Struikelen over “Stolpersteine

'Plaatselijke Joodse organisaties leggen herinneringssteentjes - zogenoemde “Stolpersteine” - voor de panden waar ooit Joodse landgenoten woonden die in WO II zijn weggevoerd. Bij mij voor de deur in Gouda ligt nu ook zo’n struikelsteen. In ons huis zat Simone Mogendorff ondergedoken. Ze werd verraden (!) en via Westerbork naar Sobibor gebracht waar zij in 1943 is vermoord. De Stolperstein-organisatoren hadden om het koper-gedekte gedenksteentje rode en witte gerbera's gelegd en dat maakte het even tot een klein ontroerend monumentje...'

'Meermalen per dag, ik schat gemiddeld een keer of zes - vanaf naar een klant gaan en terugkeren tot huisvuil buiten zetten - word ik nu herinnerd aan Simone’s gruwelijk lot en dat van al die anderen.

Mijn oudste herinneringen hadden al met de oorlog te maken. Niks verschrikkelijks hoor, gewoon alleen maar honger gehad, later de gaarkeuken op de hoek; veel kou, dus ging mijn moeder in het Overvoorde-bos brandhout zagen, dat op het onderstel van een kinderwagen werd geladen en er vervolgens werd af gejat door een stel wijven; de razzia bij ons in de straat, met die Duitse soldaat die zijn geweer tegen onze eettafel zette. En zo nog het een en ander. Niet wereldschokkend dus. Mijn pa voedde ons daarna wel anti-Duits op. Ook nuttig, voor later….

Maar is mij door de steentjesleggers wel gevráágd of ik dat dagelijks gedwongen herinneren aan verraad en gruwelijke deportaties een acceptabele situatie zou vinden ? Natuurlijk niet. Ik moet kennelijk maar slikken, dat zo’n inbreuk op mijn privacy wordt gemaakt. Gij zúlt herinneren, beste vriend, of ge dat nou wilt of niet.

Ik zal het maar bekennen: ik heb toch de pest in. Omdat het iets onverdraagzaams heeft wat de monumentenleggers ons nu hebben opgelegd. Maar mag ik alstublieft zélf de momenten kiezen waarop ik over gruwelen wens na te denken ? Naar mijn eigen woning kan ik nu niet eens meer gewoon kijken. Wáár in ons huis zat Simone dan verborgen ? Hoe angstig was ze ? Lag ze wel eens op de plek waar nu ons bed staat ?

Uit aanvullende informatie begreep ik, dat Simone’s 93-jarige zus Nanny lang op die gedenksteen heeft moeten wachten. Dat kan ik me voorstellen en wie zou het Nanny misgunnen? Ons huis was toen ook háár ouderlijk huis, begreep ik. Nanny en haar ouders zijn de oorlog doorgekomen, doordat ze al naar een ander onderduikadres waren gegaan. Nanny had geen goed gevoel bij dit eerste adres. Simone wel en wilde blijven. Dat is haar noodlottig geworden. Nanny van 93 woont nu in Israel en zíet het gedenksteentje dus waarschijnlijk niet eens……

Maar wie dient het nog meer dan de overlevenden en de nabestaanden ? In de Volkskrant van 1 mei zei de directeur van het Stichting Joods Maatschappelijk Werk dat de Nationale Dodenherdenking zelfs kwetsend is voor Joodse Nederlanders, omdat inmiddels ook verzetsstrijders, Sinti en Roma en Nederlandsch-Indiërs worden herdacht. (Dat hij bezwaar maakt tegen het herdenken van ook nog eens Nederlandse soldaten die omkwamen ná 1945 kan ik me nog voorstellen). Maar om al die redenen vindt hij: ”De Shoa is verwaterd tot een algemene standaard voor het slechte”. Hier proef je ook weer die harde eis tot exclusieve aandacht, wát anderen daar ook van mogen vinden.

Kees van Kooten schreef in zijn boekenweekgeschenk (750.000 exemplaren) “dat die hele Tweede Wereldoorlog mij gestolen kan worden en of dat onophoudelijke herdenken nou eindelijk eens een keer afgelopen mag zijn”. Hij vertolkt hier vermoedelijk het gevoel van vele zowel oudere (hij is 71) als jongere landgenoten.

Begrijp me in vredesnaam niet verkeerd: als mijn ouders en/of grootouders en andere familieleden zouden zijn omgebracht, zou ik geen mens meer vertrouwen; ik zou alle sociaal-economische en politieke ontwikkelingen in Nederland en Europa die tenderen naar “Weimar-en-daarna” met grote argwaan en alertheid volgen, én ik zou zorgen voor kontakten met tenminste 1 politieke partij die zonodig haar stem zou kunnen verheffen. En herdenken, veel herdenken. Die totale waanzin van deze massamoord mag nooit meer iemand vergeten.

Nee. Maar toch lijkt het me, dat met alleen herdenken en monumentjes plaatsen kansen worden gemist. Want wat moeten wij heden ten dage met deze gruwelijke erfenis van de nazi’s ? Tegen racisme zijn uiteraard en tegen rechtsradikalen. Ja en verder ?

Kijk nou eens even verder. Zie hoe nu al een kwart van de Grieken en Spanjaarden werkloos is, van de jeugd zelfs de helft. Ja, de helft…. Italië is druk bezig hen in te halen. Portugal komt er aan. Frankrijk doet het ronduit slecht. De voedingsbodem voor het aanwijzen van nieuwe zondebokken in Europa zou dus kunnen worden gelegd. We zien al signalen.

Zouden dan niet juist de nakomelingen van de Shoa-slachtoffers ons scherp moeten houden op de eigentijdse ontwikkelingen en ons helpen met voorstellen wat we daar heel concreet aan zouden moet doen ? En helpen dat dan Europa-breed aan te pakken?

De wethouder die roerende woorden sprak toen o.a. bij mij voor de deur zo’n Stolperstein werd gelegd, had ik in 2011 voorgesteld het schitterende oude stadhuisje in Gouda - dat leegkwam vanwege het nieuwe stadhuis - nu eens niet plat aan derden te verhuren, maar er het “Huis van de Verdraagzaamheid” van te maken. Een ontmoetings- en discussiecentrum en daarnaast een centraal punt waar de multiculturele jeugd van de regio-Gouda en hun leraren materiaal zouden kunnen vinden voor werkstukken, maatschappijkunde-lessen etc. om eigentijdse fenomenen te leren doorgronden. Dit omdat Gouda berucht is geworden om de (anti-) Marokkanenhype, terwijl het een traditie van verdraagzaamheid heeft. Imago-kwestie-tje dus ook nog.

Deze nobele wethouder liet het natuurlijk afweten. Het zou tenslotte een paar ton aan huur en kosten op een totaal aan gemeentelijke financieringsmiddelen van € 385 miljoen gaan schelen ! Tot niets verplichtende roerende woorden, in politiek-correcte inkt gedoopt, zijn nu eenmaal goedkoper.

Help om te beginnen zulke lippendienst en misschien wel zulke dubbele moraal uit te bannen, zou ik zeggen. Dan komen we waarschijnlijk al genoeg stenen tegen waar we over kunnen struikelen.'