Communicatielessen uit de kunstwereld

Eenmaal per twee jaar maak ik ruim de tijd voor een bezoek aan de Art Biënnale in Venetië. De volledige onderdompeling in de kunst is een welkome vertraging in de snelle en hectische PR wereld en geeft een goed beeld van de mondiale tijdsgeest.

De Art Biënnale is een van de meest prestigieuze, niet-commerciële tentoonstelling van moderne kunst ter wereld. Maar liefst 136 kunstenaars uit 89 landen exposeerden. De expositie vindt plaats in de hoofdgebieden Arsenale en Giardini. Daarnaast zijn er nog een tal van off-site exposities in oude paleizen en kloosters.

Van kunst kun je nog eens iets opsteken. Ten eerste heeft het mij een inzicht gegeven in het ‘inside out’ denken en de begrippen binnen- en de buitenkant.

Een doeltreffende uitspraak vind ik in deze context die van Aristoteles: “Het doel van de kunst is niet het uiterlijk van dingen weer te geven, maar het innerlijk... dat is de echte werkelijkheid”.

Een ware kunstenaar is autonoom en creëert van binnenuit. Het enige wat telt is de creatie, uniek zijn. De intrinsieke passie van de createur maakt het werk of de performance. De kunstenaar bepaalt, de markt niet. Het gevolg is een authentiek werk, een sterk verhaal en een basis voor krachtige communicatie.

Ik was heel benieuwd naar deze 56e editie omdat dit jaar voor het eerst een Afrikaanse curator was aangesteld, de in Nigeria geboren Okwui Enwezor. Hij kwam met het thema “All The World’s Futures".

Andere denktradities kunnen ons inspireren om op een ander manier met onze eigen problemen om te gaan. Bij de Afrikaanse cultuur en het Ubuntu-denken draait het om verbinding: samen zorgen voor de gemeenschap en met een heel groot respect voor Moeder Aarde. Centraal staat Oneness, één zijn, ook al is er heel veel diversiteit op de aarde. Een reflectie moment was voor mij deze tekening van Karo Akpokiere uit Nigeria.

Kunst kun je zien als een complex communicatie medium. De interpretatie is persoonlijk en daardoor niet altijd eenduidig. Kunst is bovendien een hele sterke manier om veranderingen te bewerkstelligen zowel op politiek en sociaal als persoonlijk vlak.

Een goed kunstwerk is vaak gelaagd, waarbij iedere laag een emotie op kan wekken en ook een gevoelige snaar kan raken. Te beginnen bij de buitenkant, vaak de aandachttrekker. Wat is de eerste indruk? Ultieme schoonheid en perfectie kunnen adembenemend zijn en rust uitstralen. Daarentegen kunnen imperfectie, ambiguïteit, rauwheid of perversie je verwarren. Juist als je door dat laatste wordt geraakt, je wordt getriggerd om verder te kijken en dan de binnenkant ontdekt, is de kans groot dat de boodschap van de kunstenaar blijft hangen.

Rauw en provocerend was de sfeer in het oude Arsenaal van Venetië. Okwui Enwezer opent daar de groepsshow met oude neon-kunstwerken van Bruce Naumann die de dood aankondigen.

Bruce Nauman, USA 1941.

Wat mij in Arsenale opviel was hoe grensoverschrijdend en multicultureel hedendaagse kunst is. Als je naar de naamboordjes kijkt bij de kunstwerken, is het bizar om te zien hoeveel artiesten in andere landen leven dan waar ze zijn geboren of opgegroeid. Zoals de Zuid-Afrikaanse Marlène Dumas die in Nederland woont, een serie schilderijen van doodshoofden liet zien.

De sfeer in het park Gardinia, waar de meeste van de deelnemende landen een eigen paviljoen hebben, was na het bezoek aan Arsenale heel vredelievend. Veel landen hadden een connectie met de natuur gezocht.

Het Franse Paviljoen was een oase van rust na alle visuele indrukken. In het midden van de lege witte ruimte had de Franse kunstenaar Céleste Boursier-Mougenot een grote boom met kluit en al geplaatst. De boom bewoog heel langzaam wat een sacraal effect gaf.

Meer natuurlijke schoonheid vond ik in het serene Nederlandse Rietveldpaviljoen. De 84-jarige Herman de Vries verzamelt al heel zijn leven bladeren, stenen, takken, aarde en algen die hij presenteert als natuurkunstwerken. Hij wil ons bewust maken van de rijkdom van de natuur in de tijd dat wordt gedomineerd door beeldschermen.

De Vries vind dat de realiteit tussen mens en natuur is verstoord. Mensen kijken buiten op hun telefoon wat voor weer het is. Dat is niet de werkelijkheid, je moet al je zintuigen gebruiken. Zo maakte hij een geurende cirkel op de grond van rozenknopjes. Aan een wand hing hij 84 lijsten met aardwrijvingen in uiteenlopende tinten om de diversiteit te laten zien.

Ook het Amerikaanse Paviljoen bracht een ode aan Moeder Aarde. Tekeningen van bijen en vissen, video kunst met honden, paarden en dansende kinderen in het bos gaf een poëtisch en wat naïef beeld. Kunstenaar Joan Jonas toonde hier ook de spirituele kanten van de natuur. Meer inheemse cultuur, ambacht en natuurschatten in de ‘Wunderkammer’ stijl installatie van de Australische Fiona Hall die inging op onze collectieve angst.

Kunst biedt de mogelijkheid om de toeschouwer mee te nemen uit de dagelijkse realiteit, naar een door de kunstenaar gecreëerde wereld. Als merk kun je dit goed toepassen in een communicatie campagne. De creatie zelf of de presentatie ervan, vormt daarbij het medium en is de drager van je boodschappen en merkwaarden. Hiermee kun je mensen beroeren en harten veroveren.Net zoals we beogen bij storytelling. Dan is er engagement oftewel ‘bonding’. Iets wat steeds moeilijker te realiseren is in ons vluchtige bestaan. En niets is mooier als we op deze manier kunnen helpen aan bewustwording voor een betere wereld.

De 56e editie van de Biënnale van Venetië is nog te zien tot 22 november 2015.

In het verlengde van dit artikel zijn er ook dit jaar ook in Amsterdam interessante festivals en events die je emotionele intelligentie vergroten vanuit de kunst en cultuur.

Brainwash

Op zaterdag 24 oktober vindt in Brainwash-festival plaats op en rond de Nes, met meer dan 100 items die plaatsvinden binnen het overlappende gebied tussen filosofie, literatuur, wetenschap, film en theater. Met op het programma o.a. Deleuze & de kunsten waarbij Marlène Dumas wordt geïnterviewd. www.brainwashfestival.com

IDEA

Op zaterdag 7 november wordt het eerste IDEA-festival gehouden over de inrichting van je binnenwereld. Meer dan 30 filosofen, kunstenaars, schrijvers, wetenschappers en muzikanten dragen bij aan dit festival. In het programma komen opvattingen uit de grote filosofische tradities aan bod: niet alleen uit Europa, maar ook uit Afrika, China, India, Japan en (Zuid-)Amerika. Behalve voordrachten zijn er ook theatervoorstellingen, verhalenvertellers, film, performances en muziek.

UNFOLD

Press Only organiseert op maandag 14 december in de ‘Cristofori Concertzaal’ in Amsterdam een UNFOLD talk & meet-up waar gerenommeerde trendwatchers, kunstenaars en filosofen ingaan op inzichten die iedere data driven professional in PR, branding, marketing, advertising een gebalanceerde dosis food for thought zal bieden. Benieuwd? Meld je aan via into@the-unfold.nl .