'Kritiek Zembla komt uit blauwe lucht vallen'

Een onderzoeksjournalist in de rol van slachtoffer. Deze bijzondere stijlfiguur kenmerkte het interview van Communicatie met Zembla-redacteur Ton van der Ham.

Het was nogal een klaagzang op de tegenwerking door voorlichters – de machinaties, de leugentjes – bij het graaf- en spitwerk van deze redactie. Met name overheidsvoorlichters moesten het ontgelden (alle ramen en deuren gaan dicht, ze zijn als de dood voor ons).

Maar ook ondergetekende mocht lezen dat hij zijn werk slecht had gedaan. ,,Vlak voor de uitzending belde die mij heel joviaal op en zei: we hebben alvast een persbericht over je uitzending gemaakt. Ze wisten dat we met een verhaal zouden komen over privacyschendingen door grote verzekeraars (…) Ze wilden de angel eruit halen en het afdoen als een incident’’. Die aanpak werkte volgens Van der Ham averechts. ,,De andere media dachten: he hier is blijkbaar iets aan de hand en pikten het op’’. Zo eindigt het artikel toch nog met een voor Zembla positieve noot.

Wat Van der Ham onvermeld laat, is dat hij na weken van tamelijk intensief contact na de uitzending opbelde om met ons te evalueren hoe de samenwerking met Zembla was ervaren. Een professionele afronding, vond ik, van een prijzenswaardig staaltje onderzoeksjournalistiek. Want Zembla had – ere wie ere toekomt – iets blootgelegd wat de verzekeringssector nog onvoldoende in het vizier had. In de aanloop naar de uitzending bleek ons echter uit contacten met verzekeraars – die ook allemaal door Zembla waren benaderd – dat er iets structureel mis zat. Dan geldt wat mij betreft: boetekleed en beterschap. De fouten ruiterlijk erkennen, analyseren waar het mis zit en zo snel mogelijk repareren. Geen verstoppertje spelen maar open kaart ook naar toezichthouders, politiek, andere betrokken partijen.

Kortom: we wilden het juist niet afdoen als een incident, maar dit probleem zowel inhoudelijk als communicatief – met alle credits voor Zembla – meteen bij de kop beetpakken. In het telefoongesprek na de uitzending (waarin ons persbericht overigens ook een plaats kreeg) toonde Ton van der Ham zich tevreden over de open en constructieve medewerking van het Verbond. Geen onvertogen woord. De kritiek in Communicatie kwam voor mij dan ook  uit de blauwe lucht vallen.

Ironisch genoeg werd de verzekeraar die de meeste medewerking had verleend in de uitzending nog het hardst aangepakt. Dat heb ik Van der Ham nog wel meegegeven: als je de deuren voor Zembla openzet, dan word je daar niet bepaald voor beloond. Ook de gewoonte om alle telefoongesprekken ongevraagd op te nemen en zo nodig later tegen je te gebruiken zorgt er uiteraard voor dat woordvoerders meer op hun hoede zijn. Moet je hen dat vervolgens kwalijk nemen?

Dan de hamvraag: of onze communicatie-aanpak averechts heeft gewerkt laat ik liever beoordelen door mijn eigen collega’s: ieder zijn eigen vak en verantwoordelijkheid immers. Als ik de reputatieschade beoordeel die andere uitzendingen van Zembla hebben veroorzaakt (denk aan bijvoorbeeld de vleessector, die pas na de uitzending metn weerwoord kwam), ben ik zelf eerlijk gezegd bepaald niet ontevreden. Dat Ton van der Ham zich er druk over maakt beschouw ik eerder als een compliment.