Wetenschapsvoorlichter Harriëtte Koop van de Radboud Universiteit werd gisteren op Radio1 uitgeroepen tot de eerste winnaar van de NuanceRing 2020. Deze nieuwe prijs is in het leven geroepen door het online platform Dokter Media, dat medisch nieuws begrijpelijk uitlegt, nuanceert en duidt.
Koop kreeg iets meer dan de helft van de publieksstemmen voor haar persbericht over onderzoek naar de mogelijk schadelijke effecten van siliconendeeltjes uit borstimplantaten.
Wetenschapsjournalist Sander Voormolen (NRC) volgde haar met 32% van de stemmen voor zijn nieuwsbericht ‘Tumor gesmoord door celkern op slot te zetten’. Journalist Elisa Heisen (RTL Nieuws) was de derde genomineerde met het nieuwsbericht over het nut van het slikken van Vitamine D tegen het coronavirus.
Koop noemt het een eer dat ze de prijs heeft gekregen, juist voor een persbericht. ‘Ik doe altijd erg mijn best om een onderzoek zo genuanceerd mogelijk te brengen. Zeker bij dit persbericht met het gevoelige onderwerp. Ik wilde gewoon voorkomen dat het op een verkeerde manier in de media zou komen.’
Vaak overdreven
Dat dit risico niet hypothetisch is blijkt uit een onderzoek van drie jaar terug van wetenschappers van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) en de Universiteit Leiden.
Daaruit blijkt dat 29% van de nieuwsberichten over gezondsheidskundig onderzoek de conclusie of causale claim overdrijft. Ook zo’n 20% van de persberichten maakt zich hier schuldig aan. Dat laatste heeft grote consequenties, want een persbericht dat de conclusie van een studie overdrijft, wordt in nagenoeg in alle mediaberichtgeving (92%) overgenomen.
Koop waarborgde de juistheid van de informatie in het ‘winnende’ persbericht door samen met de onderzoeker Ger Pruijn, hoogleraar Biomoleculaire Chemie, op te trekken. ‘Hij heeft vrij ver voordat het onderzoek gepubliceerd zou worden contact met ons gezocht over hoe we dit naar buiten zouden brengen. Je bepaalt wat de boodschap precies moet zijn en kaatst het persbericht een aantal keren heen en weer. Ook hebben we gesproken over de aanpak voor als de media zouden gaan reageren. Welke vragen kun je verwachten? Hoe gaan we daarop reageren? Dat deed ik ook met mijn collega-persvoorlichters.’
Dat is erg gedegen allemaal.
‘Ja, meestal gaat het natuurlijk niet zo grondig, maar hier waren we erg lang mee bezig. Er speelde hier ook mee dat dat ook patiënten zelf konden gaan bellen met het Radboud UMC. Ze zouden mogelijk verkeerde conclusies kunnen trekken. De mensen in het Radboud die daarmee te maken konden krijgen moesten ook de juiste informatie en antwoorden bij de hand hebben.’
Wat was in dit persbericht nu de passage en informatie waar je het langst bij hebt stilgestaan?
Het moeilijkste punt was natuurlijk dat bekend is dat een deel van de patiënten met borstimplantaten klachten hebben, maar dat er nog nooit een causaal verband is aangetoond tussen die twee.Dit onderzoek levert dat bewijs evenmin, die koppeling wilden we dus ook niet maken. Tegelijkertijd wil je wel de context schetsen, ook omdat ik begrijp dat journalisten die zullen schetsen in hun stuk en het ook de relevantie van het onderzoek aangeeft. Dat is enorm lastig manoeuvreren, maar is in dit persbericht redelijk gelukt.’
Is er weleens druk op jou als persvoorlichter, bijvoorbeeld van onderzoekers zelf, om het onderzoek net iets smeuïger te presenteren om te zorgen voor media-aandacht?
Druk niet, maar het is wel een balans in dit werk tussen dicht bij de waarheid blijven en aandacht trekken. Blijf je heel dicht bij een onderzoek, dan kan het ook zijn dat niemand het interessant genoeg vindt om aandacht aan te besteden. Nu was daar in dit onderzoek geen sprake van, maar daar heb ik wel mee te maken. Als persvoorlichter bij de universiteit houd ik me vooral bezig met bèta-onderwerpen, natuurkunde, sterrenkunde, biologie. Dat is meestal lastig te vertalen naar het algemene publiek.’
Hoe doe je dat dan?
‘Niet door te overdrijven, maar wel door het nieuws inzichtelijker te maken, bijvoorbeeld door het gebruik van metaforen. Die moeten wel de lading dekken, ze kunnen heel richtinggevend en hardnekkig zijn.’
