Elisah Pals over plastic verpakkingen: ‘Retail moet stoppen met zeggen “de klant wil het”’

Van der Vegt stopte in 2019 als marketing manager voor goede doelen, omdat ze in toenemende mate verontwaardigd was over plastic troep in de openbare ruimte in derdewereldlanden (een probleem dat voortkomt uit het westen). Ze wilde problemen oplossen en gaat nu met haar adviesbureau SUPZero met een stofkam door bedrijven heen om processen zo te optimaliseren dat ze duurzamer worden en minder afval genereren.

Het was projectleider Van der Vegt die Pals als gedragspsycholoog betrok bij het Albert Heijn-project om producten verpakkingsvrij aan te bieden: in bulk. Dus zelf je eigen verpakking meenemen en die afvullen met – bijvoorbeeld – rijst, muesli of pinda’s. Deze twee onafhankelijke geesten kijken een stuk radicaler naar de problematiek dan FMCG’ers en retailers. Wat zijn hun ideeën?

EP: ‘Dat we veel en veel minder verpakken en dat we minder gebruik maken van single use-verpakkingen. Ik hecht vooral aan “re-usable”, dat je dezelfde verpakking keer op keer gebruikt. Die twee doelen kunnen vrij snel gerealiseerd worden, want we deden het altijd al. Als we een stap terug in de geschiedenis zetten zie je het: voor een pindakaaspot moest je gewoon statiegeld betalen. Daar ben ik heel erg voor: totale emballage. Niet alleen vanwege schaarse grondstoffen, ook omdat het ergens heen moet. Op die manier is iets nooit weg. Pieter Pot (de verpakkingsvrije online supermarkt die alles in potten met statiegeld levert), zet opnieuw goede eerste stappen.’

EP: ‘Ik wil die rijst überhaupt liever niet in plastic zien. Het product leent zich perfect voor bulk. Maar in essentie ja. Iedere verpakking zou een waarde moeten hebben en zou de producent zelf terug moeten nemen. Waarom wordt na aanschaf de consument ineens verantwoordelijk? Degene die een product in de wereld zet moet de gehele cyclus eigenaar en verantwoordelijke blijven. Dan is totale emballage goed denkbaar.’

EP: ‘Absoluut. Daar moet wel veel voor gebeuren. Daarom ben ik ook zo blij met de bulkverkoop bij Albert Heijn. Het is géén probeersel, geen pilot, maar groots aangekondigd. Echt om een nieuwe norm neer te zetten. Als je je realiseert dat Albert Heijn zo groot is geworden door gemak, dan is het geweldig dat ze dit durven. Het is immers een stap in de omgekeerde richting, dan waar ze de laatste jaren steeds meer naartoe gingen.’

EP: ‘Ik geeft toe dat dat geen sinecure zal zijn, maar ik ben er toch optimistisch over. Ik schrijf veel over “genoegen nemen met genoeg”. Hoe je tevreden kunt zijn met minder, minder uitpuilende kasten, met een veel minder gejaagd leven, en ook minder gesjouw met afval. Als we met z’n allen daar de waarde van gaan inzien, dan komt er een shift. Het lastige is wel, voor deze leefstijl wordt geen reclame gemaakt. Er zit geen geldmachine, advertentieruimte achter. Maar de betrokkenheid van de ceo van Albert Heijn, Marit van Egmond, geeft wat mij betreft wel vertrouwen.’

‘EP: ‘Ik snap dat ergens wel. Albert Heijn wil geen afvaldumpplek worden. Die emballagemachines staan altijd op de plek waar je de winkel binnenkomt. Dat kan ruiken en dat is niet fijn. Maar goed, ze snappen ergens ook wel dat inname nodig is en dat ze verantwoordelijkheid moeten nemen. En dat doen ze nu ook.’

