Zelfs op het bescheiden terrein van de overheidscommunicatie de verschillen tussen Nederland en België enorm. Julie Clément (foto), directeur communicatie bij het Vlaams parlement en voorzitter van vereniging Kortom: ‘Neem alleen al al die verschillende overheden in België. De Vlaamse, Waalse, de federale... Het is de burger gewoon niet uit te leggen. Het is zo ingewikkeld. Wat is Vlaams, wat is federaal, wie heeft welke bevoegdheden.’ En als ik Clément vraag haar functie uit te leggen, directeur communicatie van het Vlaams Parlement, roept ze: ‘Jullie hebben dat niet, jullie zijn één land.’
Kluwen
Maar de verschillen zijn nog veel fundamenteler van aard. Want hoewel het aantal (tweetalige) bestuurslagen zich in België tot een onontwarbare kluwen heeft opgestapeld, is het aantal voorlichters dat zich met overheidscommunicatie bezighoudt vele malen geringer in aantal dan in het overzichtelijke Nederland.
Ondenkbaar
Clément valt bijkans van haar stoel als ik vertel dat er in grote gemeenten als Amsterdam of Rotterdam meer dan 200 voorlichters werkzaam zijn. ‘Dat is bij ons ondenkbaar! Als er in Gent 50 mensen in de communicatiedienst werken, is dat veel. Er zijn onder onze leden heel veel kleine gemeenten, waar mensen de communicatie ernaast doen. Dat zijn eenmansposten. Maar ook op de overheidsdepartementen werken niet meer dan één of twee fulltime voorlichters.’ Reden: ‘De politieke bereidheid om dat ambtelijk te versterken is er absoluut niet.’
Cultuurverschillen
Nederlanders direct en Vlamingen diplomatiek? ‘Ja’, zegt BViC-praeses (Belgische Vereniging voor interne Communicatie) Peter Op de Beeck. Soms is dat schokkend, soms verfrissend. ‘Verfrissend als iemand als Huib Koeleman hier op het podium staat en zich na vijf minuten tot de zaal wendt en zegt: “Is iedereen wel wakker? Jullie zijn zo stil.” Zoiets is hier ongekend. Wij zijn gewend om iemand helemaal zijn verhaal te laten doen.’
De keerzijde ziet hij ook: ‘Op een bijeenkomst van Logeion stelden oud-bestuursleden op een vervelende toon vragen aan Ron van der Jagt. Ik vond het totaal respectloos. Ik heb hem nog gebeld daarover. En het vreemde was: hij wist zelf niet waar ik het over had.’
Ambtelijke communicatie
Een ander onoverbrugbaar verschil met de Nederlandse situatie is dat in Vlaanderen politieke en ambtelijke communicatie strikt gescheiden zijn. De leden van Kortom zijn van de tweede categorie. Clément: ‘Wij zijn voor de dienstverlening en het goedgekeurde beleid. De communicatie ná beleid. Communicatie vóór beleid is bij ons politieke communicatie. Communicatie tijdens beleid is een beetje van allebei.’
Aankondigingsbeleid
Gevolg: veel communicatie van ministers is spin, de ambtelijke controle ontbreekt. In België is veel ‘aankondigingsbeleid’, zoals Clément het noemt. ‘Ballonnekes. Ideetjes die in de media getoetst worden. Dat werkt dit model in de hand. Soms wordt het concreet beleid, maar veel vaker niet. Ook dat is erg verwarrend voor de burger.’
Op de vraag wat zij er vanuit haar voorzitterschap van Kortom aan kan doen, verzucht ze: ‘Tja, het is de realiteit hè.’
* Deel 1 uit het dossier België gaat over de beroepsverenigingen.
