Fake nieuws doet meer kwaad dan reclame

Ik geef toe: dit stukje gaat over hoe je een koe in de kont kijkt. En dat verdient uitleg. Al sinds de dagen van Mad Men krijgen ­wij-van-de-reclame het verwijt dat we de werkelijkheid verzinnen.

Met name de journalistiek dicht ons daarbij demonische krachten toe. Persoonlijk vind ik dat te veel eer, maar het zij zo, je doet er niks tegen. Toch wil ik nog wel de kanttekening plaatsen dat onze jokkernijen zelden veel groter waren dan een pak waspoeder.

Een golf van leugens

Vandaag, in tijden van fake news en alternative facts, ligt het anders. Een golf van leugens, aperte onwaarheden en verzinsels overspoelt ons. En wie zijn het die we in het oog van de storm vinden – hulpeloos dan wel boosaardig? De pers in al zijn geschakeerde kleurigheid. 

Natuurlijk heb je goede en slechte journalisten, maar dat onderscheid hebben ze ons ook nooit gegund. Wij maakten feiten ondergeschikt aan het gewenste imago van onze broodheren, zeiden ze. 

Revolver in nachtkastje

Soit, maar dat was toch echt kinderwerk bij wat ik hen vandaag zie uithalen. Het voelt alsof je de vader bent van een paar peuters die jouw revolver in je nachtkastje hebben gevonden. En de kogels ook.

Wij konden onze onnozele fabels hoogstens kwijt in schaarse millimeters en vluchtige seconden. 

Perskaarten voor trollen 

Maar nu zie je de eclatante onzin opduiken in grenzeloze hoeveelheden kabeltijd en tweets, uitgestort over hele bevolkingsgroepen – onbeperkt en wereldwijd. En reken maar dat het niet langer om een tube mayonaise gaat. 

Hele presidenten worden ermee in het zadel gehesen. Trollen in kelders krijgen perskaarten voor het Witte Huis. Een nieuwbakken sultan bestookt ons vanachter de Bosporus met onbewezen beschuldigingen en opzettelijke leugens.

Sprookjes uit een onschuldiger tijd

Russische hackers verstoren verkiezingen met bizarre desinformatie. IJverige fact checkers breken hun tanden op absurde verzinselen; vergeefs, want niemand gelooft hen meer. Een feit is ook maar een mening. Toch?

‘Echt’ en ‘eerlijk’ en ‘authentiek’ waren begrippen die niet veel kwaad konden toen wij ze uit onze duim zogen voor warme bakkers, droge worsten, bier en popzangers. Maar dat waren dan ook sprookjes uit een onschuldiger tijd.

Wat je ons vandaag mag verwijten, is dat we het nachtkastje niet op slot hebben gedaan.