(foto: Paul Versteeg van Mirabeau (credit: Merten Snijders))
Robots die onze banen inpikken, ongelukken met zelfrijdende auto’s en zelfs hyperintelligente ‘killer-bots’. Wie de term kunstmatige intelligentie (artificial intelligence, A.I.) hoort, denkt al gauw in doemscenario’s. De sprekers op het podium tijdens Dutch Design Week goes Digital hebben een heel andere visie.
‘Virtual meets real world’
Dutch Digital Agencies organiseert tijdens de Dutch Design Week een eigen programma rondom digitaal ontwerp. Acht verschillende bureaus geven hun visie op de toekomst. Dit jaar gaat het vooral over de relatie tussen de virtuele en de echte wereld.
Impact op ons bestaan
‘De digitale en de fysieke wereld krijgen steeds meer met elkaar te maken’, vertelt Frank Kolkman, experimenteel designer. ‘Dat heeft concrete impact op ons bestaan. Techniek ontwikkelt zich razendsnel en in principe is alles mogelijk in de toekomst. De gevolgen daarvan kunnen wij helemaal zelf bepalen.’
De sloot in
‘Als ontwerpers, maar ook als gebruikers, moeten wij bepalen hoe en in hoeverre we computers besluiten laten nemen. Als jij ervoor kiest om blind je Tomtom te volgen, blijft het je eigen schuld als je de sloot in rijdt.’
Wie beschermt de auto?
Verder vertelt Kolkman dat de ontwerpers altijd een bepaalde moraliteit meegeven aan de techniek. Paul Versteeg van bureau Mirabeau legt dat uit met een voorbeeld. Hij laat een fragment uit de serie Knight Rider zien.
De bekende auto Kit uit de serie is geprogrammeerd om Knight Rider te beschermen. De auto in het filmpje is anders ingesteld. Hij heet Karr en hij beschermt zichzelf, desnoods ten koste van zijn bestuurder.
Samenwerken
‘Als we de regels niet goed bepalen, gaan dingen mis’, zegt Versteeg. ‘We moeten zorgen dat we nooit in een situatie terecht komen waar de mens en de computer tegenover elkaar staan. We moeten juist samenwerken met de computer. Het ideaal is een symbiose tussen mensen en techniek.’
Artificial smartness
Hij noemt dit ‘artificial smartness’. Innovatie moet niet draaien om het slimmer maken van de computer, maar om het vooruitbrengen van de mens. Als voorbeeld noemt hij een schaakcomputer die suggesties geeft voor zetten, maar de beslissing overlaat aan de mens. Hij pleit dus ook niet voor een volledig zelfrijdende auto, maar liever een auto die je helpt om beter te rijden. Denk bijvoorbeeld aan Lane Keep Assist, een systeem dat je waarschuwt als je de rijbaan dreigt te verlaten.
Zwakke kunstmatige intelligentie
Gijs van Zon en Evert Hilhorst van internetbureau Freshheads noemen dit soort techniek ‘zwakke’ kunstmatige intelligentie. Dit zijn algoritmes die ons helpen door kleine taken sneller of beter uit te voeren dan wij zelf kunnen. Ze zijn intelligent, want ze blijven zichzelf verbeteren. Een voorbeeld is Siri, de virtuele assistent van de iPhone. Dit is een programma met een duidelijke taak (vragen beantwoorden en simpele taakjes uitvoeren, zoals muziek opzetten of bellen) dat continu blijft leren (Siri leert bijvoorbeeld je stem herkennen).
Sterke kunstmatige intelligentie
‘Sterke’ kunstmatige intelligentie bestaat nog niet, vertellen Van der Zon en Hilhorst. Dit zijn algoritmes die leren op basis van vorige gebeurtenissen, zelf beslissingen nemen en een bewustzijn heeft. Een voorbeeld is Samantha uit de film Her.
Bang
‘De sterke kunstmatige intelligentie is het soort waar mensen bang voor zijn’, zegt Van der Zon. ‘Wij zijn juist optimistisch. Zwakke kunstmatige intelligentie helpt ons vooruit, de sterke variant kan dat in principe ook doen. Als designers hebben wij een enorme verantwoordelijkheid. Wij moeten zelf zorgen dat we niet in doemscenario’s terecht komen.’
Begrip en vertrouwen
Hoe kunnen ontwerpers dat voor elkaar krijgen? Hilhorst: ‘Door te zorgen dat gebruikers de techniek begrijpen en vertrouwen. Het ontwerp moet dus goed in elkaar zitten, we moeten zorgen dat het algoritme aansluit bij onze normen en waarden. Daarnaast moeten ontwerpers transparant zijn over hoe techniek werkt. Consumenten moeten leren wat ze er wel en niet aan kunnen toevertrouwen.’
Conclusie
Kunstmatige intelligentie uit Hollywoodfilms is toekomstmuziek, maar de sprekers zijn niet bang voor doemscenario’s. Volgens hen blijft techniek in dienst staan van de mens. Als we de techniek op een moreel verantwoorde manier ontwerpen, hoeven we nergens bang voor te zijn.
Wat gebeurt er nu?
Dutch Design Week goes Digital gaf niet alleen een kijkje in de toekomst. Sprekers als Quérine van Casteren (Fabrique), Melanie Gorka (Info.nl) en Edward Tetteroo (This Page Amsterdam) lieten voorbeelden zien van vooruitstrevend digitaal design.
Van wayfinding naar dayfinding
Zo presenteert Van Casteren de ‘dayfinding'-app die Fabrique ontwierp voor museum Tate. Het Londense museum heeft een enorme collectie en een divers publiek. De app helpt bezoekers om tentoonstellingen, activiteiten of kunstwerken te vinden die het best bij hun interesse en tijdschema passen.
Het gaat dus niet om wayfinding (navigeren), maar om dayfinding (dagindeling). Het is een app die werkt op basis van beacons. ‘De app is complementair aan al het moois wat je kunt zien terwijl je door het fysieke museum loopt’, vertelt ze. ‘De app werkt dus niet verstorend, maar verrijkt je fysieke ervaring in het museum.’
Nuttige dingen
Designer en strateeg Melanie Gorka (Info.nl) maakt het liefst dingen waar mensen echt iets aan hebben. ‘Het is voor iedere ontwerper belangrijk om techniek te bevragen’, zegt ze. ‘Neem een stap terug: waarom is dit belangrijk? Voor welk probleem zoek je een oplossing?’
Zij laat een project zien wat Info.nl maakte samen met Inbiolab: de Smart Jacket. Het is een jasje waarmee ouders hun prematuur geboren baby’s veilig kunnen vasthouden.
McTrax
Het product van Edward Tetteroo is niet direct een oplossing voor een probleem, maar hij haalde er wel de wereldpers mee. Zijn bedrijf This Page Amsterdam maakte McTrax, een placemat voor McDonald’s waarmee klanten muziek kunnen maken. Je legt je smartphone op het papier en je kunt meteen aan de slag.
