Inspanning: Het beschouwende bedrijf

Het Edele Achtvoudige Pad – Arya Ashtangika Marga – letterlijk vertaald: een edel pad met acht vertakkingen – is het boeddhistische pad dat van lijden naar geluk voert, en dat een 100% resultaatgerichte methodologie behelst van acht heilzame handeling die onderverdeeld zijn in drie dimensies: Inzicht, Intentie en Inspanning. In deze drieluik wil ik uiteenzetten hoe ook bedrijven baat kunnen hebben bij de acht heilzame handelingen door deze naar het professionele domein te vertalen. Deze week deel 3: Inspanning.

De derde dimensie van het Edele Achtvoudige Pad draait om ‘Inspanning’ en bestaat uit de stappen: 6) juiste ijver, 7) juiste aandacht en 8) juiste concentratie. Deze laatste dimensie wordt ook wel de ‘meditatie dimensie’ genoemd, omdat meditatie de onmiskenbare hoofdrol speelt bij het bewerkstelligen van de juiste ijver, aandacht en concentratie.

Juiste ijver
Als we welzijn willen cultiveren en stimuleren, dan moeten we dat wat daar voor nodig is tot prioriteit maken. We moeten belangrijk maken wat echt belangrijk is. We moeten onze tijd, aandacht en energie intentioneel richten. Het vereist inspanning. Boeddhisme erkent dat lijden en geluk een continuüm vormen en dat beiden daarom altijd bestaan. Als we ons niet richten op dat wat geluk veroorzaakt, dan veroorzaken we dus automatisch lijden. Het vereist –kortom – werk. Hard werk. Er wordt wat juiste ijver betreft wel eens de vergelijking gemaakt met tuinieren. Juiste ijver is zorgen dat er geen onkruid gaat woekeren in je tuin. Als mensen niet wieden wat onheilzaam is, dan is het woekeren van wat onheilzaam is onvermijdelijk. Mensen moeten - wat heilzaam is - tot groei en bloei laten komen door dit te verzorgen. Zoals je in je tuin je bloemen en planten verzorgt.

Juiste aandacht
Juiste aandacht is het domein van Vipassana, wat staat voor ‘inzicht, en wat tegenwoordig vaak wordt aangeduid met Mindfulness. Mindfulness is een – door Jon Kabat Zinn in het leven geroepen - nieuwerwetse term en techniek die gebaseerd is op een eeuwenoude introspectieve techniek die bestaat uit aandacht en analyse. Of, anders gezegd, uit meditatie en contemplatie. Bij mindfulness gaat het om oplettendheid; om het gewaar zijn van gedachten, gevoelens, gedrag en lichamelijke sensaties. Aandacht is enorm belangrijk. In de boeddhistische stroming die ik bestudeer en beoefen - het geëngageerde of toegepaste boeddhisme - vormt het zelfs het hart van de leer. Het credo van mijn leraar Thich Nhat Hanh is: ‘Oplettendheid is de Boeddha’. Anders gezegd: ieder moment dat je aandachtig bent – écht aandachtig - sta je in contact met het echte leven. De kunst is - daarom - om te leven in aandacht. Hoe meer en hoe vaker aandacht, hoe beter. En dus probeer ik om aandachtig te lopen, praten, luisteren, eten en werken.

Ik laat managers regelmatig kennismaken met de impact van aandacht door een simpele oefening. Ik ga met hen wandelen in de bossen rondom mijn woonplaats Drouwen. In eerste instantie keuvelen mijn gast en ik daarbij wat over ditjes en datjes. Dat doe ik bewust om ervoor te zorgen dat mijn gast geen écht oog heeft voor de omgeving. Vervolgens stop ik na een kilometer of wat en vraag ik mijn gast of hij/zij de natuurschoon heeft opgemerkt waar we de afgelopen minuten doorheen zijn gewandeld. Het antwoord laat zich raden. Dan geef ik mijn gast een fototoestel en vraag ik hem/haar om hetzelfde stuk nogmaals te bewandelen, maar dan alleen, met volle aandacht voor de omgeving en met de opdracht om een aantal foto’s te maken van natuurschoon dat hem/haar in 2e instantie op is gevallen op en/of rondom het bospad. Het effect is steevast hetzelfde. Door zich zeer nadrukkelijk te concentreren op de omgeving vallen er opeens allerlei dingen op. Allerlei zaken worden opeens bijzonder. Een spechtengat in een verrotte boomstam, de afdruk van hertenpoten in het zand van het bospad, de schitterende lichtval van de vroege morgenzon door de boomkruin, het heldere groen van de dennetjes van de lariks. Opeens is het er allemaal. Of meer specifiek: opeens zien mensen het allemaal. Want het was er de hele tijd al. Dit - iets kunnen zien, horen, ruiken, proeven alsof het voor de eerste keer is – is een enorm belangrijk bestanddeel van mindfulness. Het vereist een radicale focus op de tegenwoordige tijd. Het is aandacht geven aan de enige tijd die wérkelijk bestaat. Mindfulness is onbevangen observeren – zowel naar binnen als naar buiten - en daarmee in ieder moment en in iedere manifestatie het unicum zien dat er in schuilt.

