Volgens de organisatie lappen fabrikanten de regels aan hun laars. Maar is dat ook zo?
‘Fabrikanten nemen loopje met etiketteringregels’, zo kopte de Consumentenbond een persbericht over de nieuwe actie Kletsplaatjes. Bart Combée, directeur Consumentenbond zegt: ‘De wet is helder: informatie op het etiket mag niet misleidend zijn. Etiketten mogen dus niet suggereren dat het levensmiddel beter is dan soortgelijke levensmiddelen die dezelfde kenmerken hebben.’
Kletsplaatjes
Het gaat om voedingsclaims als ‘rijk aan vezels’, ‘vetarm’ en ‘rijk aan vitamine C’. Producten die volgens de Consumentenbond misleidend zijn, zijn verzameld op een wall of shame onder de naam ‘Kletsplaatjes’. Daarop staan bijvoorbeeld Peijnenburg Ontbijtkoek (bron van vezels), Koetjesreep (rijk aan calcium), Napoleon Snoepjes (vitamine B).
De vraag is: worden de regels echt aan de laars gelapt en zit de Nederlandse Voedsel en Warenautoriteit te slapen? Philip den Ouden, directeur FNLI, zegt hierover: ‘Suggereren dat bepaalde producteigenschappen uniek zijn in hun categorie, terwijl dit niet het geval is, mag inderdaad niet. Die regel is zowel in de (Europese) wet- en regelgeving als de Reclamecode voor Voedingsmiddelen opgenomen. Daarnaast is de Consumentenbond van mening dat bepaalde producten zoals snoep, überhaupt geen claims mogen dragen.
Geen regels
Daar zijn echter geen regels voor: noch de wetgeving, noch de Reclamecode voor Voedingsmiddelen stelt eisen aan de samenstelling van producten om een voedingsclaim te mogen maken. Behalve aan waar de bewuste claim over gemaakt is, bijvoorbeeld: “bron van vezels”; een product moet minimaal 3g vezels per 100 gram product bevatten.’
Spanningsveld
Om alle misleiding waar de Consumentenbond op wijst uit te bannen, is er dus eerst andere wetgeving nodig. Ook professor Tiny van Boekel (hoogleraar voedseltechnologie) denkt dat er maar weinig fabrikanten echt de wet overtreden. ‘Bij wet zijn veel claims niet misleidend, maar er is een groot grijs gebied en dat zoeken fabrikanten op. Ik vind het niet verkeerd dat de Consumentenbond hierop wijst en dat erover gediscussieerd wordt.’
Van Boekel vindt niet alle door de Consumentenbond genoemde voorbeelden even geslaagd. ‘Ontbijtkoek is inderdaad rijk aan vezels, dus volgens mij gaat Peijnenburg niet de fout in, maar als frisdrank water wordt genoemd, zoals Vitamine Water doet, dan gaat dat inderdaad te ver. Ik ben technoloog en er is altijd een spanningsveld tussen de makers van het product en de marketeers. Marketeers maken het soms wat mooier dan het is. Eerlijkheid duurt het langst. Maar ik zeg ook altijd: slechte producten bestaan niet, het gaat om de totale consumptie. Dus het is goed als mensen door een actie zelf beter gaan nadenken.’
Vrolijke gesprekken
De vraag is of fabrikanten bereid zijn, ongeacht de wetgeving, aanpassingen te doen en claims achterwege te laten. Karin van Luiten, auteur van het boek ‘Koken Met Karin, Zonder Pakjes en Zakjes’ heeft zij er weinig vertrouwen in. ‘Ik heb veel vrolijke gesprekken gehad met bedrijven als Unilever, maar zij willen nu eenmaal producten verkopen. Dus soms worden producten of claims aangepast, maar omwille van de smaak of verkoop komt er dan iets anders voor terug. En mensen laten zich graag bedotten, denken niet na. 0% vet in yoghurt, tja: er zit in yoghurt meestal geen vet. Ik juich de actie van de Consumentenbond daarom toe. Het zou mooi zijn als er meer pressie komt op fabrikanten om eerlijke informatie op verpakkingen. Dan zien mensen misschien eerder in dat je veel producten niet eens echt nodig hebt.’
Relevante vitamines
Unilever is één van de fabrikanten die met een product op de wall of shame staat. Het gaat om Blue Band Halvarine waarop staat ‘Bevat vitamine A en D’. Onzin, want dat zit in alle halvarines, zegt de Consumentenbond. Unilever is desondanks niet van plan een aanpassing te maken.
Berend Jan Taken, director BCS Unilever: ‘Bij de keuze wat we wel en niet op een verpakking zetten, kijken we altijd naar de relevantie van de informatie voor consumenten en of de informatie wel of niet als bekend verondersteld mag worden. De vitamines A en D in Blue Band zijn in de jaren zestig op verzoek van de overheid toegevoegd en onderzoek geeft aan dat er nog steeds een tekort is bepaalde vitamines, zoals vitamine D. Het zijn dus toevoegingen waarvan wij het relevant vinden om consumenten over te informeren, ook omdat veel mensen niet weten dat margarineproducten vitamine A, D en E bevatten.’
Toch is het niet zo dat fabrikanten de actie van de Consumentenbond wegwuiven. ‘De FNLI beveelt leden aan grondig te checken of alle uitingen en beweringen op etiketten en in marketing aan de wet- en regelgeving, ook zelfregulering, voldoen. De FNLI zal in de toekomst vaker aandacht besteden aan dit onderwerp en het creëren van bewustzijn voor de verschillende regels onder haar leden.’
Conclusie
Conclusie: de Consumentenbond heeft een gevoelig thema geagendeerd. Zowel fabrikanten als consumenten worden aan het denken gezet. Maar de gevraagde actie van de NVWA zal waarschijnlijk uitblijven, de wet is ruimer dan wordt geschetst.
Deze aflevering van Factchecking staat in Tijdschrift voor Marketing nummer 9.
