Als het gaat om mensenrechtenbeleid in ontwikkelingslanden, dan is er geen één van de grote supermarkten in Nederland die een voldoende scoort. Of zelfs maar een matig. Dat is althans de uitkomst van het onderzoek ‘Behind the Barcodes’ dat dit jaar voor de derde achtereenvolgende keer is uitgevoerd door Oxfam Novib. De meest opvallende uitkomst uit dat onderzoek is misschien nog wel dat Plus Supermarkt de hekkensluiter is met een ‘rapportcijfer’ van 9 procent. (Voor het gemak maar even vertaald naar een 1-.)
Opvallend omdat Plus jaar op jaar de titel ‘Meest verantwoorde supermarkt’ binnensleept in het duurzaamheidsonderzoek van GfK. Hoe is dat verschil te verklaren? In het perscommuniqué van Oxfam Novib lezen we dat het beleid van Plus om zoveel mogelijk Fairtrade producten aan te bieden door de NGO weliswaar als een goede eerste stap wordt gezien, maar dat de supermarkt het laat liggen op het gebied van verantwoordelijkheid nemen door zélf transparant te zijn en onderzoek te doen naar mensenrechten binnen zijn toeleveringsketens.
Ken de Keten
In een reactie aan Adformatie stelt Plus supermarkt zich alleszins koninklijk op. ‘De duurzaamheidsranglijst van Oxfam is een manier om verantwoordelijkheid in de keten inzichtelijk te maken’, zegt Plus, ‘de punten waar zij ons op wijzen, nemen we ter harte om onze aanpak en resultaten verder te verbeteren.’ PLUS laat ook weten dat het met ‘Ken de Keten’ een due diligence aanpak heeft geformuleerd en als onderdeel daarvan een vijftal risicoanalyses heeft uitgevoerd voor hoog-risicoproducten, namelijk bananen, cacao, koffie, varkensvlees en vis.
En verder? ‘Samen met Fairtrade, onze leverancier Fyffes en (lokale) stakeholders, werken we op dit moment aan een verdiepende risicoanalyse voor bananen en een plan van aanpak voor het realiseren van onze ambities ten aanzien van een leefbaar loon.’ In een vervolgstap zegt Plus de verkregen inzichten en ervaringen te willen meenemen in zijn risicoanalyses voor andere hoog-risico producten. Verder wijst Plus er op dat het zich continu inzet voor meer transparantie en verduurzaming in de keten. ‘Hierbij gaat het om een goede aanpak maar ook om daadwerkelijke resultaten. Zo bieden wij al jarenlang de meeste Fairtrade gecertificeerde huismerkproducten aan en dragen wij de hoogste Fairtrade premie - bijna 1,5 miljoen dollar - af waarmee wordt geïnvesteerd in een beter bestaan van arbeiders en boeren in ontwikkelingslanden.’
Weg van het bureau, het veld in
Zo bekeken, lijkt een 1- toch wel een wat wreed rapportcijfer. Maar Anouk Franck, expert mensenrechten bij Oxfam Novib, zegt dat de schoen wringt bij ‘het niet specifiek concreet en duidelijk maken waar risico’s zitten en daar vervolgens actieplannen op maken’. Franck zegt dat Plus aanvankelijk (twee jaar geleden) een vliegende start had en als eerste zaken op papier had staan. ‘Maar dat is intussen achteruit gegaan. De richtlijn van de VN Human Rights Impact Analysis, schrijven voor dat je het veld in moet, in gesprek moet gaan met de mensen, vragen waar de problemen zitten. De onderzoeken van Plus zijn meer “desk based”. Dan worden er dingen op geschreven waar mensen in ontwikkelingslanden “mogelijk mee dealen”.
Maar die verdiepende risicoanalyse voor bananen dan? ‘Nou’, zegt Franck, ‘daar heeft Plus niet iets concreets over gepubliceerd. Ze zeggen er niets over, dus dan weten wij ook niets. Zonder een dergelijke toezegging kunnen we Plus niet belonen.’
Het gaat er dus om dat het op papier staat. En dat is volgens Franck ook noodzakelijk zodat supermarkten elkaar bewegen. ‘Wij kunnen er natuurlijk niet de hand voor in het vuur steken dat wat supermarkten opschrijven ook daadwerkelijk gaat gebeuren, maar als ze hun woord niet houden, maken wij dat weer publiek.’
Hoera, een onvoldoende
Jumbo verbeterde zijn score van vorig jaar en ging van 16 naar 23 procent. Een 2+ dus. Maar Jumbo is er blij mee. Op Twitter jubelde het: 'Ook dit jaar staat Jumbo op de 2e plek in de supermarktenranglijst "Behind the Barcodes" van Oxfam Novib. We zijn blij dat onze jarenlange inspanningen worden opgemerkt en blijven inzetten op verbetering van mensenrechten.' Waarom is Jumbo zo blij met een dergelijk dikke onvoldoende? Suzanne van der Vaart, woordvoerder bij Jumbo: 'We publiceren hierover, omdat we op prijs stellen dat onze inspanningen op het terrein van mensenrechten worden opgemerkt. We zetten ons namelijk al jarenlang in voor goede arbeids- en leefomstandigheden in de toeleveringsketen. Dit doen we onder meer via onze inkoop- en MVO-voorwaarden, ons certificeringsbeleid en kennis van en inzicht in onze ketens. Sinds februari 2019 publiceren we uitgebreider over ons beleid ten aanzien van mensenrechten via Jumborapportage.com. Uiteindelijk gaat het ons niet om een ranglijst, maar om concrete projecten. Op deze rapportage website staat dan ook een uitgebreide risicoanalyse voor de verschillende productgroepen en rapporteren we over de concrete stappen die we zetten om gesignaleerde risico’s te voorkomen of aan te pakken. Daarom verwijzen we in onze tweet expliciet naar onze werkwijze.'
Gezien de complexiteit en omvang van de problematiek zet Jumbo zich naar eigen zeggen in voor een vergaande samenwerking tussen bedrijfsleven, maatschappelijke organisaties (NGO’s), (lokale) overheden en kennisinstituten om gezamenlijk grotere stappen te kunnen zetten. 'Zo hebben we ons aangesloten bij de IMVO convenant van de Rijksoverheid, bedoeld om in nauwe samenwerking de verschillende risico’s op het gebied van mensenrechten aan te pakken. Ook zijn we in gesprek met verschillende NGO’s, wat ons scherp houdt. Want we geloven dat het elke dag beter kan, door intensief samen te werken.'
Marktleider op de derde plek?
Het valt op dat Albert Heijn - nog altijd met enige afstand de Nederlandse marktleider - op forse afstand van nummer 1 en 2 op de 3e plek staat in de ranking van Oxfam. Hoe kan dat? Volgens Paulline van den Brandhof, woordvoerder bij Albert Heijn, komt dat doordat Oxfam Novib alle merken van Ahold Delhaize heeft meegenomen in dit onderzoek. Van den Brandhof: 'Hierdoor krijg je een internationale score over alle merken van Ahold Delhaize, wereldwijd.'
Het laat volgens haar niet zien welke stappen Albert Heijn allemaal zet, als voorloper binnen Ahold Delhaize. 'Zo kennen wij bij Albert Heijn onze nationale en internationale ketens en kunnen wij proactief vraagstukken en risico’s omtrent mensenrechten en milieu identificeren en aanpakken. Wij hebben een due diligence-aanpak waardoor wij meer controle en sneller veranderingen kunnen doorvoeren in de productie van onze huismerkproducten. Het bouwen van een due diligence-aanpak is een continu proces dat wij dagelijks verbeteren.'
