[Door Jeroen Siebelink]
Na een moeilijke periode is vleesproductiebedrijf Vion weg uit de hoek waar de klappen vallen. Als het gaat om transparantie wil het nu zelfs vooroplopen. Jeroen Siebelink, journalist en pleitbezorger van meer dierenwelzijn, reisde af naar Boxtel voor een gesprek met communicatiedirecteur Nancy Aschman.
Vreemde stilte rond het industrieterrein van het Vion-hoofdkantoor in Boxtel. Hier staat een van de grootste varkensslachterijen van West-Europa. Uit de veewagens klinkt gestommel, vanaf de openbare weg vormen ze een lange stoet richting de laadplaats van een fabriek van roestvrijstaal. Een snuit steekt nieuwsgierig de frisse lucht in. Langzaam maar zeker, kont aan kont, verdwijnen de vuilrozen uit het zicht.
Klokkenluiders
Vion slacht en verwerkt ruim zestien miljoen varkens per jaar, alsmede bijna een miljoen runderen. Na een periode van financiële problemen en pijnlijke incidenten – klokkenluiders onthulden in 2013 dat bij Vion de productiedruk zo hoog was, dat gewoon varkensvlees werd verkocht als biologisch, onder de vele inleenmedewerkers uit Polen zou een intimiderende cultuur heersen, de lopende band stond te hoog, voor onwillige varkens werd de stroomstok gehanteerd en inspecteurs werden om de tuin geleid – ging het roer om. Onderdelen werden verkocht, het bedrijf gehalveerd, reorganisaties volgden elkaar op. In vijf jaar tijd versleet Vion vier ceo’s. Het sloot twee jaar lang de deuren voor de media.
En toen was er een vijfde ceo.
Nancy Aschman kwam zijn team versterken. Ervaren communicatievrouw, begeleidde eerder de transformatie van multinationals op weg naar openheid. Groot vleesliefhebber bovendien, haar opa en zijn broers waren slagers in Den Haag, haar stad. Thuis stond altijd de barbecue aan. Het effect van het negeren van vragen uit de maatschappij werd inmiddels ingezien. Vion wilde het debat niet langer uit de weg gaan en een open houding aannemen bij vragen over de impact van vleesproductie op het milieu, gezondheid, dierenwelzijn en de traceerbaarheid van elk stukje vlees in de keten.
Nancy Aschman & Vion Food Group
Vion Food Group (4,7 miljard euro omzet, 12.500 fte’s) is eigendom van boerenvereniging ZLTO. Doel is om als een van de leidinggevende vleesbedrijven wereldwijd afnemers te voorzien van kwalitatieve, veilige vleesproducten. Het bedrijf heeft productievestigingen in Nederland en Duitsland en exporteert 60 procent buiten deze thuismarkten. Belangrijke regio’s zijn Zuid-Europa en in toenemende mate Azië.
Vion opereert in een competitieve markt met weinig manoeuvreerruimte: de vleesprijs wordt internationaal bepaald, de winstmarge is dun, de druk vanuit de maatschappij is hoog.
Volgens Group Communications Director Nancy Aschman (sinds april 2016), die eerder ervaring opdeed met het bouwen van corporate merken, cultuur en reputatie bij Leeuw Bier, DSM, Q-Park en Océ/Canon, praat men bij Vion dagelijks over deze uitdaging. ‘Het is bijzonder om in een controverse als deze terecht te komen. Hoe dragen wij bij aan een oplossing voor de groeiende wereldvoedselproblematiek, terwijl we zo efficiënt mogelijk vlees produceren?’
CSR Report
Voor haar op tafel ligt haar trots, vers van de pers. Het eerste Corporate Social Responsibility Report van Vion Food Group. In minder dan een jaar tijd, in een wereld die aan elkaar hangt van financiële belangen, kreeg ze het met haar collega’s voor elkaar om met steun van ceo Francis Kint uitgebreid verslag te doen van deze zaken.
Nieuwe horrorbeelden
Maar met het viraal gaan van nieuwe horrorbeelden, die een activist undercover schoot in een Belgische slachterij in Tielt, is de druk op de vleessector in Nederland toch weer toegenomen. Mensen die het filmpje durven te bekijken, reageren geschokt. Levende wezens, zwaar mishandeld, en niemand die het wil zien. Regelmatig hangen nu weer bezorgde ngo’s en andere critici aan de telefoon. Ze vermoeden dat dit ook in Nederlandse slachterijen voorkomt.
Duurzaamheidsverslag
Kort erop publiceerde Vion het duurzaamheidsverslag en plaatste het op de Nederlandse website twee video’s, die het bedrijf een half jaar eerder al in Duitsland publiceerde, over het slachtproces van runderen en varkens. De aankomst van de varkens met trucks, het lossen, de route door de slachterij naar de verdovingsruimte, de bewusteloze varkens die uit die ruimte rollen, de slacht, het uitbenen van het karkas en de verwerking tot vleesproducten.
