Marianne Zwagerman: 'De NPO wordt een soort ProRail'

door Marianne Zwagerman

Staatssecretaris Sander Dekker duwt de Publieke Omroep eindelijk een klein beetje de goede kant op met zijn aangescherpte mediawet. Het gaat mij allemaal niet ver genoeg.

Want op de vraag waarom we überhaupt nog een publieke omroep nodig hebben blijft het antwoord onbevredigend. ‘Een beschaafd land heeft een publieke omroep’ wordt er dan gezegd.

Voorstanders van het publieke bestel stellen ‘commercieel’ graag gelijk aan ‘plat amusement’, maar ik wijs er nog maar eens op dat alle (al dan niet beschaafde) kranten en tijdschriften commercieel zijn. En de uitstekende nieuwsvoorziening van RTL doet niet onder voor de NOS, sterker nog, op sommige vlakken is het zelfs beter.

Dekker is sinds 2012 met een redelijk botte bijl aan het bezuinigen, wat al heeft geleid tot fusies waardoor het aantal omroepen terugliep van 21 naar 8. Nog beter worden alle omroepen opgeheven.

Clubhuis voor oude meisjes

Het omroepbestel is gebouwd op oude en verrotte fundamenten. Met omroepen die al lang geen belangrijke stromingen in de maatschappij meer vertegenwoordigen. Het wemelt nog steeds van de omroepverenigingen die hun bestaansrecht ontlenen aan een (Christelijk) geloof. Maar de miljoenen singles en moslims zijn bijvoorbeeld niet vertegenwoordigd.

En BNN is voor jongeren opgericht, maar werd langzamerhand een clubhuis voor oude meisjes en komt nu zelfs met een programma over bestrijden van je rimpels (!). De omroepen slaan zichzelf graag op de borst over hun grote achterban. Ze hebben meer leden dan de politieke partijen in Nederland. Maar in de wetswijziging wijst de regering er fijntjes op dat de NPO er voor alle 17 miljoen Nederlanders moet zijn, niet alleen voor de 3,5 miljoen leden van de omroepen.

Dekker snapt wel dat opheffen van de omroepen een brug te ver is in een coalitiekabinet. Dus hij pakt het slimmer aan. Hij laat ze de helft van hun zendtijd inleveren. De rest kunnen andere partijen, van buiten het bestel, gebruiken om programma’s door de NPO uit te laten zenden.

Dat is op zichzelf toe te juichen. Om voorheen bijvoorbeeld vanuit de Telegraaf tv-programma’s te kunnen maken moesten er nog twee omroepen opgericht worden (PowNed en WNL).

Met alle nadelen van dien. Het is omslachtig, je kunt maar één keer per vijf jaar een poging doen om een omroep het bestel in te krijgen en zo’n omroep wordt dan een onafhankelijke vereniging die weer zijn eigen gang kan gaan.

Schimmige geldstromen

Op PowNed had de Telegraaf Media Groep al snel geen grip meer. WNL liet nog wel een tijd programma’s maken door de Telegraaf totdat (bizar genoeg) het commissariaat voor de media daar een stokje voor stak.

Geheel tegen het beleid van het ministerie in, dat samenwerking tussen pers en de publieke omroep juist zegt te willen aanjagen. Maar de uitvoering van dat beleid blijkt nogal willekeurig.

Met de aanscherping van de mediawet zouden kranten of tijdschriften, maar ook maatschappelijke organisaties zoals bijvoorbeeld VNO/NCW of Natuurmonumenten programma’s aan kunnen bieden aan de NPO.

Dekker zegt hiermee vooral nieuwe creativiteit aan te willen boren. Dat is natuurlijk onzin. Hij wil de rol van de omroepen kleiner maken. Dat is helaas niet gelukt door ingrijpen van de Tweede Kamer. Die kreeg voor elkaar dat de bestaande omroepen altijd als co-producent op moeten treden van een programma van zo’n buitenpartij. Dat blijft dus omslachtig en ook de schimmigheid van de geldstromen blijft daarmee in stand.

Onnavolgbare besluiten

Wat overblijft is de grotere rol van de NPO. Die kunnen nu meer gaan sturen op de programmering. Dekker doet in feite wat eerder al bij de NS gebeurde, de verantwoordelijkheid voor de spoorweg en het laten rijden van de treinen uit elkaar trekken.

De NPO wordt een soort ProRail die moet zorgen dat programma’s worden uitgezonden. En de treintjes die over dat spoor mogen rijden komen niet meer alleen van de bestaande omroepen, al mogen die zich dus wel met de treintjes bemoeien van de commerciële concurrenten.

Je kunt je afvragen hoeveel vertrouwen je mag hebben in de NPO om deze taak tot een goed einde te brengen. Nu al nemen ze onnavolgbare besluiten.

Kleine dingen als het laten sneuvelen van een uitzending van EenVandaag (terwijl de staatssecretaris dat soort programma’s een kerntaak vindt) voor een onbeduidend hockeywedstrijdje.

Maar ook grote dingen zoals het in de lucht houden van een jongerenzender met programma’s waar niemand naar kijkt.

KRO NCRV directeur Taco Rijssemus legde van de week omslachtig uit dat dit een etalagefunctie heeft, maar een etalage waar niemand in kijkt hééft geen functie.

Of wat te denken van de bizarre ambitie van de NPO leiding om de concurrentie met YouTube en Netflix aan te gaan, terwijl er niemand in de directie zit met enige kennis van digitale media. Wat ook wel te merken is aan de dramatische NPO site waar het makkelijk terugvinden van een programma onmogelijk is.

Kortom, het persbericht van Sander Dekker belooft een hoop, maar hij weet zelf ook wel dat de opeenstapeling van compromissen de reorganisatie die Hilversum echt nodig heeft onmogelijk maakte.

Marianne Zwagerman is mede-oprichter van PowNed, innovatiestrateeg, schrijver en columnist