Saskia Kapinga draagt in tijden van toenemende onrust over klimaatverandering het beleid van Shell uit door de dialoog aan te gaan. ‘Soms komen er vijf, zes ballen tegelijk op ons af.’
[door Jeroen Siebelink] Royal Dutch Shell, een van de imposante bijkantoren van het hoofdkantoor in Den Haag. Terwijl in de buitenwereld de zorgen over klimaatverandering en vluchtelingenstromen met de dag toenemen, aardbewoners het gevoel krijgen dat ze zich op een tikkende tijdbom bevinden en zij zich afvragen waarom Shell niet sneller vergroent, heerst op de afdeling van Saskia Kapinga een soevereine rust.
Kapinga heeft als taak de globale communicatiestrategie van Shell te vertalen naar vier van de 70 landen waarin Shell actief is: de Benelux en Frankrijk. Hiertoe onderhoudt ze externe relaties met diverse partijen, van ngo’s en politici tot de directe buren van de raffinaderij in Pernis. Naar kritische geluiden luistert ze bedachtzaam en vol begrip. Oók als de verslaggever soms ongeduldig wordt. ‘Ik snap het als je zegt dat we sneller moeten gaan. Niet iedereen is het altijd met ons eens. We laten een flinke voetafdruk achter, maar we leveren ook een product waar behoefte aan is. Het is een complex verhaal.’
Vertegenwoordig je de binnenwereld of de buitenwereld?
‘Dat wisselt. We willen niet meer alleen zenden, we willen ook luisteren. De dialoog aangaan. Buiten komt er van alles op me af, waaronder duurzaamheid en energietransitie. Dat is uitdagend, en dat is ook het mooie van deze baan. Ik denk dat wij een positieve bijdrage leveren aan die ontwikkelingen. We denken graag mee, maar het is niet zo zwart-wit als men soms denkt. Zolang we met z’n allen het vliegtuig willen nemen naar de zon en zolang kerosine niet kan worden vervangen door bijvoorbeeld waterstof is realisme nodig. Voor sommige CO2-uitstoot bestaat nog geen alternatief.
‘Wat veel mensen zich niet realiseren, is dat het energiesysteem voor maar ongeveer 20 procent bestaat uit elektriciteit. Hoe gaan we die bijna 80 procent duurzaam maken? Bij staalfabrieken, cruiseschepen? Ik laat de context zien waarbinnen Shell keuzes moet maken. Tenslotte hebben we te maken met vele drivers. Werkgelegenheid, leveringszekerheid, dividend voor mensen met een pensioentje én duurzaamheid. Shell zit er serieus in, maar de consument en de overheid moeten het ook willen. In die buitenwereld zoeken we naar kansen in duurzaamheid.’
Voordat we over die kansen gaan praten, eerst de bedreigingen. In de buitenwereld volgen kritische berichten over de strategie van Shell elkaar snel op. Zo schreef onlangs De Correspondent dat in 1991, vijftien jaar voor Al Gore’s An Inconvenient Truth, een bedrijfsfilm van Shell waarschuwde voor de desastreuse gevolgen van het gebruik van fossiele brandstoffen voor de aarde. Climate of Concern raakte in de vergetelheid, maar met deze kennis in het achterhoofd deed Shell vervolgens mee aan een campagne in de VS die twijfel zaaide over deze wetenschap. Volgens Influence Map is Shell nog altijd een van de meest actieve lobbyisten binnen de energie-industrie die overheidsingrijpen willen voorkomen. Shell zou jaarlijks minstens 22 miljoen dollar besteden aan het tegenwerken van ‘onbezonnen’ klimaatbeleid.
Hoe staat Shell er nu op in jouw vier landen?
‘Op een bericht als in De Correspondent krijgen we reacties, de verwachtingen zijn hoog. We zijn het niet altijd met elkaar eens, maar dat hoeft ook niet. En natuurlijk lobbyen we, bijvoorbeeld over de koolstofprijs. Uiteindelijk is het doel minder CO2, niet een voorkeur voor bepaalde energiebronnen. Wat mij betreft staat de energietransitie dan ook hoog boven aan de lijst van wensen. We scherpen ons beleid aan als het gaat om maatschappelijk verantwoord ondernemen en we kijken waar we een positieve en relevante rol kunnen spelen. Wat dat betreft geloven we vooral in innovatie; voor de energietransitie en het bedenken van oplossingen heb je nu en in de toekomst slimme mensen nodig. We willen dan ook de jeugd prikkelen om te kiezen voor technologie en wetenschap. Niet alleen om later bij ons te komen werken, we zien dat ook als een investering in heel Nederland.’
Dit doet Shell vaak. Tegenover issues zetten jullie ‘het hele speelveld’, presenteren jullie je als vooruitstrevend. Maar uit een stuk als in De Correspondent stijgt juist een sfeer op van opportunisme en nalatigheid. Waarom reageert Shell niet inhoudelijk op de kritiek?
