Hoe ‘projectie’ een organisatie ondermijnt, en wat communicatie daartegen kan doen

[Door Hannah Jansen Morrison]

In de serie Kaaskop of Mocro? gaat presentator Ajouad in gesprek met Jeroen Pauw. (Het desbetreffende fragment is te zien vanaf ca. minuut 30.) Ajouads vraag: waarom wordt hij alleen gevraagd voor Pauws show als het om een Marokkaans-getint onderwerp gaat? Ajouad is daar geïrriteerd over – hij wil niet alleen vanwege zijn afkomst worden gevraagd. Ik kon het me goed voorstellen. Het lijkt me ook storend als ik alleen ergens voor wordt gevraagd omdat ik bijvoorbeeld vrouw ben.

Een kwestie

Maar toen werd ik door Pauw op het verkeerde been gezet. Hij stelde Ajouad de wedervraag: waarom zitten we hier eigenlijk aan tafel? Waarom wil je met mij het gesprek aan? ‘Blijkbaar is dit voor jou een kwestie. Ik heb er geen probleem mee dat je nee zegt tegen mij – jij hebt er wel een probleem mee dat ik je steeds vraag.’ Ajouad schoot eerst in de verdediging. Maar dat duurde niet lang. Hij gaf toe dat hij zich ongemakkelijk voelde dat zijn afkomst voor hemzelf een rol speelde – hoe graag hij dat misschien ook anders had gezien.

Staaltje projectie

Het is een typisch staaltje projectie. Kenmerkend aan projectie is dat degene die projecteert dat zelf niet doorheeft. Pas als iemand diegene erop wijst, valt het op z’n plek. Projectie is dan ook een ontzettend goed functionerend afweermechanisme: we verbergen, verdringen of ontkennen emoties door ze aan iemand anders toe te schrijven. Daarbij ontkennen we iets volledig in onszelf – Ajouad ontkende dat zijn afkomst een rol voor hem speelde – en dichten dat de ander toe. Good old Freud stelde dat de ander wel een element van de geprojecteerde emotie in zich heeft – het is niet volledig uit de lucht gegrepen.

Hoe kun je kennis over projectie toepassen in de communicatiepraktijk?

Op de werkvloer komen we projecties natuurlijk voortdurend tegen. Denk aan de manager die vindt dat ‘zijn medewerkers onder de maat presteren’, maar die het zelf aan nogal wat leidinggevende kwaliteiten ontbreekt. Projectie komt ook collectief voor. Zoals de afdeling die vindt dat ‘de hoge bazen alleen maar doen waar ze zelf zin in hebben’ – en er zelf een nogal anarchistische werkwijze op na houden.

Funest

In organisaties kunnen projecties funest zijn. Projecties ondermijnen het behalen van gezamenlijke doelen, een positieve sfeer en samenwerking. Het zijn immers negatieve oordelen. Als communicatieprofessional is het daarom belangrijk om projecties te onderkennen en te benoemen – juist omdat ze zich onbewust voordoen.

Harde noten kraken

Bepaal wanneer iemand een punt heeft – staat die andere afdeling nou echt niet open voor samenwerking? – en wanneer het eigenlijk gaat om een projectie. Dat betekent soms harde noten kraken, de confrontatie aangaan. Maar daarmee laat je wel je meerwaarde als communicatieprofessional zien.

Zo leer je projecties te onderkennen.

Begin met het onderkennen van je eigen projecties – want dat is nog niet zo eenvoudig. Het zijn onbewuste processen die je niet zo snel door hebt. Een tip is, om als je negatieve emoties over anderen hebt, eerst jezelf onder de loep te nemen en dan te onderzoeken of die emoties ook echt kloppen. Want als het om projectie gaat dan is één ding meer waar dan ooit: wat je zegt dat ben jezelf.

Hannah Jansen Morrison is zelfstandig communicatiestrateeg, trainer en schrijver. In gastblogs gaat ze in op de wondere details van hoe we met elkaar omgaan – theorie, praktijk en vooral wat we ervan kunnen leren.