Ali Niknam (Bunq): ‘Wij willen de Porsche van de bankensector zijn’

Niknam ziet zichzelf als een wereldburger: Iraanse ouders, geboren in Canada, opgegroeid in Nederland. Op welke manier heeft die achtergrond hem gemaakt tot wie hij is? ‘Ik heb van jongs af aan een internationale opvoeding meegekregen. Ik heb gezien wat de schoonheid van verschillende culturen is. Aan de Iraanse cultuur heb ik de passie, het temperament, de warmte en hartelijkheid overgehouden, aan de Nederlandse de nuchterheid; hoofd koel houden, rationeel denken, eerst denken dan doen. En als we het over Canada hebben, komt vriendelijkheid als eerste naar boven. De wereld is op zijn mooist als geheel.’

Niknam begrijpt de huidige wereldpolitiek dan ook niet. ‘Brexit, grenzen willen sluiten, separatie. Het zou juist meer moeten aggregeren.’ Dat dat nu niet gebeurt, vindt Niknam onbegrijpelijk. Vooral in het licht van wat we in de afgelopen 70 jaar hebben bereikt. ‘Als je ziet waar we vandaan komen, de Tweede Wereldoorlog, de misère. En hoever we het geschopt hebben met de EU en in de wereld als geheel. Dat we dat weer in de waagschaal willen stellen, omdat een paar Grieken wel of niet goed bezig zijn met hun economie, I don’t give a shit. Wat we ervoor terugkrijgen is veel belangrijker. Ik vind het zo jammer dat niemand dat verhaal vertelt.’

Dat teruggrijpen naar oude zekerheden ziet Niknam ook bij banken gebeuren. ‘Oh jee, er komen allemaal nieuwe spelers en hop, het luik gaat dicht. Het is zo naar binnen gekeerd. Politieke macht en lobby worden ingezet puur voor het eigenbelang. Níet om het klantbelang te dienen.’

Niknam klinkt en oogt geëngageerd. Maar in hoeverre Bunq draagt zelf bij aan een betere financiële sector? De rode draad in zijn verhaal – en Niknam noemt het meerdere keren - is een ‘geweldige gebruikerservaring’. Niknam: ‘Ik weet dat er bij sommige grootbanken afdelingen zijn die elke release van ons uitpluizen om te kijken wat er nu weer voor nieuws is. Het valt op dat functionaliteiten die wij als eerste hebben geïntroduceerd heel vaak door andere banken worden gekopieerd. Soms een beetje halfbakken, andere keren goed. Het bekendste voorbeeld is Tikkie, van ABN Amro. Dat is een rechtstreekse kopie van een functionaliteit die we al veel eerder hebben gelanceerd. Onze gebruikersgroep heeft door dat al onze innovaties in het teken staan van de gebruikerservaring. En dat is het fundamentele verschil.’

Het is natuurlijk mooi als gebruikers een fijne ervaring hebben, maar is er niet een ‘bigger fish to fry’ nodig om de vastgeroeste, naar binnen gekeerde banksector op te schudden? ‘Wij zijn geen protestbank’, verduidelijkt Niknam, ‘dat klinkt me ook te negatief. De oorsprong van Bunq is de constatering dat er weinig te kiezen viel in de banksector. En een monocultuur is, zoals we uit de landbouw weten, een extreem gevaarlijke situatie. We hebben gezien wat de financiële crisis met de gezondheid van de banken heeft gedaan. Een manier om dat systeem weerbaar te maken, is door diversiteit aan te brengen. Dát is de idealistische component van Bunq.’

Het idee is daarbij niet om groot te worden ten koste van anderen, benadrukt Niknam. En de primaire drijfveer is ook niet om een rol van betekenis te gaan spelen op het financiële toneel door een bedrijf met schaal te worden. ‘We willen iets nieuws creëren waar mensen enthousiast en blij van worden. We willen wel héél hard groeien – en dat doen we ook al – in onze target audience, de mensen die waarde hechten aan innovatie en gebruikservaring.’