Filmpjes
De filmpjes leverden Vion in Duitsland bewondering op. Zelfs Varkens in Nood prees de openheid van zaken, maar wees er meteen fijntjes op dat de kijker toch wordt misleid. Tenslotte werd het voor de varkens meest belastende deel van de CO2-verdoving, waarin ze in een kooi worden gedreven en twee minuten worden bedwelmd in een donkere put met koolzuurgas, niet getoond.
Extreme ademnood
Wetenschappelijk is al jaren geleden aangetoond dat varkens liever 72 uur zonder drinkwater zitten, dan koolzuurgas te moeten inademen. Toch worden in Nederland de meeste varkens op deze wijze verdoofd. Het zorgt twintig seconden lang voor extreme ademnood en grote stress. Dit, terwijl er goede alternatieven zijn: lachgas of helium, waar varkens rustig in rondlopen, al zouden hier nog geen bruikbare systemen voor zijn ontwikkeld. Varkens in Nood monteerde de twintig akelige seconden in het Vion-filmpje in, en diende een klacht in bij de Reclame Code Commissie voor misleiding.
Laad je niet de verdenking op je dat je dingen verborgen houdt?
‘Die beelden uit de backloader zijn niet van ons afkomstig, maar van een Oostenrijkse slachterij. Maar het zijn geen prettige beelden. We snappen dat er emotie over ontstaat. En we hebben niks willen verbergen. We maakten de twee video’s aanvankelijk voor de Duitse markt. We wilden het hele proces tonen, dat was al heel wat. We zijn de eerste slachterij in de wereld die daar open over wil zijn. Maar van de twee minuten in de donkere backloader hadden we domweg geen filmmateriaal. Technisch is dat nog niet zo gemakkelijk. In Duitsland viel niemand erover, maar Varkens in Nood is erop gesprongen. Hier is men er veel scherper op, en terecht, vanuit hun gezichtspunt.
‘Voor ons was het een signaal. We gaan vol voor transparantie, er is niets om ons voor te schamen. De verdoving van runderen – met een schietpistool – lieten we namelijk ook zien. We praten hier intern veel over. Zijn er betere manieren om te verdoven? Er zit een team van dertig man op. Zodra iets beters beschikbaar komt, zullen we daarin investeren. De actie van Varkens in Nood leidde hier tot discussie. We hebben nu een film, die we in 2013 met dierenwelzijnsorganisatie Eyes on Animals hebben gemaakt, op onze website gelinkt. Mét beelden uit de backloader én met goede uitleg van onafhankelijke specialisten. De film geeft tekst en uitleg bij de diverse vormen van verdoven, en is ook bij een van onze eigen slachterijen opgenomen.’
Als je niets te verbergen hebt, waarom kan het publiek de slacht dan niet dagelijks via een livestream volgens?
‘We zijn ons zeer bewust van de gevoeligheid van ons werk. Anno 2017 kan elke werknemer als hij wil ook met zijn mobieltje filmen. We leiden onze mensen goed op, we werken samen met Temple Grandin, een wereldwijd erkende deskundige op het gebied van dierenwelzijn en dierhouderij. Bij het hele proces zijn altijd minimaal twee overheidsdierenartsen aanwezig. Naast deze keuring van alle individuele slachtdieren zijn er regelmatig dierenwelzijnscontroles door de overheid. Dan gaat het over de correcte werkwijze van alle medewerkers, de inrichting van de slachterij en het functioneren van de apparatuur, en de vastlegging van alle gegevens. Iedereen die met levende dieren werkt, wordt getraind op dierenwelzijnsaspecten.
‘Daarnaast hebben we speciaal opgeleide dierenwelzijnsofficers in dienst, die ingrijpen in alle situaties die het dierenwelzijn betreffen, ze kunnen zelfs de processen stopzetten. Tot slot werken wij al jaren met cameratoezicht. In onze Nederlandse slachterijen hangen 24 camera’s. Die filmen permanent, en de beelden worden gemiddeld een maand bewaard. Als er zich een incident voordoet, delen we de beelden met de NVWA (Voedsel- en Warenautoriteit, red.), als ze dat willen. Sinds 2014 geven we alle auditrapporten van de NVWA vrij op onze website. Ook dat is een major stap, we gaan hier heel ver in. Maar de hele dag webcams op ons personeel, dat stuit op hun recht op privacy. En de overheidsartsen willen ook anoniem blijven.’
Centraal in jullie duurzaamheidsverslag staat de materialiteitsmatrix, een overzicht van maatschappelijke thema’s waar jullie meer of minder invloed op hebben. Dierenwelzijn heeft met onder meer volksgezondheid jullie prioriteit, waarvoor hulde, maar wat betekent het? Een concreet doel en een stappenplan ontbreken, evenals een vergelijking met de sector.
‘In onze branche is heel veel nog niet beschreven, dat zegt al iets over de stappen die wij al wél nemen. Toen onze ceo Francis Kint vorig jaar september voor het eerst dat filmpje over het slachtproces toonde op een internationaal vleescongres in Duitsland, was hij het gesprek van de dag. Wieso Transparenz? Onze Duitse collega’s hadden er grote moeite mee, maar na twee weken begonnen ze dezelfde taal te spreken. Nu zijn ze daar om. En in West Europa vinden we deze thema’s wel belangrijk, maar we hebben óók klanten in China. Daar verdubbelt de komende tijd de vleesconsumptie. Handelspartners uit China vinden dat we wel erg ver zijn. Maar we willen die rol van aanjager ook, we willen vooroplopen en anderen inspireren om het beter te doen.
