De branchemonitor geeft een beeld van de ontwerpbranche in getallen: wat zijn de ontwikkelingen in de sector en hoe presteren ontwerpers en ontwerpbureaus?
De monitor laat zien dat in 2012 uitzonderlijk veel banen in de sector verloren zijn gegaan en dat de economische crisis veel bedrijven heeft gedwongen te krimpen, te reorganiseren of helemaal te stoppen.
Positieve kanten
In de inleiding van het rapport worden vervolgens de positieve kanten uitgelicht. De BNO ziet een trend van nieuwe aanbieders die, in nieuwe netwerken en samenwerkingen, gezamenlijk de markt betreden. En zij stelt dat opdrachtgevers deze nieuwkomers steeds vaker weten te vinden. De BNO ziet ook dat het aantal projecten dat door crowdsourcing wordt gefinancierd groter wordt.
Vervolgens stelt de BNO dat de opbrengsten van bureaus onder druk staan, maar dat de creatieve ondernemers zich hebben aangepast. ‘De bureaus en ontwerpers die de beproevingen in de achterliggende jaren hebben doorstaan zijn sterker uit de strijd gekomen en toegerust voor een nieuwe realiteit en alle kansen die er zijn.’
Op de site van de BNO wordt de branchemonitor aangekondigd met: ‘De nieuwe realiteit vraagt om aanpassingsvermogen. En de ontwerpsector heeft dat vermogen, zo blijkt uit de cijfers van de nieuwste BNO Branchemonitor.’
Branchemonitor
Zo’n branchemonitor is op zich een mooi instrument. Het geeft een beeld van de ontwerpsector in een bepaald onderzoeksjaar. Maar het is nu begin 2014 en er is alweer een jaar voorbij. Een jaar waarin menig bureau gedwongen werd de broekriem aan te trekken en waarin mening zzp’er zich realiseerde dat het toch wel keihard bikkelen is in deze branche. Sterker: flink wat bureaus en ontwerpers hebben harde klappen gehad.
Ik vind het moeilijk om naar 2012 te kijken, zonder daarbij aan 2013 te denken of de verwachtingen voor 2014 in ogenschouw te nemen. De BNO heeft wel iets opgenomen over de verwachtingen voor 2013 en 2014:
‘Voor 2013 heeft een kwart (24%) van de branche positieve verwachtingen.’
Oftewel 76% is neutraal of negatief.
En over 2014: ‘Iets minder dan 20% van de ontwerpers is positief gestemd en minder dan de helft verwacht een gelijkblijvende omzet te behalen.’
Oftewel 81% is neutraal of negatief.
Ik had het sterk gevonden als aan de branchemonitor een reële inhoudelijke analyse was toegevoegd over het afgelopen jaar, over de verwachtingen voor de komende jaren en over de positie die de BNO wenst in te nemen.
Aanpassingsvermogen
Maar ik stoor me vooral aan de veel te positieve toon. ‘De nieuwe realiteit vraagt om aanpassingsvermogen. En de ontwerpsector heeft dat vermogen,…’. Dat klinkt alsof de branche flexibel heeft geanticipeerd op de economische werkelijkheid. Dat klinkt als of het een keuze was in plaats van een bittere noodzaak.
En de zin: ‘De bureaus en ontwerpers die de beproevingen in de achterliggende jaren hebben doorstaan zijn sterker uit de strijd gekomen en toegerust voor een nieuwe realiteit en alle kansen die er zijn.’ Dat leest alsof de sector klaar is, op z’n lauweren kan rusten en kan wachten tot al die opdrachtgevers zich in bosjes aandienen.
Het begint nu pas
Nee, het begint nu pas. De ontwerpsector zal zichzelf opnieuw uit moeten vinden. Er zijn inderdaad allerlei goede initiatieven, nieuwe samenwerkingsverbanden en nieuwe vormen van dienstverlening. En ja, opdrachtgevers weten kleine onafhankelijke multidisciplinaire teams steeds beter te vinden. Maar voor het gros van de bureaus en de ontwerpers is dat nog geen realiteit. En voor het gros van de opdrachtgevers trouwens ook niet.
Er zijn allerlei interessante initiatieven en ontwikkelingen op het gebied van design management, design thinking en service design, maar hoeveel ontwerpers verdiepen zich daar nu al in of nemen actief deel aan die ontwikkelingen?
Er zijn mooie voorbeelden van waar ontwerpers een betere aansluiting vinden op de wensen van hun opdrachtgevers. En tegelijkertijd betreden de meeste kunstacademici de markt zonder zich ook maar een keer afgevraagd te hebben hoe het bedrijf van een potentiële opdrachtgever er van binnen uit ziet. Wat overigens gelijk op gaat met hun collega studenten aan communicatieopleidingen die zich nooit hebben afgevraagd waarom ze ooit met een ontwerper zouden moeten samenwerken.
Voor wie de discussie over de huisstijl van Amsterdam heeft gevolgd de afgelopen weken is pijnlijk duidelijk geworden, dat de sector nog veel uit te leggen heeft over de toegevoegde waarde die ontwerp en ontwerpers te bieden hebben voor organisaties.
Kansen, focus en een gevoel van urgentie
Als je de branchemonitor goed leest, dan biedt deze veel interessante inzichten. Voor ontwerpers en bureaus die zich bezighouden met grafisch ontwerp en communicatie ontwerp bijvoorbeeld, liggen kansen in de industrie, de retail, bij de overheid en de maatschappelijke- en zorgsector. Hun dienstverlening is daar zwaar ondervertegenwoordigd.
De monitor laat ook zien dat er nauwelijks omzet wordt gemaakt in het buitenland. Ondanks alle goede initiatieven om de export van ontwerpdiensten te stimuleren. (De enige uitzondering op die regel is het product-/industrieelontwerp dat 20% van de omzet in Europa haalt.)
Ook geeft de branchemonitor aan dat 95,6% van de omzet wordt gerealiseerd met de verkoop van uren. Alle zoektochten naar andere verdienmodellen ten spijt.
Er zijn legio kansen om de ontwerpsector een stevige en structurele impuls te geven. Maar dat lukt alleen als de sector de realiteit onder ogen ziet. En als het focust op de echte kansen die werkelijk rendement op kunnen leveren.
Een té positieve kijk naar de situatie van gisteren en vandaag is gevaarlijk. Daarmee komen de positieve ontwikkelingen en initiatieven die er zijn niet verder. Gevoel van urgentie, dat is wat de sector nodig heeft.
---
De foto is van Jan Bijl en gemaakt op het evenement VROAAM van de BNO.
Plaats als eerste een reactie
Ook een reactie plaatsen? Word lid van Adformatie!