‘The Voice’ en ‘Marc Overmars’ hebben grensoverschrijdend gedrag opnieuw op de agenda gezet. Maar hoe herken je signalen en zorg je voor een veilige werkomgeving? Ervaringsdeskundige Karin Bosman (Report App) weet er alles van: ‘Het grijze gebied is een kweekvijver voor escalatie.’
Op een gegeven moment viel mij op dat de vergaderzaal tussen de middag nogal veel door de creatieve directie werd gebruikt en dan op slot was. Navraag leerde dat ze een onderlinge weddenschap hadden hoeveel van onze medewerkers ze topless zouden kunnen zien. Daar hadden ze de volgende list op bedacht. Ara was in een competitie om een reisorganisatie binnen te halen zeiden ze. Bij de voorstellen zou de cover van de reisfolder gepresenteerd worden met een jonge vrouw, die in een Caraïbische setting in bikini uit zee zou oprijzen. Weinig budget, maar ze zouden als model wel een van onze meiden meenemen. Dus kon je auditie doen bij de mannen tussen de middag in de spreekkamer. Geen zorg. Die zou op slot zijn. Hoeveel meiden erin getrapt zijn, weet ik niet, maar de creatieven keken zeer voldaan. De ‘competitie’ ging naderhand uiteraard verloren, dus het ging niet door. Briljante leugenaars.’
Bovenstaande ‘anekdote’ is afkomstig uit het boek Dutch Madmen van oud-reclameman Fred Kolsteeg. Het feit dat creatieven hun eigen collega’s op zo’n manier manipuleren is uitermate pijnlijk. Net zo schrijnend is het taalgebruik van de auteur – destijds de bureaubaas - die de mannen ‘donderstenen’ en ‘briljante leugenaars’ noemt. Het beschreven voorval speelde zich af eind jaren zeventig. Een tijd dat reclamebureaus sowieso werden gerund door mannen en het sex, drugs & rock ’n roll-imago een aanzuigende werking had op talent.
Zo overduidelijke seksueel grensoverschrijdend gedrag zou zich nu meer voordoen toch? Het was een andere tijd, zeker, maar dat betekent niet dat de masculiene cultuur er niet meer is en dat wangedrag tot de verleden tijd behoort. Praat met iemand (m/v) in het vak en de recente verhalen over wat ze hebben meegemaakt of hebben zien gebeuren volgen al snel.
De mediabureaudirecteur die de hele dag door seksistische grappen maakt.
De hand onder de jurk/op de borst op een feestje/in de keuken/in de vergaderruimte.
De producer die door de directie met een notoir handtastelijke klant wordt meegestuurd in een helikopter, ‘goed voor de klantrelatie.’
De stagiaire die door een internationaal befaamd regisseur wordt gevraagd of ze hem de stad kan laten zien.
De bureaudirecteur die ‘de meisjes van productie’ jaarlijks in Cannes in nieuwe bikini’s en jurkjes steekt.
De ceo van wie blijkt dat hij alle bedrijven waar hij aan de top zat ongepaste apps stuurde naar medewerkers.
De leidinggevende die een paar keer per week een kwartiertje kwam zitten staren, ‘gewoon omdat ze zo mooi is.’
De regisseur die de producer aanrandt als ze na een lange draaidag even alleen zijn.
De doorgesnoven creatief directeur die elk feestje wel iemand ‘benadert’.
De klant die bij afscheid een kus op de mond geeft.
Wie openlijk heeft gesproken over wat ze meemaakte bij het reclamebureau waar zij werkte, is Karin Bosman. Twee jaar lang werd zij op verschillende manieren geïntimideerd door de directeur/eigenaar en werden de grenzen van het betamelijke ver overschreden. Bosman vertrok – overspannen - bij het bureau en spande een rechtszaak aan die zij won. Ze schreef er een boek over (Spugen op de tosti van Hans) en tijdens het tv-programma De Wandeling vertelde zij haar verhaal tegen Sander de Kramer. Ze kreeg vele reacties, ook van een aantal oud-collega’s. Het meest gehoord was: ‘ik had wel door dat er iets niet klopte, maar niet dat het zo erg was.’
Bosman liet de reclamewereld achter zich, deed een studie arbeidsrecht en richtte op basis van uitvoerig onderzoek het bedrijf Report App op dat organisaties helpt bij het bewaken en bepalen van professionele en persoonlijke grenzen. Ze helpt directies uit de droom die naar aanleiding van de recente ontwikkelingen een mail hebben gestuurd en denken dat het gesprek daarmee wel is gevoerd: ‘Veiligheid kan je niet opleggen van bovenaf. Het is natuurlijk extreem belangrijk dat het gesprek ook bovenin de organisatie wordt gevoerd, maar als iemand zich om wat voor reden ook onveilig voelt dan zijn er veel drempels. Die neem je niet weg met een mailtje of één onderzoek.’