Juiste concentratie
Het is niet alleen belangrijk om aandacht te hebben. Het is nog veel belangrijker om aandacht te houden. Grip krijgen op de werkelijkheid is één. Grip houden is wat anders. Dit vraagt om het trainen in concentratie. Concentratie is de hogeschool van boeddhistische beoefening. Het is een ware kunde om in de werkelijkheid te verblijven. Maar dan heb je ook wat. Wie structureel in de werkelijkheid verblijft is niets meer of minder dan een Boeddha.

Ook deze derde – Inspanning - dimensie van het Edele Achtvoudige Pad heeft grote relevantie voor het bedrijfsleven. Het integreren van aandacht door middel van meditatie en contemplatie in de bedrijfsvoering – wat ik als ‘waakzaam werken’ bestempel - biedt bedrijven kansen en mogelijkheden om hun bedrijfsvoering te verbeteren. Met alle positieve gevolgen van dien. Wat kunnen bedrijven van mindfulness leren? Wat kenmerkt een beschouwende bedrijfsvoering?

Business in plaats van busyness
In onze huidige turbokapitalistische markteconomie is druk tot statussymbool verworden. Wie het druk heeft, is belangrijk. Veel managers hebben het áltijd druk met afspraken, meetings, overleg, presentaties, deadlines, plannen en rapportages. Op een gemiddelde dag van een manager is altijd veel te doen. Of liever gezegd ‘te veel te doen’. Daar wordt de business niet beter van. Beschouwende bedrijven bouwen daarom bewust vertraging in. Momenten van bezinning. Adempauzes. Kalmte en bedachtzaamheid zijn deugden in business. Vertraging is waardevol. Kwaliteit kost tijd en aandacht. Je moet dingen zo goed mogelijk doen, niet zo snel of zo veel mogelijk. Alleen kwaliteit als input kan kwaliteit als output opleveren. Oorzaak is immers omstandigheid. De jachtigheid die economisch norm is geworden, is eigenlijk ronduit slecht voor business. Haastige spoed is zelden goed. Gehaaste managers lopen alleen maar achter de feiten aan.

De niet-werkweek en de niet-werkplek
In het kader van beschouwende bedrijfsvoering is het is cruciaal om op de werkplek en tijdens de werkweek voldoende niet-werk plekken en niet-werk momenten te creëren. Waakzaam werken vereist de mogelijkheid om je– tijdelijk – even terug te trekken. Om naar binnen te kunnen keren. Om je te beseffen waar je mee bezig bent. Binnen beschouwende bedrijven is daarom niet alleen de bureaustoel, maar ook het meditatiekussen een onmisbaar kantoormeubel, en wordt regelmatig even ‘niets doen’ – vrije tijd - niet gezien als ‘zonde van de tijd’, maar als waardevol onderdeel van de bedrijfsvoering.

The Bigger Picture
De markt is geen geïsoleerd gedeelte, maar een geïntegreerd onderdeel van de maatschappij. Er bestaat geen bedrijfsleven, slechts leven. Beschouwende managers zijn zich dit bewust, en stellen dit centraal in de bedrijfsvoering. We zouden daarom kunnen zeggen dat beschouwende bedrijven geen CEO hebben, maar een CMO: een Chief Mindfulness Officer. Alles draait om het nemen van juiste beslissingen. Niets is immers vrijblijvend. Alles heeft gevolgen voor iedereen. Elke bedrijfsbeslissing moet daarom - door middel van contemplatie - uiterst zorgvuldig worden beschouwd. Van elke beslissing worden de omstandigheden die ermee worden gecreëerd – persoonlijk, zakelijk, maatschappelijk – bekeken en beoordeeld. Beschouwende managers overstijgen hun eigen belang, hun eigen gevoelens & gedachten, hun ego. Het doordringen tot de diepere laag van bedrijfsvoering is mindful management. De beschouwende managers worden als het ware hun beslissingen, die altijd constructief zijn. Dit zijn beslissingen die tegelijkertijd gunstig zijn voor het welzijn van de persoon, het bedrijf en de maatschappij.

