Nederland lijkt ver weg hier in Italië, waar ik een tijdje verblijf als columnist in residence. Het voordeel van het zelfstandig ondernemerschap met een klantenkring die zich ook op afstand prima laat bedienen. Je krijgt het op je heupen, je pakt je koffer en huurt een huis in de buurt van…nou ja, aangenaam golvende heuvels, dalen die je de adem benemen, verrukkelijk pittoresk gelegen dorpjes, vergeten kerkjes met zo’n schilferige houten deur die zachtjes ademt op het ritme van een middagbriesje, en om de hoek die door vrijwel niemand ontdekte ostería waar ze gnocchi in een plas levensreddende olijfolie serveren. Enfin, u kent het wel.
Werk is een aangenaam onderbreken van het zalig nietsdoen. Ik wil verder natuurlijk niemand jaloers maken. Veel druppelt er niet binnen over dat modderige stukje wereld waar ik meestentijds mijn dagen slijt. Dat komt doordat alles relatief wordt op afstand, maar toch ook wel omdat de wifi hier alleen werkt als wifi er zin in heeft. Het blijft Italië natuurlijk. Het is heus niet alleen maar hosanna. Maar goed.
Nederland. Ik las iets over boeren? Stikstof? Een vergeefse interventie van Mark Rutte. Zijn ze weer aan het rellen? In Italië heet een boer contadino. Dat klinkt beter dan boer. De Italiaanse boer produceert ook CO2. Des avonds als hij een vuurtje stookt in zijn tuin en mijmert over het leven. Want een contadino stookt in zijn tuin, niet langs de snelweg. Verder wandelt hij af en toe door zijn olijfgaard en maait tevreden het gras, onderwijl meeneuriënd met het lied van de vogelen des velds. Die vogels! Elke ochtend worden we hier gewekt door het fideljo van de wielewaal, de verlegen aanzegger van de zomer.
Vroeger, toen de Nederlandse boer nog boer was en niet de COO van een met zware schulden beladen vleesfabriek, klonk de pregnante lokroep van de wielewaal langs beemd en uiterwaard. Te zien kreeg men hem zelden, ondanks zijn knalgele vederdek. Voor mij is hij symbool van een Nederland dat ooit was. Hij kent het liedje wel, de wielewaal die naast me zit op de tak van een oude wintereik. Ik heb zijn vertrouwen gewonnen omdat ik zijn fluitje ken. Hij heeft nog een verre neef in de bossen bij Nunspeet. Zijn overgrootvader had ooit een tak in Winterswijk.
Maar ja, dat was vroeger. Toen Hylke en Sietse Klinkhamer nog hun Kameleon bevoeren en je tussen Heerenveen en Hoogezand door de bomen bos kon zien in plaats van distributiecentra, parkeeroases, woonmalls en vinexwijken. ‘Kijk eens om je heen’, zegt de rigogolo, want zo heet een wielewaal treffend in het Italiaans en ze wijst met haar zwarte snavel naar de bloeiende egelantier, de wilde tijm, de vogelwikke, de wolfsmelk en tal van inheemse bloemensoorten die zelfs mijn plantenapp niet thuis kan brengen.
‘Hier mag de natuur nog natuur zijn. In Nederland? Klaver en boterbloem, dan houdt het wel zo’n beetje op. Natuurlijk, het is niet alleen de schuld van de boer. Het is de schuld van het kapitaal, van die zogenaamd duurzame Rabobank van jullie, die de honger naar groei financiert en vervolgens de groene held uithangt. Het is de schuld van de hele kleine marges op de omzet, de tussenhandel, de winsten die vooral in het buitenland gemaakt zijn en al die andere smoezen waar CEO’s van supermarktketens zich achter verschuilen als ze hun aandeelhoudersmiljarden weer niet uit kunnen leggen. Maar hoe je het wendt of keert, het is uiteindelijk de boer die het vuile werk opknapt. Het is de boer die rooit, maait, spuit, kavelt, kistkalft en streng begroot. En hoeveel generaties je ook boert, je hoeft er niet aan mee te doen! Word welzijnswerker, ga in de jeugdzorg. Koop grond in Canada. Of ga voor kleinschalig en laat je koe in de wei poepen. Dat scheelt uitstoot.’
‘Ik las in een verdwaalde snipper Volkskrant’, vervolgt mijn voor een wielewaal verrassend belezen takgenoot, ‘dat de Nederlandse boer voor 70 procent verantwoordelijk is voor CO2- uitstoot. Zeventig procent! En dan zoveel amok maken? Dan heb je of een bord voor je kop, of een heel goed communicatiebureau. Of alle twee. Hoe dan ook, veel goeds komt daar niet van.’ En met een nauwelijks merkbare vleugelslag, wiekte de wielewaal weg, ver weg het eindeloze avondlicht in.