Hoe dan wel? ‘Het begint met het samenstellen van een divers team waarin het onderwerp in de breedte wordt besproken en waarin mensen kunnen aangeven wat ze prettig vinden en vooral ook wat niet. Samen draagvlak creëren zodat iedereen elkaar durft aan te spreken. Vrouwen moeten voor elkaar opkomen en mannen elkaar op ongepast gedrag wijzen. Maar een gestuurde dickpic zie je niet gebeuren, dus er moet meer worden gedaan.’
vertrouwenspersoon
Een vertrouwenspersoon is voor de meeste bedrijven een goede oplossing. Die zit idealiter niet op HR-afdeling, want dat betekent betrokkenheid bij het volgende contract en eventuele salarisverhoging of promotie. Om dezelfde redenen is het ook geen directielid. Bij grote bedrijven zoals DPG Media zijn bijvoorbeeld verschillende vertrouwenspersonen in het land aangewezen zodat werknemers zelf kunnen kiezen tot wie ze zich wenden. Een extern vertrouwenspersoon kan voor kleinere bedrijven goed werken. ‘Dat zijn mensen die een training hebben gevolgd en onafhankelijk een gesprek ingaan. Hij of zij kan advies geven over wat de beste route is. Soms is dat: het maken van een interne melding, zodat er een onderzoek wordt gestart. Maar dat is niet altijd nodig.’
De manier waarop wordt gereageerd op een melding is essentieel voor het gevoel van veiligheid in de toekomst, zegt Bosman. Belangrijk is dat de werknemer niet geïsoleerd raakt. ‘Wat vaak gebeurt, is dat de werknemer wordt beschermd door haar thuis te laten werken of een ander rooster te geven, terwijl degene naar wie onderzoek wordt gedaan z’n werk kan blijven doen. Daarmee geef je direct een verkeerd signaal.’
Vertrouwenspersonen zijn er ook om te de-escaleren. Om te sparren over wat acceptabel is en wat niet. ‘Niet iedereen heeft dezelfde historie en mensen beleven niet alles hetzelfde. Waarom vind je het van de ene collega prima als hij vriendschappelijk een arm om je heen slaat en van de ander niet? Ben je bang dat je emotioneel wordt als je een issue aankaart? Schrijf dan een brief. Zo zijn er talloze adviezen.’
Het inrichten van loketten – een woord dat na het interview van Tim Hofman met John de Mol nooit meer zal worden gebruikt - is in ieder geval niet voldoende. Ook kan je niet verwachten dat mensen zich uitspreken. Wanneer een collega vaker afwezig is, niet meedoet met sociale activiteiten of zich op een andere manier terugtrekt, dan kan dit een teken zijn dat er iets aan de hand is. ‘Dan moet je alert zij en iemand wat extra aandacht geven, zodat het makkelijker wordt te praten.’
Bosmans zelf ontworpen oplossing, Report App, kan ook een oplossing zijn. In de app kunnen werknemers van aangesloten bedrijven naar informatie zoeken die op een leuke manier wordt aangeboden. De content wordt aangepast op specifieke branches en op (anoniem) zoekgedrag. Ook zijn er opgeleide vertrouwenspersonen aangesloten. Organisaties als Bank of Aruba, PSV, Amp.Amsterdam en New Amsterdam hebben het platform in gebruik genomen en ook Fonds Slachtofferhulp promoot de app actief. ‘Het grote voordeel is dat werknemers een 100 procent veilige omgeving hebben om informatie in te winnen. Uit onderzoek van TNO is gebleken dat het intranet niet wordt vertrouwd. Privacy is in de app compleet geborgd.’
blurred lines
De charme van het reclame- en mediavak, waarin er ogenschijnlijk weinig hiërarchie is en de cultuur informeel, is direct ook de valkuil. Incidenten of structureel overschrijdend gedrag worden niet besproken, omdat sommige teams en bureaus als een familie voelen en niemand wil het familiefeestje verpesten. Ook de tijdelijkheid van situaties, zoals een commercialshoot, maakt dat mensen hun mond houden.
‘Er is bij bedrijven in de creatieve industrie een grijs gebied waarbij werk en borrels en feestjes naadloos in elkaar overlopen, blurred lines. Er zijn huwelijken uit ontstaan en baby’s uit geboren. Dat gebeurt als je intensief samenwerkt. Maar juist dat grijze gebied is een ook een kweekvijver voor escalatie. Zeker als er altijd drank en drugs bij komen kijken. Dan vervagen grenzen, terwijl de hiërarchie blijft. Dat leidt regelmatig tot incidenten, soms structureel. Alleen in een cultuur waar mensen op elkaar letten en zich durven uitspreken gaat dat goed.’
Veelgehoord is de opmerking: straks mag er niks meer! Bosman, wie zelf haar echtgenoot bij een reclamebureau ontmoette, is er geen voorstander van om alles wat leuk in de kiem te smoren. Maar ze is ook duidelijk: ‘Ik werk regelmatig met bureaus en hoewel ik het langzaam zie veranderen: de mannencultuur is nog altijd sterk aanwezig. Seksisme moet worden benoemd. Als dat betekent dat sommige mensen het even wat minder “gezellig” vinden dan is dat maar zo. Daar staat zoveel leed tegenover dat het een tijd nodig heeft om een balans te vinden. Organisaties zijn voortdurend in beweging en het moet een blijvend punt van aandacht blijven.’
Meer informatie
Via Nederland maakte een overzicht van de stappen die je kunt zetten voor het creëren van een veilige werkplek voor iedereen.
Meer informatie over de activiteiten van Karin Bosman zijn te vinden op:
https://report-app.com/
https://aboutworkplaceharassment.com/
Wil je contact met de redactie van Adformatie over dit onderwerp?
Mail: susanne@adformatie.nl