HvdV: ‘Het wordt nu nog vooral interessant gevonden,      het moet “normaal” worden. Een obstakel is dat retail en klanten elkaar in een wurggreep houden. De retail zegt “omdat de klant het wil”, maar als diezelfde klant geen alternatief handelingsperspectief heeft dan wegwerpverpakkingen kopen, dan verandert er ook niets. Snelkookrijst is inmiddels weliswaar verpakkingsvrij verkrijgbaar, maar ook voorverpakt, en zelfs voorgekookt in een plastic bak met folie overheen plús kartonnen sleeve.’

EP: ‘Het voelt een beetje dubbel wat mij betreft. De supermarkt is er ook voor mensen met weinig kennis, met fysieke beperkingen, ouderen die het niet meer zo goed voor elkaar krijgen. Soms moet je dus meer verpakkingen gebruiken om gezond eten te propageren. En ik zie dat AH daar op inzet. Ik snap dus dat dat aanbod er is, maar dan moet het onverpakte alternatief er dus ook zijn, dan valt er écht wat te kiezen.’

HvdV: ‘Ik kijk graag naar de positieve beweging. Albert Heijn zet stappen die nog niemand zet. Het is een forse investering. Tegelijkertijd voel ik de frictie ook hoor. Na de introductie van onverpakt kon je bij Albert Heijn ook een vliegreis boeken naar Venetië… Dat is gek. Misschien hadden ze beter iets met de nachttrein kunnen bedenken.’

EP: ‘Ik hoop dat die afdelingen gewoon veel kleiner worden. En gelukkig zie ik het vega-aanbod bij AH erg groeien. Het liefs zou ik die producten nog meer vooraan in de winkel hebben, en niet in een aparte hoek of na het vlees en de vis. Het is gewoon niet houdbaar om zoveel vis en vlees te blijven eten. En verder moet daar stevig ingezet worden op multipacks, dunnere verpakkingen en monomateriaal. En denk ook aan het zelf maken van vleesvervangers zonder bewerkingen, zoals van peulvruchten. Daar kan bijvoorbeeld in een AllerHande best meer aandacht voor zijn.’

HvdV: ‘Het heeft met sourcing te maken, je moet de supply chain continue onder de loep blijven nemen. Slim kijken, dingen net even anders, iets omdraaien. Dat is precies de reden dat ik mijn bedrijf ben begonnen.’

HvdV: ‘Consumenten zijn hoog sensitief op consumentenverpakkingen, maar de onderliggende bedrijfsprocessen zijn veel bepalender voor emissies en afval. En dit geldt niet alleen voor maaltijdboxen, maar voor levensmiddelenretail in de breedte. Het is goed om plastic in consumentenverpakkingen terug te dringen, maar niet als de totale milieueffecten daardoor in het rood schieten. Anders gezegd, je moet je niet blindstaren op het tweaken van een consumentenverpakking vanuit duurzame overwegingen als elders in de keten grotere problemen zitten. Dan is het vooral greenwashing.'

'Door de supply chain goed te doordenken, niet alleen vanuit efficiëntie in economische zin, maar ook vanuit het voorkomen van afval en vervuiling dan kom je op andere oplossingen uit.'

HvdV: ‘Dat moet veel moediger! De overheid zorgt nu voor veel vertraging. Cruciaal is het om met regelgeving een gelijk speelveld te creëren en duurzame innovatie niet aan de markt over te laten.      A     ls first mover moet je veel investeringen doen die je niet altijd kunt terugverdienen. Er moeten harde doelen op hergebruik en reductie worden gezet. Frankrijk is al veel verder dan wij. Wij zijn altijd maar ‘in gesprek’ en dat houdt de boel ontzettend op. Er lijkt in de landelijke politiek nu wel oog voor te zijn. Het is onder de aandacht gebracht bij de staatssecretaris. Maar van politieke durf en eensgezindheid is nog te weinig sprake. Gelukkig zien we wel beweging, en kansen, voor zowel consument, bedrijfsleven als politiek.’