Voor die doelgroep wil Bunq de ‘Porsche van de bancaire ervaring’ zijn. Een interessante vergelijking voor een kosmopoliet als Niknam. Geen Tesla? ‘Nee, we willen niet op Tesla lijken omdat we al Tesla zíjn. Tesla wil ook Porsche worden denk ik, een gevestigde naam die iets nieuws toevoegt in een traditionele sector. Full disclaimer overigens, ik heb vroeger Porsches gehad, maar ik rijd nu Tesla.’

Ondanks die Tesla gaat hij in het weekend ‘nog altijd als een twintigjarige scholier stappen’. ‘Keiharde technomuziek. Héér-lijk.’ Maar Niknam wil toch vooral benadrukken dat werk en privé in elkaar overvloeien. ‘Ondernemen is een levensstijl. Ik werk graag samen met vrienden. Collega’s worden vrienden en vrienden worden collega’s. Mijn leven is niet zo van: ik werk van 9 tot 6 en dán ga ik leuke dingen doen en dán ga ik naar huis. Het is dynamisch en vloeiend.’ Voor het overige wint de ‘down-to-earth-Nederlander’ in Niknam het tegenwoordig van de Niknam die vroeger in de auto sprong om een weekendje te gaan stappen in Berlijn. ‘Het wordt weer mooi weer, een van mijn grootste geneugten is om met een paar vrienden het Westerpark in te gaan. Wijntje, biertje erbij, en gewoon hangen. Misschien barbecueën als het écht een feestje is. Je hoeft niet naar Australië af te reizen om het leuk te hebben met een paar vrienden. Het leven ligt om de hoek.’
 

De olifant in de kamer van de bancaire sector is de dreigende dominantie van de big techs, met hun ongeëvenaarde schaal en technologische slagkracht. Wat is dan nog het bestaansrecht van Bunq op termijn? Niknam, zelfverzekerd: ‘De gebruiker is het bestaansrecht van Bunq. We willen niks liever dan een dynamische markt waar een gebruiker kan kiezen wat bij hem past. Wij zijn ervan overtuigd dat wij gebruikers zo goed begrijpen dat we voor een deel van die gebruikers altijd bestaansrecht zullen hebben. Mijn probleem, de horde die ik moet overwinnen, is niet de concurrentie van ABN, ING of Rabo, of van de big techs, maar het gedrag en de gemakzucht van de consument. Ik vind dat we dat probleem moeten durven benoemen. Mensen klagen wel over hun bank, over de moeizame procedure rond een hypotheek, maar ze doen niets. Dan verandert er ook niks. Power tot the people. Democratie. Is kapitalisme niet democratisch kiezen met je geld?’

Niknam dicht de consument dus een grote mate van verantwoordelijkheid toe. Óók als het gaat om herstel in het vertrouwen in de financiële sector. ‘Er zit nu een best wel groot gat tussen wat traditionele banken aanbieden en wat consumenten willen en dat leidt tot cynisme. In een normale markt wissel je van leverancier als je ontevreden bent. In de bancaire markt is switchen niet zo makkelijk, omdat de banken zo’n enorme politieke en lobby-invloed hebben. Ik denk dat consumenten nu met Bunq een keuze hebben, maar ook met een partij als Triodos. En ik denk dat consumenten actie moeten ondernemen.’

Het ligt dus niet bij de banken? Niknam: ‘Nee, ik denk van niet. Banken zijn commerciële instellingen. Als 5 tot 10 procent van de klanten van ING zegt: nou, ING, we had a great time, maar nou ga ik naar Bunq, of naar Triodos, dan kan je er donder op zeggen dat ING haar zaken anders gaat inrichten.’

Eerst de consumenten dus, en dan volgen de banken wel. Maar een andere bepalende factor die Niknam steeds naar voren haalt, is de wetgever. Hij gaat harder praten. ‘We hebben een oerwoud aan wet- en regelgeving, die absoluut met de beste intenties is gemaakt, maar het gevolg is eenheidsworst. Hele afdelingen zijn alleen maar bezig met “tick the box”. Dat maak je bijvoorbeeld mee als mensen een hypotheek gaan afsluiten. Vink, vink, vink. De persoon aan de andere kant van de tafel is niet bezig met jouw belang, maar louter met regels. Het maakt banken monomaan en naar binnen gekeerd. De wetgever moet zichzelf afvragen, wat willen we nu eigenlijk? En is het scala aan wet- en regelgeving dat we nu hebben, effectief om dat doel te bereiken?’

