten bezinken. Nog eens nagedacht. Maken Eliane Schoonman en het bestuur van Logeion niet een klassieke fout door uit te gaan van hun eigen werkelijkheidsdefinitie met als gevolg dat men oud-journalisten in de communicatie uitsluit in plaats van omarmt?
De aannames en generalisaties vliegen je om de oren als je de eerste samenvattende alinea van het betoog leest: "Het is niet acceptabel dat sommige professionals zich in hun morele denken beperken tot de opvatting 'goed is wat werkt'." Direct gevolgd door de boute stelling: "Journalisten moeten geen persvoorlichter of communicatieadviseur willen worden." In de volgende zin gaat het niet meer om communicatieprofessionals in het algemeen, maar wordt plotseling de stelling afgebakend tot overheidscommunicatie. Want alleen dáár geldt: 'Eerlijk duurt het langst'. Alleen communicatieadviseurs die werkzaam zijn voor de overheid bedrijven reputatiemanagement, stelt Schoonman. De rest van de professionals doet aan relatiemanagement. 't Is maar dat u het weet.
Over het uitlenen van een wachtwoord door een GPD-medewerker aan haar oud-collega's die inmiddels bij Sociale Zaken werkt, schrijft Schoonman het volgende: "Men zit in de wereld van scoops en primeurs en feiten boven tafel wroeten voordat het feiten zijn. Marcel van Lingen, de hoofdredacteur van de GPD, zegt het ook op televisie: dat zijn journalistieke mores. Je neemt niets voor waar aan, je graaft dieper, je maakt je verhaal rond ook als de bron dit niet welgevallig is. Daar worden al jaren grenzen overschreden, tot en met het door journalisten leegscheppen van prullenbakken met vertrouwelijke informatie."
Ik begrijp niet wat het issue hier is? Mogen journalisten geen prullenbakken leegscheppen waar een onverlaat vertrouwelijke stukken in heeft laten slingeren? Ik noem dat een vorm van creatieve 'field research'. En is het niet de taak van journalisten om te graven op plekken waar anderen dat liever niet hebben? Om pijnlijkheden en gevoeligheden boven tafel te krijgen? En ja, ik onderschrijf dat in de huidige tijd waar het publiek schreeuwt om ranzige primeurs, oplagen van kranten soms het enige lijkt wat telt, de journalistieke mores achteruit holt. Maar zijn er niet zoveel journalisten die wel hun best doen zuiver te werken?
Dit alles tot daaraan toe. De stelling dat sommige professionals onder ons het uitgangspunt hanteren dat 'goed is wat werkt' kan ik niet ontkennen. Tot zover ben ik het eens met de beroepsvereniging. Waar het betoog mank gaat, is de ongekende generalisatie dat alle communicatieprofessionals die in het verleden als journalist hebben gewerkt, dit uitgangspunt hanteren. Persvoorlichters die in het verleden als journalist gewerkt hebben, zijn eigenhandig verantwoordelijk voor de huidige focus op de persoon in plaats van de inhoud, stelt Schoonman. Het getuigt van weinig vertrouwen in de professionaliteit van oud-journalisten door te stellen dat zij steevast niet in staat zouden zijn om hun oude "journalistieke doelstellingen, hun ambachtelijke vaardigheden en andere mores" achter zich te laten om toe te treden tot de communicatie discipline. Ik vrees hier een totaal gebrek, nee, misschien zelfs verlammende angst voor wat journalistiek heet. Wat de boer niet kent, dat vreet hij niet.
Het gegeven dat journalisten en voorlichters op gespannen voet samenwerken, is zo oud als de weg naar Rome. Op de School voor Journalistiek waar studenten voorlichting en journalistiek naast elkaar studeerden, werd het al met de paplepel ingegoten. Journalisten vinden voorlichters 'voorliegers' en voorlichters vinden journalisten een onbetrouwbaar, immoreel zooitje nieuwsjagers. Nu, jaren later, wordt dat gebrek aan vertrouwen in elkaar nogmaals onderstreept door de beroepsvereniging. Niets muren slechten, niets mee gaan met de tijd. Nee, in stand houden van oude opvattingen en vooral niet het lef hebben daar bovenuit te stijgen, is het devies. Logeion leeft in zijn eigen paradigma en als journalisten wel in staat blijken hun 'mind set' te ontworstelen en de overstap maken naar de andere kant, wordt de deur in hun gezicht dicht geslagen.
Een gemiste kans, want al die oud-journalisten brengen een schat aan kennis en ervaring mee die het communicatievak juist kunnen verdiepen. De beroepsvereniging zou oud-journalisten moeten ondersteunen in het zo goed mogelijk uitoefenen van hun vak als communicatieprofessional. Door kennis en expertise te vergroten, door te enthousiasmeren en te stimuleren. Niet door ze - al generaliserend - als onderdeel te zien van de vermeende verloedering van de communicatie discipline. Niet uitsluiten, maar omarmen getuigt van professionaliteit.