Het leukste in het onderzoek naar de jaarverslagen van de 75 grootste beursgenoteerde ondernemingen zijn de diversiteitspassages. Vooral die van Nederlandse concerns in de techniek, zoals BAM en Aalberts Industries.
Aalberts schrijft: ‘Diversiteit zorgt ervoor dat we elkaar versterken, het beste in elkaar naar boven halen en optimaal samenwerken’. BAM heeft het over de inclusieve cultuur die zorgt voor betere beslissingen.
En altijd gaan deze woorden, wensgedachtes is beter, gepaard met de mannen-in-pakken-foto’s van het topmanagement.
In het nieuwste onderzoek van Piet Hein Coebergh, lector pr en transparantie aan de Hogeschool Leiden, is dat niet anders. Coebergh kamde de jaarverslagen van 2020 door en beoordeelde die op acht criteria, waaronder duurzaamheid, innovatie & ondernemerschap, strategie & positionering, diversiteit en leiderschap.
Veel vertellen, weinig zeggen
De lector zag een aantal constanten in de jaarverslagen die hij in de jaren onderzocht. Naast de worsteling van technische, Nederlandse ondernemingen met diversiteit is dat ook de grotere conclusie dat ‘de meeste bedrijven veel vertellen maar weinig zeggen’.
Het gemiddelde rapportcijfer dat de ondernemingen voor hun jaarverslagen krijgen is dan ook wederom een onvoldoende: dit jaar een 4,6. op een schaal van 0 tot 10 – al is dit wel het hoogste gemiddelde sinds de metingen zijn gestart in 1994 en scoren de AEX-bedrijven voor het eerst gemiddeld een voldoende (5,7)
De stijging correleert volgens Coebergh met de stijgende beurskoersen die openheid en zelfvertrouwen lijken te bevorderen. In 2021 behaalden 28 van de 75 grootste beursgenoteerde bedrijven in Nederland een 5,5 of hoger, op een schaal van 1 tot 10.
Zoals ieder jaar komt er ook een aantal winnaars uit de bus. In 2021 zijn dat:
1. AholdDelhaize (met een 7,7)
2. ASML (7,4)
3. Randstad (7,3)
(tekst loopt door onder afbeelding)
Transparantie
Coebergh destilleerde nog een aan tal trends uit zijn onderzoek, met als een van de belangrijkste de toegenomen transparantie. De top-75 van beursgenoteerde bedrijven in Nederland communiceert in hun jaarverslagen transparanter dan ooit: 9% transparanter dan in 2020 en bijna 50% transparanter dan in 2016.
Het beursgenoteerde bedrijfsleven heeft transparantie omarmd, aldus Coebergh, hoewel ernaar handelen nog wat anders is.
Zo zijn er volgende de onderzoeker nog wat voorbeelden te noemen van voorname bedrijven, in termen van omzet en reputatie, die in hun jaarverslag niet allemaal even transparant blijken over zaken die over hun bedrijf in de pers verschijnen.
‘Wie voorbeelden zoekt hoeft maar de krantenartikelen over een bepaald bedrijf te volgen’, schrijft Coebergh.
Digitalisering
Een ander opvallend punt is dat dat digitalisering topprioriteit is bij beursgenoteerde ondernemingen. In 95% van de beursgenoteerde jaarverslagen is digitalisering strategisch speerpunt.
Diverse voorbeelden uit de jaarverslagen over 2020 illustreren het belang van voortschrijdende digitalisering, waarbij een aantal bedrijven nog verbaasd lijkt over de kansen van het internet:
Zo meldt telecombedrijf KPN over de kansen van digitalisering: ‘Digitalisering is een katalysator voor het economisch herstel van het land en biedt aanzienlijke kansen om de sociale en ecologische uitdagingen waarmee we worden geconfronteerd aan te pakken.’’
Fietsverkoper Accell lijkt volgens Piet Hein Coebergh pas te beginnen met online branding en sales, gelet op deze ambitie: ‘Ontwikkel en implementeer digitaal platform voor alle fietsmerken van Accell Group.
Het toegenomen belang van digitalisering is ook terug te zien in de samenstelling van de AEX zelf. In de top-25 van de beursgenoteerde bedrijven in Nederland neemt (fin)tech het over van traditionele kolossen als banken en verzekeraars. Met Adyen, Prosus, Just Eat Takeaway, ASML, ASMI en Besi zijn techen platformbedrijven inmiddels goed voor ruim 41% van de AEX qua weging.
Strategie, missie en visie
Een derde trend die Coebergh benoemt is de aandacht voor strategie, hoewel er nog wel wat onderscheid is in de definities die ondernemingen hanteren bij visie, missie en strategie
Sommige ondernemingen benoemen in hun “visie” vooral hun eigen ambitie, waardoor hun visie moeilijk van de ambitie of missie te onderscheiden is. Logischer lijkt het om de visie te laten slaan op de veranderende omgeving, en de missie op de gewenste positie van de organisatie in die omgeving.
De strategie betreft het plan om de visie of missie te realiseren. Ondernemingen hebben het daarbij vooral over de zonnige kant van het ondernemen; slechts enkele bedrijven delen daarbij de dilemma's die ze confronteren.
Duurzaam
Duurzaam handelen en duurzaam beleggen is hot, zoals klimaatverandering. Zo neemt een aantal beursgenoteerde bedrijven zelfs in de risicoparagraaf op wat het voor ze betekent als de aarde meer dan 2 graden Celsius opwarmt.
In toenemende mate communiceren beursgenoteerde bedrijven in Nederland over duurzaamheid: 61% van alle te behalen punten op dit thema werden gescoord in dit verslag over 2020, tegen 44% in 2017. Het is na strategie & positionering het belangrijkste thema.
Coebergh noemt het ‘leerzaam, en soms voorbeeldig hoe sterk de duurzaamheidsparagraaf inmiddels is ontwikkeld bij veel genoteerde ondernemingen’.
Toch werpt hij ook de vraag op hoe dit op waarde is te schatten? Moeilijk, geeft hij als antwoord. Zoals op velerlei plaatsen wetenschappers, politici en burgers twisten over het belang en de meetbaarheid van duurzaamheid, zo worstelen bedrijven en hun belanghebbenden met het meten van duurzaamheid en goed doen.
Het goede nieuws is volgens hem dat het bedrijfsleven nu met de Sustainable Development Goals (SDG’s) een breed geaccepteerde reeks doelen heeft. De SDG’s prikkelen veel organisaties om verantwoording af te leggen over onderwerpen waarover ze eerder niet of nauwelijks communiceerden.
Coebergh: ‘Het bedrijfsleven geeft duidelijk gehoor aan de grootschalige behoefte aan maatschappelijk verantwoord ondernemen. Het is aan de lezer om te bepalen wat daarvan greenwashing is, en hoe erg dat is.’
Au, Shell
Het tentoonspreiden van prijzen en mooie ambities, al dan niet in de vorm van greenwashing, is zeker niet genoeg om groeiende scepsis jegens multinationals weg te nemen, vindt de onderzoeker. Zo heeft Shell volgens hem nog een weg te gaan qua public relations.
Uit het onderzoek: ‘Zelfs Shells eigen accountant is kritisch: de plannen om in 2050 netto geen CO2 meer uit te stoten kregen niet de goedkeuring van Ernst & Young. De accountant vond het jaarverslag over 2020 “mogelijk noch passend”.’