Je kunt je afvragen waar Niknam zich druk om maakt. Zijn andere bedrijf, digitale dienstverlener TransIP, is financieel uiterst succesvol. Waarom zit hij niet met een pina colada op de Malediven, of met een schildersezel in Toscane? ‘Ja, dat vraag ik me ook wel eens af als ik dat gezeur van wet- en regelgeving weer eens over me heen krijg. Maar één: Bunq is mijn schildersezel. Hier creëer ik dingen. En ten tweede voel ik het als een plicht naar de samenleving om iets bij te dragen. We hebben een geweldige samenleving, maar die kan nog heel veel beter. Als mensen als ik pina colada’s gaan drinken, glijden we af in een wereld waarin zo’n Brexit plaatsvindt. Juist mensen die succesvol zijn, moeten bijdragen aan de samenleving. Er moeten immers wel dingen gedaan worden.’

Wat die bijdrage dan precies is, wordt niet echt duidelijk. Niknam: ‘Ik denk dat wij ideologisch gezien best al geslaagd zijn. We zien banken nu bewegen, er komt meer diversiteit.’ Maar er zijn nog wel een paar stappen te zetten. ‘Ik wil een wereldwijde speler worden. Dat lijkt me geweldig. Het succes van TransIP hield bij de grens een beetje op en dat heb ik altijd jammer gevonden omdat ik zelf een wereldburger ben.’

Bunq maakte in 2016 ruim 5 miljoen euro verlies. Dat was geen verrassing voor Niknam. Hij zei toen dat dat past in de ‘gecontroleerde groei van Bunq’. Cijfers over 2017 worden eind juli gedeponeerd. Over het aantal gebruikers doet Bunq – ondanks de merkbelofte van transparantie – geen uitspraken. Dat heeft onder gebruikers van Bunq tot vragen geleid. Bunq zegt tegen vragenstellers: ‘Op dit moment zien wij echter niet het belang in van het delen van gebruikers aantallen, mocht dit veranderen zullen we dit topic uiteraard updaten.’

Een breed scala aan financiële diensten aanbieden wil Niknam niet. Of in ieder geval, niet op dit moment. Maar waarom niet naar andere financiële producten kijken, en daar de Bunq-filosofie op toepassen? Hypotheken bijvoorbeeld? Niknam: ‘Ik heb nooit gezegd dat we geen hypotheken zouden doen. De complexiteit die wij aanpakken is het begrijpen van de gebruiker. Als we begrijpen wat hij of zij echt wil - en daar zijn we goed in – dan kunnen we daar iets aan bijdragen. Alleen als we een fundamenteel andere ervaring kunnen bieden, dán gaan we het doen.’

Ook op dit deelgebied, hypotheken, ontberen we volgens Niknam een normale marktwerking. Een teleurgestelde consument die zich niet gehoord voelt door een grootbank kan wel naar een andere aanbieder gaan, maar loopt daar – inwisselbaar! – aan tegen dezelfde dingen. Niknam: ‘Als je een markt zou hebben waarin je tegen een hypotheekverstrekker kunt zeggen: hallo bank, hier heb ik geen zin in, ik bel wel met bank Y als ik goed geholpen wil worden, dan is er wat te kiezen, dan zit de consument aan de knoppen.’

Het jonge Bunq zette vorig jaar de eerste echte marketingcommunicatieschreden met een televisiecommercial (zie hierboven). De hoofdrol daarin was weggelegd voor Akwasi, de bekende Nederlandse rapper van Ghanese afkomst (‘leuke vent is dat’). (Het concept voor de commercial met Akwasi is inhouse bedacht door Niknam zelf en brandbuilder Giscard Monod. Samen met regisseur Kevin Boitelle en productiebureau New Amsterdam werd het concept verder uitgewerkt. Namens New Amsterdam was Chantal Gulpers verantwoordelijk als producer.) Maar ook al is een consistent merkbeeld onder marketeers een groot goed, Bunq kwam dit jaar terug met iets heel anders (zie afbeelding hieronder). Namelijk met een arty vormgegeven campagne onder het motto ‘An experience unlike any other’ (let op dat ‘experience’, geen ‘bank’ dus) en ook nog eens een campagne die niet erg duidelijk Bunq-branded is. Heeft Niknam geld te veel?