‘Onzin. We deelden informatie met De Correspondent en anderen, we hebben uitgelegd dat er niets geheimzinnigs aan die film was. Die draaide destijds gewoon in de bioscopen hier. We zijn namelijk al lang met dit thema bezig, we zijn open over dilemma’s en erkennen dat we een rol spelen, maar we kunnen het niet alleen. Als samenleving zijn we niet in staat om te zeggen: morgen stoppen we met fossiel. We kunnen dat wel willen, maar dan is Shell snel uitgespeeld. Er is dan geen geld meer om te investeren in groen, terwijl het probleem niet is opgelost. We kunnen beter samen kijken hoe het wél kan. Dan is ook Shell van de partij.’
Blijft overeind het beeld van een alwetende Shell die desondanks niet duurzaam handelt. Ik heb geen duidelijk weerwoord van Shell gezien.
‘We hebben er dit keer voor gekozen om niet zelf naar buiten te treden. Bij Nieuwsuur zat wel oud-politicus Pieter Winsemius. Dat optreden was niet door ons georkestreerd, soms is het sterker als een ander het verhaal vertelt. Zo maken we elke keer een nieuwe afweging. Hoe pakt iets uit? Doen we het nog eens zo? We hoeven ons nergens voor te schamen. Er komen wel vaker issues op ons af. We zetten dan mensen bij elkaar, vragen ons af wat de werkelijke issue is, of het klopt en wat we eraan kunnen doen. Neem de wekenlange lekkage van ethyleenoxide bij Shell Moerdijk vorig jaar. Na de impact ervan te hebben vastgesteld, vroegen we ons af hoe we kunnen voorkomen dat dit ooit nog eens gebeurt. Stelregel is: we reageren snel, eerlijk en feitelijk. We willen duidelijkheid in issues brengen. Maar de vraag is ook: wordt een issue door anderen opgepakt of niet? Wat je niet wilt, is de issue nog groter maken.’
Brentspar, schaliegas, teerzand in Canada, het schandaal van de opgeklopte reserves, de milieuschade in Nigeria: issues die vanzelf groter werden. Onlangs stelde de Wall Street Journal dat Shell nieuwe feiten over de extreme vervuiling in Nigeria onder de pet hield en heeft geweigerd lokale gezondheidstesten uit te laten voeren. Het lijkt erop dat er bij Shell altijd wel issues zijn om te managen. Hoe ga jij daarmee om?
‘Je pikt er nu wat dingen uit, maar Shell is meer dan dit. Je kunt ons werk zien als een voetbalveld waarop we met een aanval spelen en daarmee bepaalde punten willen scoren. Ook staat er een defensie en is er niet één bal maar komen er soms vijf, zes ballen tegelijk op ons af. Als het moet reageren we helder, duidelijk, snel. Met name bij operationele incidenten. Zo moeten we soms uit veiligheidsoverwegingen brandbare gassen affakkelen, bijvoorbeeld wanneer een fabriek opstart of juist uit bedrijf gaat. Dat proberen we zoveel mogelijk te beperken, maar soms is het onvermijdelijk. Dit zorgt helaas voor luchtverontreiniging. Dan gaan we snel met omwonenden in gesprek, en dat is niet altijd terug te vinden in de media.
'Tegelijk is het zaak het einddoel voor ogen te houden. Ik ben niet van de traditionele communicatie, waarbij het bedrijf centraal staat en boodschappen zendt of reageert. Wij hebben het omgedraaid en gaan graag met de maatschappij op zoek naar gemeenschappelijke waarden, om van daaruit samen te werken. Dit is een andere stijl dan men hier gewend was, maar het past goed bij hoe Shell Nederland in de maatschappij wil staan. Energietransitie is zo’n gemeenschappelijke waarde. Om de klimaatdoelen van Parijs te halen, zullen we in Nederland de transitie moeten versnellen. In Parijs is afgesproken de uitstoot van broeikasgas in 2050 te verminderen tot 80 à 95 procent, gerekend vanaf 1990. In Nederland komen we met het Energieakkoord in 2023 rond de 20 procent uit. Wij willen dus sneller, echt. En daarbij zien we kansen. Vorig jaar boden we met succes op windparken, maar we willen meer. We vragen nu de overheid om die versnelling mogelijk te maken. Een verrassende boodschap van Shell, maar eerlijk is eerlijk, dat is ook omdat we op dat vlak economische kansen zien.’
Shell afficheert zich de laatste tijd tussen groen en groei, een modern en open bedrijf dat het beste van twee werelden wil, terwijl een groeiende groep groene aandeelhouders en bezorgde burgers vindt dat dit beperkt blijft tot mooie woorden. Gelet op de uitspraken van ceo Ben van Beurden is het onduidelijk waar Shell staat. Begin 2016 zei hij: ‘Ik pomp alles op wat ik op kan pompen.’ Hij vond dat de opwarming van de aarde vooral een consumentenprobleem was. Later dat jaar zei hij niet voorop te willen lopen met het ontwikkelen van betere zonnepanelen of windturbines, maar op andere momenten erkent hij weer wél de relatie tussen CO2 en opwarming. ‘We geloven dat klimaatverandering een gegeven is. We geloven dat er actie nodig gaat zijn. Wij willen in de voorhoede zitten.’
