De nationalisatie van SNS Reaal toont aan dat ons financiële stelsel in een vicieuze cirkel is terechtgekomen. Die cirkel valt niet te doorbreken met meer overheid, meer wetten, meer toezicht. Integendeel, dat werkt juist averechts. Het probleem ligt in het feit dat controles altijd pas achteraf plaatsvinden — dus als het al te laat is. Softwarerechters en realtime controlemogelijkheden kunnen ons vertrouwen terugbrengen. Alleen deze "harde" transparantie voorkomt dat het financiële stelsel op hol slaat.
Een analyse van de gang van zaken bij SNS toont aan dat de problemen ontstaan doordat controles (door de eigen organisatie of door de overheid) pas achteraf plaatsvinden. Een onderzoeksbureau onderzocht 14 SNS-projecten, waarna bleek dat in alle gevallen sprake was van misstanden. De interne procedures die moesten voorkomen dat SNS te grote risico’s zou lopen bij het verstrekken van vastgoedkredieten, werden niet nagevolgd — ook dat kwam pas later naar buiten. Klanten werden onvoldoende doorgelicht, de voortgang van bouwprojecten werd niet goed in de gaten gehouden, en het had allemaal geen direct gevolg. Alle feiten waren vastgelegd in documenten, maar dat waren onzichtbare eilandjes van informatie die makkelijk konden worden genegeerd of achtergehouden.
Het negatieve effect van eilandinformatie wordt versterkt door een gebrek aan ethiek. SNS huurde Goldman Sachs in, hetzelfde bureau dat Griekenland hielp door te frauderen met de cijfers de EU binnen te komen. De nieuwe CEO van SNS komt uit de woekerpolis hoek. Voor de gewone, hard werkende financiële professional die niet tot de top behoort moet dit gebrek aan ethiek gekmakend zijn. Het komt de sfeer op verjaardagsfeestjes in elk geval niet ten goede.
Tot slot valt op dat de overheid als toezichthouder faalt. Niet alleen in het geval van SNS, maar fundamenteel. SNS kwam glansrijk door de Europese stresstest voor banken, wat die “test” reduceert tot een nietszeggend marketinginstrument. De gloednieuwe Interventiewet die als eerste is gebruikt bij SNS blijkt direct al tekort te schieten. De EU krijgt al jaren geen accountsgoedkeuring, subsidies worden niet geëvalueerd.
Dat zijn de feiten, en toch houden we met z’n allen de mythe in stand dat de overheid een strak financieel bouwwerk beheert in plaats van een ruïne. Banken vormen een wankel bouwwerk dat alleen soms nuttige diensten aflevert. Een andere mythe is het idee dat bestuurders (en financiële professionals) meer weten of kunnen dan gewone burgers. Dat is ook al niet waar.
Wat is de oplossing? Nieuwe bazen? Nieuwe wetgeving? Meer risico-analisten? Een toezichthouder op de toezichthouder? Nee. Dat is meer van datgene wat allang niet meer werkt. Het is tijd voor nieuwe gereedschappen om vertrouwen en toezicht anders te organiseren. Een transparantie-revolutie. Transparante documenten die integriteit, copyright en financiële regulering hebben ingebouwd. Documenten met een notariszegel, een stempel dat zegt: dit klopt, dit is echt. “Ik ben een aandeel in het bezit van meneer X, en ik mag pas worden doorverkocht 3 weken na nu.” Dat maakt directe (realtime) controle en toezicht mogelijk en schroeft de mogelijkheden om te frauderen enorm terug. SNS had 3 medewerkers die risico’s controleerden. Mensen die risico’s controleren? Dat gaat echt niet meer in de toekomst. Elke dag worden miljarden terabytes aan informatie toegevoegd, en nu al bezwijken rechters onder de werkdruk. We hebben softwarerechters nodig. Dat is geen sciencefiction, het gebeurt nu al.
We staan aan de vooravond van een derde Industriële Revolutie. Een explosie van “harde” technologie (3Dprinters en sociale robots) zal onze welvaart in de komende 15 jaar vergroten. En een explosie van “zachte” trends (de trend van transparantie) zal het financiële stelsel op de schop gooien. Er ontstaan compleet nieuwe bedrijfstakken rondom mysterieuze begrippen als “predictive analytics”, “transactional trust”, “user centered privacy”, “big data”, “personal dashboards”, “big data”, “social money” en “life management platforms”. IBM is al met Citibank in zee om alle financiële data te voeden aan supercomputer Watson. In mobiele vorm wordt Watson binnen 5 jaar een financiële assistent voor iedereen, die alle geldzaken slim & simpel presenteert. De volgende stap is "harde transparantie" - dat financiële data hun eigenaarschap en gebruiksmogelijkheden, oftewel hun betrouwbaarheid krijgen ingebouwd.
Want dat vertrouwen van ons is de afgelopen decennia enorm beschaamd. Het is de kerm van de crisis. We kunnen er niet langer op vertrouwen dat een financiële instelling integer werkt en overheidstoezicht adequaat is. Heel weinig mensen (slechts 13% volgens de Edelman Trust Barometer) hebben vertrouwen in de overheid. Het minste vertrouwen hebben we in bankiers. Het meeste? In technologiebedrijven… Die slagen er namelijk in om onze levenskwaliteit te verhogen tegen een redelijke prijs.
En dat is precies de weg die we moeten volgen. Niet meer EU, meer overheid of meer toezicht, maar maatschappelijke technologiebedrijven die zorgen voor harde transparantie, realtime controlemogelijkheden en softwarerechters. Alleen dat voorkomt dat het financiële stelsel op hol slaat.
Trendwatcher Marcel Bullinga is lid van @trendrede en auteur van Welcome to the Future Cloud — 2025 in 100 Voorspellingen
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!