‘Het probleem met de Akwasi-campagne was, dat we het hadden over Bunq, terwijl het gros van de mensen nog überhaupt niet gewend is aan het feit dat er iets te kiezen valt in de wereld van banken.’ Niknam bedoelt dat in de commercial met Akwasi de oplossing al wordt gegeven voordat het probleem is uitgelegd. Niknam, proclamerend nu: ‘Wij hebben nu een stap teruggezet en gezegd: jongens, volgens ons is dit het probleem. Op Cuba en Noord-Korea na, zijn we gewend om keuzevrijheid te hebben, zodat we kunnen kiezen wat we fijn vinden, wat we lekker vinden, wat bij ons past. In élke normale industrie verwachten we diversiteit. De bankensector is de enige sector waar homogeniteit heerst. Als je een ING-gebouw binnenloopt en je verandert oranje in groen, dan is het opeens ABN. Dat kán toch niet?!’

Toch had die stap terug ook met Akwasi genomen kunnen worden. Die suggestie kan Niknam wel volgen. Wellicht komt de rapper in een later stadium terug. En wat betreft de meest recente campagne, die laat ook volgens Niknam aan duidelijkheid te wensen over. ‘Het is niet eenvoudig om “niet bank” te willen zijn, zonder “bank” te zeggen. De vraag is of “an experiene unlike any other” duidelijk genoeg is. We proberen mensen – met vallen en opstaan – mee te nemen in onze droom, in de wereld zoals wij hem zien. En ja, dat is iets van de lange adem. Maar ook al is dit geen conversiecampagne, hij moet wel duidelijker. Dat vind ik ook.’

Een moeilijk moment in het jonge bestaan van Bunq was de ophef die eind vorig jaar ontstond rondom een vermeende tariefsverhoging. Het beeld dat in de media werd geschetst, was: Bunq verhoogt de tarieven, dat leidt tot veel gekrakeel onder gebruikers, waarop de verhoging werd snel weer wordt teruggedraaid en Bunq zijn excuses aanbiedt.

Maar van dat hele verhaal klopt geen barst, zegt Niknam. ‘Het in de pers verworden tot iets compleet anders. Het was een prijsverándering. Ons pricingmodel was zo ingewikkeld geworden dat niemand het meer begreep. Tot een kwart van de vragen die we kregen ging over de factuur.’ Dus het idee was one prize fits all? ‘Precies. Door de bank genomen bleef het tarief voor de meeste klanten ongeveer gelijk. Maar een aantal gebruikers dat duurder uit was, sprak er schande van op sociale media. Dat werd opgepikt door een journalist die dat eerst met een onjuiste kop boven zijn artikel bracht - “Bunq verhoogt tarieven met 800%’ - die hij een uur later veranderde. Maar die eerste kop bleef natuurlijk leading.’

Het is moeilijk om lering te trekking uit het voorval, vindt Niknam. ‘Het beeld dat ontstaan is, krijg ik niet meer teruggedraaid. Ik weet tenminste niet hoe ik het moet rechtzetten. Als je Bunq intikt in Google, zit dit altijd tussen de zoekresultaten.’

Keep calm & carry on is in zo’n geval meestal het devies. Maar Bunq maakte zelf ook een grote fout. ‘We hadden op het moment suprême een mailing klaarstaan om naar de gebruikers te versturen, met uitleg. “Hé, no worries, als je dat tariefsysteem wilt houden, geen probleem.” Maar die mailing is pas de volgende ochtend verstuurd, te laat, toen alle heisa al was losgebarsten.’