‘We geloven oprecht dat als wij verantwoordelijkheid nemen, onze leveranciers en klanten dat ook doen. We willen de keten korter maken. Traceerbare, korte ketens bieden uiteindelijk de garantie om vlees uit de anonimiteit te halen, uit de sfeer van goedkoop, en om A-merken te bouwen. Dat is onze licence to operate voor de toekomst. We zijn hier niet pas een halfjaar geleden mee begonnen. Het was alleen nog niet goed beschreven. Alles wat hierin staat, ging langs mijn bureau. Specialisten gingen wel tien keer over de tekst heen. Klopte wat er stond? Geloof me, bloed, zweet en tranen. Ik beschouw dit als een beginbijbel. Wat dóen we allemaal al? Het is voor ons de basis om verder te gaan. Dit gaan we elk jaar doen. Want we zijn er nog lang niet, dat snap ik ook.’
Staat de belofte van verduurzaming niet haaks op massificatie en standaardisatie?
‘Vion is niet op aarde om deze grote paradoxen op te lossen. We moeten als bedrijf winst maken. Maar het is ook niet zo dat we koste wat kost willen groeien. We willen niet meer overnemen om te groeien, zoals een tijdje terug, we willen de kwaliteit van onze 24 slachtlocaties optimaliseren. Maar daarvoor hebben we wel inkomsten nodig. Wij zijn in staat om aanbod en vraag bij elkaar te brengen, om onze eigenaren – 15.000 veehouders – van afzet te verzekeren. Wij zijn goed in het optimaal verwaarden van het hele varken. Want wij Nederlanders blieven vooral het haasje en de koteletjes, maar Vion zorgt ervoor dat letterlijk elk stukje van het dier – bloed, botten, organen – ergens op de wereldmarkt afzet vindt. De spareribs zijn voor de Amerikanen, de koppen en poten gaan naar de Chinezen, de buiken naar Zuid Korea.’
Volgens deskundigen is de wereld niet te voeden met vlees, het gaat er zelfs aan ten onder, gezien ontbossing, CO2-uitstoot en gezondheidsgevaren. Mogen we van Vion behalve transparantie ook echte vernieuwing verwachten? Ontwikkelen jullie alternatieven voor vlees?
‘Wij zien natuurlijk ook het vleesschap veranderen. Maar bijvoorbeeld kweekvlees is nog wel even in ontwikkeling, en in het verleden maakte Vion al hybride producten van vlees en soja, maar daar was toen nog niet veel vraag naar. Onze core business is en blijft dieren inkopen en het optimaal verwaarden van vleesproducten. Het is niet zo dat wij geen alternatieven willen aanbieden, maar dit is niet het moment.’
Dat doet me denken aan de blindheid van Shell. Doorgaan op steenkool, olie en gas, terwijl de wereld schreeuwt om zonne-energie.
‘In het westen verandert nu langzaam het consumptiepatroon. Maar in Azië komt een rijkere middenklasse op, en die wil meer vlees. Toch slaat ook daar ons gedachtengoed aan. Het is evolutie, geen revolutie. We hebben tijd nodig.’
Hoe reageren ngo’s en actiegroepen op het nieuwe Vion?
‘Die moeten schakelen, ze vinden het lastig ons te plaatsen. Ineens is de wereld niet meer zwart-wit, nu is er ook grijs. Varkens in Nood is eigenlijk heel blij met wat wij doen, al gaat het ze nog niet ver genoeg, en dat snap ik ook. In Leeuwarden bouwen we nu een nieuwe, geheel transparante rundslachterij. Die wordt voorzien van een glazen galerij vanwaaruit het publiek elk onderdeel van het proces nauwgezet kan volgen. Ja, óók de verdoving.’
Mensen met een sterke band met dieren, zoals The Save Movement, staan hier tijdens bijeenkomsten te huilen. Ze willen de dieren water geven en moed inspreken. Ze geven aan onlangs vriendelijk door jullie te zijn ontvangen, maar jullie laten ze niet toe op het terrein. Hoe ga je hiermee om, als communicatieafdeling?
‘Het liefst willen ze vlak voor de slacht de dieren nog uitgebreid knuffelen. Probleem is dat vrachtwagens hier af en aan rijden, de dieren moeten met beleid worden uitgelaten. Mensen worden emotioneel, dieren worden onrustig, dat gaat dus niet goed. Knuffelen kunnen ze beter op een rustige plek elders doen, en op een rustig tijdstip. Er zit een grens aan wat we kunnen doen. Maar ook dit contact met de buitenwereld houdt ons scherp. Daar hamer ik op, ik stelde het zelfs als voorwaarde toen ik hier kwam werken. Eerlijk communiceren en goed luisteren is de enige weg.’
Voor het corporate social responsibility report 2016 van Vion Food Group, klik hier.
