Debattip 5: je (non-)verbale communicatie

Geloofwaardigheid
Je geloofwaardigheid tijdens een presentatie wordt medebepaald door gedragingen die je kunt waarnemen: hoe je kijkt, hoe je staat en je hand- en stemgebruik. Als je je bewust bent van deze gedragingen, kun je ze verbeteren. Dan krijg je als via een soort achtergrondprogrammaatje in je hoofd aanwijzingen: ‘Je concentreert je te veel op je aantekeningen. Kijk het publiek iets vaker aan.’ Of: ‘Je staat nu al een tijdje met je armen over elkaar. Breng wat meer dynamiek in je houding.’

Denk vooral aan wat je wilt doen. Als je denkt aan wat je níet wilt doen, ga je het juist vaker doen. Probeer maar eens twee minuten over je laatste vakantie te praten zonder ‘eh’ te zeggen. Waarschijnlijk begon je eerste zin al met dit woordje. Doe je voordeel met deze kennis, maar wees je niet te zeer bewust van jezelf, want dat werkt ook niet; dan val je uit je rol als spreker en word je te veel een observant van jezelf.

Goed oogcontact
Door oogcontact te maken toon je betrokkenheid en bevorder je interactie. Als je je toehoorders aankijkt, geef je aan dat het betoog voor alle aanwezigen bedoeld is. Daarnaast kan oogcontact belangrijke informatie verschaffen. Door je toehoorders te ‘bestuderen’ kun je zien of je betoog aanslaat: begrijpen ze je, zijn ze het met je eens? Bovendien ‘dwingt’ oogcontact tot luisteren.

In analyses die het Nederlands Debat Instituut maakte tijdens de campagne voor de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2008 en 2012, viel Barack Obama vooral hierin op. Hij beseft als geen ander dat oogcontact van fundamenteel belang is. In vergelijking met zijn tegenkandidaten excelleerde Obama in het maken van oogcontact en dat doet hij nog steeds. Hij kijkt altijd zijn toehoorders zo veel mogelijk aan. Daarom maakt hij veel gebruik van de autocue: die verschaft hem de mogelijkheid om zijn toespraak voor te dragen terwijl hij tegelijkertijd oogcontact houdt met zijn publiek.

Zelfverzekerde houding en gebaren

Lichaamstaal is een cruciaal onderdeel van overtuigingskracht. Je houding geeft altijd een signaal af dat beïnvloedt hoe de toehoorders je betoog beoordelen. Hand-, arm- en hoofdgebaren kunnen de inhoud van een betoog versterken. Ze ondersteunen de argumenten van de spreker en tonen betrokkenheid. Over non-verbale communicatie is veel geschreven, maar onthoud dat trucjes slecht werken.

De belangrijkste tips zijn: sta stevig en hanteer een open houding. Dat laatste betekent dat je je lichaam niet ‘op slot’ moet gooien. De zeemanshouding (wijdbeens met de armen op de rug) en de doodgravershouding (met de handen voor het kruis) worden over het algemeen afgeraden. Fixeer echter niet te veel op dit soort verboden; dat werkt averechts. De centrale vraag luidt: past de lichaamstaal bij het verhaal en overtuigt hij je publiek? Daar kom je alleen achter door het te doen.

Oefen eerst eens voor de spiegel: neem zonder er veel over na te denken de houding aan die het best bij je past. Vraag dan een goede vriend of collega om er tijdens een presentatie of toespraak eens extra op te letten. Als je jezelf op film terug kunt zien, is dat altijd handig, want daar leer je veel van. En dan zul je gaandeweg gaan merken dat je houding bij het presenteren steeds meer vanzelf gaat en meer geloofwaardigheid en overtuigingskracht uitstraalt.

De serie Winnende Debattips is gebaseerd op de het boek ‘Debatteren om te winnen’, van het Nederlands Debat Instituut. Het boek bestellen? Klik op: Debatteren om te winnen.