Of dat een moment is geweest waarop Niknam door het lint is gegaan? Degene die voor de fout verantwoordelijk was, heeft dat geweten, zegt Niknam in bedekte termen. ‘Bij Bunq experimenteren we veel, daar hoort fouten maken bij en dat is helemaal oké. We doen hier zóveel dingen verkeerd, that’s fine. I don’t care. Als we er maar van leren. Maar in dit geval was een proces niet gevolgd, slecht uitgevoerd. En dat… I can’t deal with that. Dan krijg je de wind ook echt van voren. Want dat mag gewoon echt niet.’

De ultieme boekentip van Ali Niknam? Also sprach Zarathustra van Friedrich Nietzsche (verschenen in 1885). ‘Dat zou eigenlijk iedereen moeten lezen en begrijpen.’ De hoofdpersoon in het boek, Zarathustra is (‘toeval’, zegt Niknam) een Iraanse profeet. Hij vindt dat we ernaar moeten streven übermensch te worden. Het boek wordt ook gezien als een aanklacht tegen het egoïsme. Wat heeft Niknam daaruit gehaald? ‘Zoveel, dat valt niet in een oneliner te beschrijven. Het is bruikbaar om het leven te doorgronden, en het is tijdloos. Je hebt wel wat doorzettingsvermogen nodig om erdoorheen te komen, maar het is een wonderbaarlijke ervaring.’

Je bankrekeningnummer niet mogen meenemen
Je mobiele nummer kan je toch ook meenemen naar een nieuwe provider? Niknam vindt dat dat met je bankrekening ook moet kunnen. En dan is er IBAN. ‘Heb je je wel eens afgevraagd waarom we een nieuw IBAN-systeem hebben ingevoerd dat het inherent onmogelijk maakt om over te stappen? Hoe dat in hemelsnaam heeft kunnen plaatsvinden? Natúúrlijk is dat een anti-overstapverhaal! Je kunt dat heel eenvoudig oplossen door een EU-IBAN in te voeren. Ik heb dat met Jeroen Dijsselbloem besproken en die vond dat een heel goed idee. Maar ja, daarna loop je tegen de banklobby aan. Het is iets voor de lange adem. Maar het is heel makkelijk te regelen. Ik kan het zelf programmeren als het moet. Binnen een week of twee gefixt.’

Koppelverkoop

‘Banken mogen als voorwaarde stellen dat als je een hypotheek bij ze afneemt, je ook je rekening courant bij ze moet onderbrengen. Waarom mag dat? Hoe kan dat? Wereldwijd is koppelverkoop verboden… ik snap het vanuit de banken wel, maar waarom staat de regelgever toe dat banken als enige in de hele wereldwijde sector, op deze manier koppelverkoop mogen doen?’

Als techneut (Ali Niknam studeerde informatica aan de Technische Universiteit Delft) startte hij zijn eigen techbedrijf TransIP, waarmee domeinnamen van websites geregistreerd kunnen worden. Het bedrijf groeide binnen veertien jaar uit tot een miljoenenbedrijf (25 miljoen) met zo’n 100 medewerkers. Niknam stond aan het hoofd van het bedrijf tot 2016, toen hij de aandelen grotendeels verkocht aan de Zweedse investeerder EQT. Hij schreef in 2011 een boek over zijn succes met TransIP: Ondernemers hebben nooit geluk. Daarin beschrijft hij zijn successen, maar ook zijn fouten als ondernemer en is hij openhartig over de obstakels die hij onderweg tegenkwam.

Bunq belooft zijn klanten ‘geen bankkantoren waar je in de rij staat’. Klanten kunnen dingen regelen wanneer zíj het willen. Door de eigen bankvergunning is Bunq 100% onafhankelijk. Verder verklaart Bunq ‘tegen gecompliceerde onzin’ te zijn. De belofte is dan ook om het gebruiken van geld supersimpel wordt met Bunq. ‘Hoe, waar of wanneer je je geld gebruikt is volledig aan jou.’ Daarnaast verklaart Bunq zich als tegenstander van ‘nare investeringen’ en belooft niet te tornen aan de privacy van klanten. Verder biedt Bunq onder andere de volgende producten c.q. diensten:

• Instant payments
• Instant requests
• Meerdere rekeningen
• Groepsrekeningen
• Jeugdrekeningen
• En/of rekeningen
• Geen papierwerk
• Je eigen donatiepagina
• Prachtige passen
• Directe notificaties