Jan-Willem Wits zag als woordvoerder van de katholieke kerk de misbruikcrisis van nabij escaleren. Hij was aanwezig bij de eerste besprekingen in de Bisschoppenconferentie toen het van incidentele gevallen opeens om een grootschalige problematiek van misbruik bleek te gaan.
De zaak van de Katholieke kerk heeft de nodige overeenkomsten met die van The Voice of Holland nu, stelt Wits. Hij wijst op een artikel in het Parool, dat in kaart bracht wat de relaties onderling zijn rond The Voice.
Het beschrijft een cirkel met als startpunt Linda de Mol en haar man Jeroen Rietbergen. Hij is niet alleen de zwager van John, maar ook toetsenist bij Marco Borsato. Rietbergen had in het verleden een act met Ronald Molendijk, die nu optreedt met Erland Galjaard, oud-RTL-baas en tegenwoordig werkzaam bij Talpa, die weer getrouwd is met Wendy van Dijk, de oud-presentatrice van The Voice. Via Sander Vahle, voormalig regisseur van The Voice, zijn we weer terug bij Linda; hij was haar eerste echtgenoot.
Wits: ‘Het is een gesloten club van mensen. Dat is het onderliggende probleem en inherent aan veel van deze zaken. Het gaat uiteindelijk niet over seks of ongewenst gedrag, het gaat over machtsmisbruik en geen verantwoording afleggen. Dat was ook het probleem bij de katholieke kerk, waar de paus en bisschoppen vinden dat ze alleen God verantwoording schuldig zijn. Dat heeft geleid tot een cultuur van wegduwen en negeren.’
Karakterologisch zwijgen
Ook in het bedrijfsleven is dit een bekend fenomeen volgens Wits, vooral bij ondernemingen waar de directeur ook de grootaandeelhouder is. Die hoeven niet, zoals bij beursgenoteerde ondernemingen, naar buiten te treden als er stront aan de knikker is.
Wits: ‘In dit geval komt dit samen bij John de Mol, die een soort super-DGA is. Die steekt karakterologisch ook niet zo in elkaar dat hij het vanzelfsprekend vindt om verantwoording af te leggen aan de buitenwereld.’
Alle communicatiefouten uit eerdere cases worden hier weer gemaakt, meent Wits. Kort samengevat: je houdt een probleem onder de pet, tot een externe partij – in dit geval de redactie van Boos - zich meldt. Daarna is het paniekvoetbal.
‘Laten we ervan uitgaan dan Rietbergen zijn verhaal klopt, dan had Talpa in het ideale geval direct na zijn eerste bekentenis beleidsmaatregelen genomen en was ermee naar buiten getreden. Hij zegt streng te zijn aangesproken op zijn gedrag, maar er is niets gebeurd. Ze hebben het dossier laten liggen. Zoals zoveel organisaties durfde Talpa niet proactief te zijn. Ze gokken er toch liever op dat het niet uitkomt. Je kon natuurlijk op de vingers natellen dat de bom toch een keer zou barsten.’
‘Ik denk dat het vooral angst is, hoewel het ook een financiële afweging is. Want zo’n schandaal gaat natuurlijk ten koste van de merkwaarde van het programma. Wanneer ga je daarop afschrijven? Je kunt dat direct doen, je kunt ook denken: we gaan nog even door met geld verdienen en zien wel wat er gebeurt. Dat ziet het inderdaad nu de bnom is gebarsten: sponsors lopen weg en of het programma terugkomt is nog maar de vraag.’
‘Ja, er had al een draaiboek moeten klaarliggen voor het geval er zich een journalist zou melden. Ze hadden op dat moment nog beleidsmaatregelen kunnen treffen, zoals invoering van een klokkenluidersregeling en - van groot belang - een externe meldinstantie. Er zijn inmiddels de nodige metoo-cases geweest waar organisaties een hele waslijst aan doe-dingen hebben ingevoerd. Met een telefoontje had Talpa bij die kennis gekund en kunnen gebruiken.’
‘Waarschijnlijk. Hoewel het veel te laat en weinig geloofwaardig is, was dit de enig overgebleven optie als je het scenario van direct ingrijpen naast je neerlegt. The Voice had er in ieder geval een eigen verhaal mee gehad over maatregelen en een aanpak. Maar ook dat heeft het laten lopen. Het heeft daarmee de regie over de informatie volkomen aan anderen overgelaten. Nu moet het op zijn handen zitten tot de uitzending van donderdag.’