Naar binnen gericht
Veel bedrijven zijn alleen maar bezig met de buitenkant. Ze richten zich op het uitdragen en uitstralen van een zo aantrekkelijk mogelijk imago (lees: uiterlijk) en ze laten hun eigen doen en laten bepalen door dat wat de concurrentie doet (lees: buiten zichzelf). Beschouwende bedrijven zijn primair met de binnenkant bezig en worden gekenmerkt door een cultuur van introspectie. Inzicht wordt beschouwd als het grootste goed. Beschouwende bedrijven doen daarom niet aan - naar buiten gericht - marktonderzoek, maar aan – naar binnen gericht - zelfonderzoek. Ze doen aan zelfontwikkeling en zelfontplooiing, maar dan als bedrijf in plaats van mens. Ze richten zich niet op het verslaan van hun concurrentie, maar op het verbeteren van hun competentie. en houden zich niet bezig met het verzinnen van imago, maar met het vinden van identiteit.

Go with the flow
Het werkelijke leven speelt zich alleen af in het hier en nu. Ditzelfde geldt voor het werkelijke bedrijfsleven. Er kan alleen in het heden écht worden gehandeld. Waakzaam werken betekent dat je als manager bezig bent om zo nadrukkelijk mogelijk in dat heden te functioneren. De essentie van mindful management is ‘go with the flow’. Wie ‘in flow’ is gaat per definitie volledig op in handelen in het heden.

Hoofdzaken en bijzaken
Ieder bedrijf kent hoofdzaken en bijzaken. De praktijk leert dat managers – zonder bezinning - het onderscheid tussen hoofdzaken en bijzaken onvermijdelijk uit het oog verliezen. Het kwalijke gevolg hiervan is dat deze managers hierdoor het grootste deel van hun tijd aan de minst belangrijke zaken besteden. Allesbehalve effectief. Waakzame managers verliezen het onderscheid tussen hoofdzaken en bijzaken niet uit het oog, door heel bewust de waan van de dag te ontstijgen. Dit doen ze door 1) regelmatig ‘the bird’s eye view’ in te nemen: letterlijk en figuurlijk afstand nemen om het overzicht te behouden, en 2) door monotasking: zo weinig mogelijk tegelijk doen in plaats van zoveel mogelijk tegelijk om de focus op de belangrijkste zaken te behouden

Adem
De essentie van mindfulness is de adem. Het is niet overdrijven om te stellen dat het hele mindfulness gedachtegoed – waar boekenkasten vol over zijn geschreven – is samen te vatten in de meditatie: ‘Ik adem in en wet dat ik inadem. Ik adem uit en ik weet dat ik uitadem’. Meer is er in essentie niet. Wie zich écht bewust is van zijn/haar ademhaling, is zich écht bewust van het leven. Adem = leven. Ook bij bedrijven is er sprake van een levensadem. Ook door bedrijven stroomt leven heen. Dit is de originele energie van de oorspronkelijke oprichter. Deze inspiratiebron en levensader zit barstensvol passie, energie, intentie en ambitie. Enorm belangrijke krachten. Bedrijven kunnen hier continu gebruik van maken, maar dan moeten ze wel eerst in contact komen en blijven met de bron en de daaruit vloeiende stroom. Wie de bron wil vinden moet goed opletten.

Aandacht is geld
Bedrijven bestaan bij gratie van de behoefte en vraag van consumenten. Zonder behoefte geen bevrediging. Zonder vraag geen aanbod. Zonder klanten geen bedrijf. Het is dus niets minder dan essentieel om precies te weten waar mensen behoefte aan hebben, zodat je hun vraag kunt omzetten in het best passende aanbod. Waarmee mensen veranderen in klanten. Het is cruciaal om de behoefte van mensen goed te horen, zien, ruiken, proeven of voelen. Dit lukt natuurlijk alleen maar als je er échte aandacht voor hebt. Zonder aandacht geen business.