Is de tijd van ‘geloven’ wel voorbij, en moet Shell om geloofwaardig te blijven eindelijk gaan communiceren met harde cijfers? Neem even een paar onomstootbare getallen. Om de temperatuur op aarde deze eeuw niet verder te laten toenemen dan twee graden, mogen we volgens het Parijsakkoord nog 565 gigaton aan CO2 uitstoten, maar als we zo doorgaan zijn we al in 2030 door dit budget heen. Als alle fossiele reserves in de grond (steenkool, olie en gas) die nu bekend zijn, worden opgegraven en verbrand, komt 2795 gigaton vrij. Nog een feit: 94 procent van de Nederlandse energiemix is op dit moment gebaseerd op fossiele energie. Shell ontplooit als zelfverklaarde ‘voorhoede’ diverse groene initiatieven, maar de investeringen in klimaatvriendelijke technieken en energie schommelen al tien jaar rond de één procent. Wat draagt Shell werkelijk bij aan welke milieudoelen? Waarom is op shell.com nog geen Groene Routekaart te vinden, waarop we in één oogopslag zien welke stappen Shell neemt?
Als Shell in de voorhoede wil zitten, waarom dan ook niet als het gaat om communiceren?
‘Kan onze communicatie beter? Het kan altijd beter. Als je me vraagt hoe onze portfolio eruitziet in 2030 zeg ik je dat ik daar geen fancy slides over in mijn la heb liggen. We hebben niet voor alles al een oplossing in de achterzak zitten. Ben heeft gezegd dat het CO2-probleem weliswaar globaal is, maar dat we de oplossingen in de landen moeten zoeken. Nederland is een ander land dan China, different places, different paces. Weet ook dat Ben ons land heeft aangewezen als een van de landen waar we actief op zoek gaan naar businessmodellen voor schone energie. En dit is geen pr-exercitie. Ons verhaal heeft vele kanten, en dat verhaal leent zich niet zo goed voor bijvoorbeeld een snelle tweet of slide; wel voor een persoonlijke dialoog. Daarom staan we op verschillende, soms onverwachte platforms.
‘Laatst werd ceo van Shell Nederland Marjan van Loon in De Balie geroast door twee journalisten en Diederik Samsom, tijdens de Klimaattop stonden we samen met Greenpeace op één podium en tijdens events als Generation Discover, het programma waarmee we kinderen willen enthousiasmeren voor techniek, en bijvoorbeeld gastlessen op lagere scholen zetten we kinderen aan het denken over energie. Bouw zelf een autootje, ontwerp een stad. Hoe ga je in je energie voorzien en wat kost dat? Indrukwekkend wat kinderen allemaal al weten over dit onderwerp, hoe ze ook in oplossingen denken. Hoe het broeikasgas methaan op te vangen? Met schetenvangers! In de toekomst zoals zij die zien, vliegt alles op zonnecellen.’
Die zonnecellen hebben ze dan niet te danken aan Shell. Critici zien in dit soort events kindermarketing, een doorzichtige pr-strategie om het imago op te vijzelen.
‘Wat een onzin. Het zijn geen events van Shell alleen, we doen dat samen met vele partijen. We zetten in op bewustwording. Dat is de eerste stap. We staan voor een enorme opgave, een soort tweede Deltaplan. Dat is geen knop waar je even op drukt, maar de intentie is dat we het in gang zetten. Een echte energietransitie, misschien wel een Shell-in-Nederland-transitie. En daarvoor hebben we de uitvinders van morgen hard nodig.’
Vertegenwoordig je op feestjes thuis de buitenwereld of de binnenwereld? Is de Shell-Saskia dezelfde persoon als de moeder Saskia van vier kinderen?
‘Absoluut. Juist omdat ik hier werk, begrijp ik de uitdaging waar we voor staan. Ik snap de complexiteit en zie ook de kansen. Maar ik herken wat je zegt. Mensen in mijn omgeving zijn ook nieuwsgierig. Wat doet Shell nu precies? En waarom? Ik heb altijd lol in deze gesprekken, privé of zakelijk.’ //
Saskia & Shell
● Saskia Kapinga (49) werkt sinds 2004 als communicatiemanager bij Shell en is sinds 2015 general manager external relations van Shell International in de Benelux en Frankrijk.
● In 2017 werd ze genomineerd voor de prijs Communicatieman/-vrouw van het Jaar.
● Shell is een van de grootste en meest winstgevende oliemaatschappijen van de wereld.
● Iets meer dan de helft van de energievoorraden van Shell bestaat uit aardgas, dat van alle fossiele brandstoffen het minste CO2 bevat. Een gascentrale stoot ongeveer de helft minder aan CO2 uit dan kolen.
● De Amerikaanse Energy Information Administration verwacht dat het aandeel van aardgas in de wereldwijde uitstoot de komende decennia harder zal stijgen dan kolen en olie. Naast vloeibaar aardgas zet Shell in op oliewinning uit de diepzee.
● In Nederland investeert Shell ook in windparken, tot nu toe ter waarde van enkele honderden miljoenen euro’s.
● In 2015 nam Shell olie- en gasbedrijf BG over voor ruim 64 miljard euro.
Foto: Duco de Vries
