TrendRede 2014: Wat als het brood vervuild is en de spelen vals?

De TrendRede wordt dit jaar alweer voor de vierde maal uitgeproken, op 10 september aanstaande. De TrendRede is een cadeau voor burgers, bedrijven en bestuurders in Nederland en wordt belangeloos samengesteld door een groep van twaalf vooraanstaande trendwatchers. Door hun kennis te bundelen, willen zij een bijdrage leveren aan de toekomst van de samenleving waar ze zelf deel van uitmaken. In aanloop naar de TrendRede kijken zij terug en vooruit en geven zij in een wekelijkse blogserie hun visie op deze toekomst.

Door Christine Boland (foto), trendanalist.

'Wij roepen 2013 uit tot het eerste jaar van een nieuwe jaartelling', Met die zin eindigde de Trendrede in september 2012. Op dat moment konden we natuurlijk niet bevroeden dat zelfs onze eigen monarchie een nieuwe fase in zou gaan.
Hoe dan ook, er is in 2013 een nieuw tijdperk aangebroken, de Maya’s hebben gelijk gekregen: 2012 is het jaar waarin de (oude) wereld is vergaan.

Om ons heen zien we letterlijk en figuurlijk de systemen vastlopen. De euro (-zone), de politiek, het onderwijs, de zorg, werkgelegenheid, de huizenmarkt, fysieke retail, niets werkt meer zoals we decennia lang gewend waren. En de problemen kunnen ook niet opgelost worden met de manier van denken en acteren, die ze heeft veroorzaakt.

Het goede nieuws is dat er zich inmiddels een nieuwe wereld ontpopt. De eerste signalen daarvan dienen zich aan en zijn hoopgevend. Van onderaf ontstaat een nieuwe maatschappelijke structuur waarin delen en samenwerken centraal staat. Andere zorgsystemen, lokale sociale vangnetten, alternatieve energiebronnen, nieuwe verdienmodellen, minder lineair onderwijs en een socialer kapitalisme zien het levenslicht.

Vertrouwen als valuta
Een belangrijke valuta voor deze nieuwe ordening is vertrouwen. En dat is precies wat de grootste schade heeft opgelopen in de afgelopen periode. Paardenvlees door de lasagne, eieren die ten onrechte als biologisch worden bestempeld, matchmaking bij voetbal en Lance Armstrong die door de mand valt, er zijn ons een hoop illusies tegelijk ontnomen. Geef het volk brood en spelen, maar wat als het brood vervuild is en de spelen vals? Dan kán het volk niet langer tevreden zijn.

Momenteel keert het volk zich steeds meer af van de politiek omdat ‘ze toch niet doen wat ze beloven en alleen elkaar bestoken met verwijten’. Ondertussen worden we ook nog eens ieder individueel in de gaten gehouden door Amerika, en voelen steeds meer mensen zich aan hun lot overgelaten en aan de goden overgeleverd. De transparantie, die we zo hard nodig hebben in deze tijd, kent ook zo z’n keerzijden. We zullen moeten leren omgaan met de paradox van transparantie.

Enerzijds opent het de deur naar meer eerlijkheid en helderheid en biedt het de mogelijkheid van samenwerken maar anderzijds ook naar heel veel kennis en data waarvan je je kunt afvragen hoe relevant of fijn het is om daar toegang toe te hebben. Of dat een ander daar toegang toe heeft. Hoeveel willen we eigenlijk weten? Met hoeveel big data kunnen we nog omgaan? Moeten we alles willen controleren en beheersen? Wat gebeurt er met ons eigen denkvermogen als er zoveel wordt overgenomen door technologie? Beseffen we hoe afhankelijk we zijn geworden van die technologie? En dus hoe kwetsbaar? De cyberaanval op ING onlangs heeft een klein tipje van de sluier opgelicht.

‘Een koe gaat niet checken of een boom wel zuurstof maakt’

Wat we nodig hebben is een meer holistische en circulaire manier van denken. Daarin kan de natuur onze leermeester zijn. Van de natuur leren we dat leven in een dynamische samenhang, een ecosysteem, duurzamer is voor iedere schakel van de keten. Dat, als iedere schakel zijn eigen verantwoordelijkheid kent en neemt, er geen disbalans hoeft te zijn en systemen kunnen blijven voortbestaan en functioneren.

De natuur leert ons ook dat groei niet eindeloos door kan gaan, tenzij er een verstoring ontstaat en woekering optreedt. In de natuur bestaan ook geen controlesystemen; ‘een koe gaat niet checken of een boom wel zuurstof maakt’.

Wanneer we de hele wereld zouden gaan zien als een ecosysteem waar de mens als één van de schakels in het geheel meedraait, en wanneer de mens zich dan ook als zodanig zou gaan gedragen, dan is er hoop op betere tijden. Dan zal de aarde groot genoeg blijken te zijn en zullen er ook voldoende middelen zijn om iedereen te voeden en van energie te voorzien.

De eerste signalen en voorbeelden zijn er, op grass root-level maar ook in de top, waar mensen als Jeremy Rifkin, Jan Rotmans, Herman Wijffels, Paul Polman en andere visionaire dwarsdenkers een stem hebben. Wanneer deze twee uitersten samenkomen, ontstaat er een tipping point. De weg daar naartoe is nog lang, en zeker niet gebaand, integendeel, maar de eerste stappen zijn gezet en die nodigen uit om gevolgd te worden.

Op dinsdag 10 september wordt in Seats2Meet Utrecht voor de vierde keer de TrendRede uitgesproken. Wil je bij de TrendRede 2014 aanwezig zijn? Meld je dan op www.trendrede.nl vanaf 2 september aanstaande.

De TrendRede wordt belangeloos samengesteld door een groep van twaalf vooraanstaande trendwatchers. De term trendwatcher ligt gevoelig. Maar voor dit gezamenlijke doel wordt de definitiediscussie gelaten voor wat ze is. Bij de TrendRede wordt gekeken naar maatschappelijke ontwikkelingen die kansrijk zijn of juist bedreigend en daarom meer aandacht verdienen dan ze nu krijgen. De TrendRede prikkelt gedachten en overstijgt de hectiek en de problematiek van de alledaagse praktijk.

(Fotografie: Anne Timmer)