Door Janneke van Heugten
Je herkent seksisme en stereotype framing vaak pas als je het omkeert. Wie op die manier de rubriek de 'De winnaar & de verliezer' uit de economiepagina’s van Volkskrant afgelopen weekend leest zal concluderen dat deze rubriek de positie van de topvrouw terugbrengt naar de jaren vijftig.
In de rubriek komt ‘winnaar’ Charlotte Hanneman aan bod, de nieuwe CFO bij Philips. Laten we beginnen met de kop van het stuk: ‘Een vrouw op het pluche bij Philips, Signify zet er eentje op straat’. Vervang ‘vrouw’ voor ‘man’ en je ziet hoe absurd de zin eigenlijk is. Als een vrouw een bepaalde positie inneemt is ze ineens ‘een vrouw’. Het denigrerende ‘eentje’ zou je daarnaast ook nooit over een man lezen.
Nog erger is als een quote uit een andere krant wordt herkauwd: ‘Ze heeft daarvoor de handen vrij, want haar man kookt, vertelde ze aan het FD.’
De Volkskrant had dus de keuze om uit een heel interview uit het FD te citeren en koos voor de zin die de focus legt op haar relatie en thuissituatie. De vrouw kan dankzij haar man een topfunctie vervullen.
Geen gidsland
De rubriek zorgde voor verontwaardigde reacties op sociale media. Maar er kwamen ook vragen voorbij als: Is het dan niet goed om te laten zien hoe ze het geregeld heeft, zodat andere vrouwen haar voorbeeld kunnen volgen? Draagt dat juist niet bij aan emancipatie? Mijn hierop is ronduit ‘nee’.
De media scheppen een kader waarmee wij de wereld bekijken. Dat beïnvloedt hoe we onszelf, anderen en onze omgeving zien. Hoe we elkaar behandelen en welke keuzes we maken.
Nederland is daarin allerminst een gidsland. Neem een onderzoek in 66 landen dat keek naar de relatie die je in je hoofd hebt als je denkt aan ‘de wetenschapper’. Van al die 66 landen wordt in Nederland de wetenschapper het meest geassocieerd met een man.
Dat is niet voor niets. Hoe meer je in de media vooral mannen in die rol ziet, hoe meer mannen als de norm worden verheven, hoe sterker dat verband in je hoofd wordt. Voor het boek Vaker in de Media, zo kom je als vrouwelijke expert in beeld deden we onderzoek naar de aanwezigheid van vrouwen in nieuwsitems en talkshows. Van alle zakenmensen (directeuren, ondernemers, financieel experts, economen, managers) die in nieuwsitems staan is slechts 23 procent vrouw.
Mannelijke experts zijn oververtegenwoordigd in de media en zijn zodoende de norm voor ‘de deskundige’. Het gevolg is niet alleen dat mannen minder weerstand oproepen als ze hun positie als expert in de media innemen, ze worden ook meer dan vrouwen op inhoud beoordeeld.
Vrouwenframe
Vrouwen zelf krijgen weer meer te maken met stereotype framing. De focus wordt gelegd op de relatie en de thuissituatie, soms worden ze neergezet alsof ze van het aanrecht ontsnapt zijn. De succesvolle vrouw wordt zo teruggebracht tot iemand die heeft weten los te komen van haar huishoudelijke verantwoordelijkheden. ‘Hoe combineert u zo’n topbaan met de zorg voor uw kinderen?’
Laat er geen misverstand over bestaan. Het is aan de journalist om dit soort vragen niet te stellen. En het is ook aan de collega-journalist om vervolgens het antwoord niet ook nog eens uit te lichten. In mijn boek besteed ik aandacht aan hoe je als vrouwelijke directeur, ondernemer, advocaat of wat voor vrouwelijke expert dan ook omgaat met vragen die niets met je werk te maken hebben. Ik sprak hierover met meer dan 50 experts die in de media komen.
Tineke Ceelen, directeur van de Stichting Vluchteling geeft een waardevol inzicht. Zij vertelde: ‘Ik krijg vragen die mannen nooit zullen krijgen, zoals: “Je hebt een dochter en gaat vaak op reis. Hoe doe je dat?” Dan zeg ik: “Zo'n vraag krijgen mijn mannelijke collega’s nooit. Waarom stel je die wel aan mij?” Het is ook een kwestie van de interviewer opvoeden hierin.’
Het opvoeden begint met media aanspreken als zij de fout ingaan, zoals bij het Volkskrant-artikel over Charlotte Hanneman, en laten zien dat het podium eerlijker verdeeld moet worden. Dat betekent niet alleen dat het aantal vrouwelijke en mannelijke deskundigen in evenwicht moet komen, maar ook dat vrouwen op dat podium gelijkwaardig worden behandeld en bevraagd.
Dit biedt vrouwen, mannen, jongens en meiden gelijke kansen in onze maatschappij. Dat zou in 2024 toch niet te veel gevraagd moeten zijn?
Janneke van Heugten is directeur van mediaplatform VIDM, expertdatabase voor diversiteit in de media, en auteur van het boek Vaker in de Media, zo kom je als vrouwelijke expert in beeld
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!