Door Majorie Dijkstra en Sarah Valkering
Vandaag zijn naast de Provinciale Staten ook waterschapsverkiezingen. Een verkiezing van organisaties die vaak in de luwte konden opereren en nu in toenemende mate in de schijnwerpers komen te staan.
Door extremere weersomstandigheden, droogte en een toenemende klimaatcrisis krijgen de waterschappen in de publieke opinie en onder belanghebbenden een steeds belangrijkere rol toegeschreven. Zowel voldoende en schoon water als ‘droge voeten’ zijn niet meer vanzelfsprekend. En dat maakt dat waterschappen op zoek moeten naar een nieuwe positionering.
De positie in de relatieve luwte heeft de cultuur van waterschappen de afgelopen jaren getekend. Die cultuur staat bekend als ambtelijk en behoudend, met een focus op beheerdenken: ‘op de winkel passen’ in plaats van ‘voortrekken’.
Een veelheid aan maatschappelijke opgaven zet de waterschappen echter steeds meer op de voorgrond én dwingt ze in een andere positie. Je kunt wel een parallel trekken met de netbeheerders, die door de energietransitie en de toenemende druk op het elektriciteitsnet in het oog van het publieke debat zijn terechtgekomen.
Belangen worden groter
Naast een onmisbare en steeds relevantere rol van waterschappen in het terugdringen van watervervuiling en het aanpassen aan de effecten van klimaatverandering, zoals droogte en extreme neerslag, hebben zij te maken met een groeiend aantal stakeholders dat invloed wil uitoefenen op het beleid van het waterschap. Had het waterschap eerder vooral contact met gemeenten en agrariërs, nu willen ook burgers en andere groepen - zoals recreatieondernemers en milieuorganisaties - iets van het waterschap gedaan krijgen.
Deze verandering heeft tot gevolg dat de waterschappen zich anders moeten gaan opstellen: er wordt van ze verwacht dat ze niet alleen de oren laten hangen naar de boeren, maar ook rekening houden met andere belanghebbenden. Ze moeten dus nog meer navigeren tussen botsende belangen. Dat vraagt om een cultuurverandering en een herdefinitie van de positie van het waterschap.
Toekomstbestendig waterbeheer in Fryslân
Een mooi voorbeeld van een waterschap dat op een bewuste manier met haar positie bezig is, is Wetterskip Fryslân. De organisatie liet onderzoek doen naar de verwachtingen van stakeholders rondom de toekomstige rol van het waterschap. Daarbij heeft Wetterskip bewust gekozen om een diverse groep belanghebbenden te betrekken: van provincie, gemeenten en agrariërs tot ingezetenen, (recreatie)ondernemers, natuurorganisaties en kennis- en samenwerkingspartners. En dat leverde, naast soms pittige discussies, mooie inzichten op.
Uit het onderzoek kwam bijvoorbeeld naar voren dat stakeholders een meer richtinggevende rol verwachten van het waterschap. Zij verwachten dat het waterschap komt met een integrale visie op een duurzaam watersysteem en het voortouw neemt om Friesland klimaatbestendig te houden. De kennis en expertise is daar, is de overtuiging. Ook zien stakeholders een rol voor het waterschap om ervoor te zorgen dat het ‘waterperspectief’ vaker wordt meegenomen bij de ruimtelijke ordeningsvraagstukken. Stakeholders vinden het niet meer dan logisch en zelfs noodzakelijk dat het waterschap aan tafel zit als het gaat over beleids- en planvorming door gemeentes en provincies.
Als grootste uitdaging zien stakeholders dat waterschappen in staat zijn om een meer integrale, langetermijnvisie te hebben op watermanagement. Waterschappen mogen zich daarbij onafhankelijker opstellen en zich minder laten leiden door louter politieke en agrarische belangen. Een nieuwe positie, die vraagt om daadkracht, creativiteit en bovenal het lef om naar voren te stappen. Dat is een rol die wat minder in het DNA van het gemiddelde waterschap zit, maar die het wel wordt gegund.
Een mooie bijvangst van het onderzoek was dat stakeholders vanuit alle hoeken direct een handreiking deden om samen te werken aan de watervraagstukken van vandaag en morgen. Typisch voor het Friese ‘mienskip’.
Voorbereiden op stormachtige positie
Ook andere waterschappen zouden er na de verkiezingen goed aan doen om inzichten van stakeholders op te halen om zo tot een bewuste herdefiniëring van hun rol te komen. Waterschappen moeten zich realiseren dat ze in de orkaan kunnen komen van de publieke discussie. Als ze hun kop boven het water uitsteken en de blik op de brede belangen richten, dan kunnen ze zich gedegen voorbereiden op de nieuwe ‘stormachtige’ positie die hen te wachten staat als klimaatverandering verder doorzet.
Majorie Dijkstra en Sarah Valkering zijn partner bij de Reputatiegroep
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!