Wat kan wel en niet op YouTube? Daar is de laatste maanden steeds meer discussie over. Het Commissariaat voor de Media wil YouTubers boetes opleggen en jongeren komen in de problemen met de politie door gevaarlijke stunts. Jammer, want Youtube is het platform waar de volgende generatie creatieven zich kan ontwikkelen. Onderwijs en positieve stimulans ontbrak, vond Bas van Teylingen. Daarom richtte hij de Tube School op.
In de klas
Een groene Donald Trump, rapper Snoop Dogg en een paar waakhonden op een felgekleurde achtergrond verschijnen op het schoolbord. ‘Een nieuw kanaal’ is de tekst in het midden van het plaatje. ‘Wie heeft deze gemaakt?’ vraagt leraar Marcel Koetze. Een jongen van een jaar of twaalf steekt zijn hand op. ‘Leuk, die symmetrie’, vindt Koetze. Daar is gastdocent Marthijn van Steinvoorn, een van de drie mannen achter het populaire YouTube-kanaal Ponkers, het mee eens: ‘Ik zou hier wel op klikken, ik ben benieuwd waar dit over gaat.’
YouTube-les
De jongen glundert. De klas is muisstil terwijl Van Steinvoorn de volgende creatie via zijn laptop op het schoolbord laat zien. Er zitten negentien kinderen in de klas, veertien jongens en vijf meisjes van 10 tot 17 jaar. Zij komen iedere zaterdagmiddag met hun laptops naar het Sint-Nicolaaslyceum in Amsterdam voor een paar uur ‘YouTube-les’. Deze keer gaat het over ‘thumbnails’, de ankeilers voor video’s op YouTube. De kinderen hebben thuis met Photoshop iets in elkaar geknutseld en dat werk wordt nu besproken.
Creativiteit
‘De lessen van de Tube School draaien vooral om creativiteit’, vertelt initiatiefnemer Bas van Teylingen. De ex-radiopresentator, televisiemaker en creative director begon de Tube School afgelopen september. Voor 300 euro krijgen jongeren twaalf zaterdagen les over ’s werelds drukstbezochte online videoplatform. Les in YouTube is nodig, vindt Van Teylingen, maar niet omdat kinderen geen filmpjes kunnen maken. Wie een laptop met camera heeft, zet in een paar klikken zijn eerste video online. ‘Alles kan op het platform: leuke filmpjes, maar ook nare grappen, gevaarlijke stunts en zelfs fake zelfmoordvlogs’, vertelt Van Teylingen. ‘Sommige kinderen denken dat heftige, schokkende en negatieve video's het beste scoren. Op de Tube School leren we ze dat alles wat ze online plaatsen gevolgen heeft.’
Wie omwille van een YouTube-filmpje ene overtreding begaat, komt daar niet zomaar mee weg. Afgelopen zomer bijvoorbeeld sprong vlogger Willem Vink (18) samen met een vriend op een rijdende trein voor een filmpje. Niet alleen zijn 55.000 abonnees zagen de stunt, maar ook vervoerder Veolia. Het bedrijf was woest en deed aangifte tegen de vlogger. Inmiddels heeft Vink spijt betuigd, maar het filmpje staat nog steeds online. Hij kan een geldboete of celstraf van maximaal 15 jaar krijgen.
Het is niet de eerste keer dat een YouTuber wordt vervolgd. Zo kregen de makers van StukTV begin dit jaar een boete voor brandstichting, en in Engeland belandden YouTubers in de cel voor een nepdiefstal.
Rustige klas
De eerste groep YouTube-studenten is erg rustig. Ze hangen aan de lippen van de docenten. Een van de jongens heeft een selfiestick meegenomen waarmee hij opnames maakt van de les voor zijn persoonlijke videokanaal. Helemaal vooraan zit een jongen van een jaar of twaalf met een zwart petje met de naam ‘Ponkers’ erop. Hij steekt vaak zijn hand op om vragen te stellen of om iets te vertellen.
Ponkers
‘Elke week geeft een andere gastdocent les’, vertelt Van Teylingen. ‘Dat zijn stuk voor stuk bekende YouTubers. Deze keer is het dus Marthijn van Steinvoorn, van Ponkers.’
Eén van de meisjes is fan van Justin Bieber. Daar gaat haar YouTube-kanaal ook over, blijkt uit het voorbeeld dat ze aan de klas laat zien. Het is een grote plaat met foto’s van de superster en de tekst ‘Purpose World Tour’.
‘Ik weet niet meteen waar dit over gaat’, zegt Van Steinvoorn. ‘Wat ga je vertellen op je kanaal?’
-‘Ik ben naar zijn concert geweest, daar ga ik over praten.’
‘Dat moet je duidelijker maken. Misschien kun je er een plaatje van jezelf bij doen. Mensen die naar jouw kanaal komen zijn ten slotte geïnteresseerd in jouw verhaal’, tipt Van Steinvoorn.
Creatieve armoede
Hij probeert de kinderen zoveel mogelijk te stimuleren om met eigen ideeën te komen. ‘Er is een hoop creatieve armoede op YouTube’, zegt Van Teylingen. ‘Kinderen apen andere videomakers na. Jammer, want het platform geeft je juist zoveel vrijheid om te je eigen identiteit te laten zien.’
Uit internationaal onderzoek van bureau Defy Media (2016) blijkt dat 88 procent van de 13-24 jarigen zo’n 6,2 uur aan YouTube-filmpjes per week kijkt. Mijn Kind Online onderzocht het gedrag van Nederlandse kinderen in de leeftijd 10-18 jaar. Uit die studie blijkt dat kinderen niet alleen naar grappige filmpjes kijken, maar YouTube ook gebruiken om iets te leren over hun hobby’s (45%) of om huiswerk beter te begrijpen (26%).
Leren van elkaar
Voor de meeste kinderen is YouTube iets is wat ze in hun eentje doen. Tijdens de klassikale lessen kunnen ze van elkaar leren. Van Teylingen: ‘Je merkt grote niveauverschillen, maar dat is niet erg. Het is een goede reden om ze te laten samenwerken aan opdrachten. Kinderen met meer ervaring fungeren als tutor voor de anderen. Ze zitten ook met z’n allen in een Whatsapp-groep.’
Ouders
Ook ouders zouden meer moeten leren over YouTube, vindt Van Teylingen. ‘De eerste les kwamen de ouders mee. Zij schrokken echt van wat kinderen allemaal kunnen zien online: seks, grof taalgebruik, geweld.’ Blokkades werken niet, kinderen omzeilen die feilloos. Volgens de oprichter van de Tube School moet je dingen dus vooral bespreekbaar maken.
Product placement
In de les komt een voorbeeld voorbij van een jongen die in zijn video allerlei frisdrankmerken met elkaar vergelijkt. ‘Pas op, binnenkort kun je daar een boete voor krijgen’, waarschuwt gastdocent Van Steijnvoorn. Zoiets hebben de kinderen gehoord op het nieuws. Maar wat is dat eigenlijk, ‘product placement’? Van Steinvoorn legt uit dat hij soms gesponsorde video’s maakt om geld te verdienen. ‘Je moet dan duidelijk vermelden dat je betaald krijgt’, zegt hij. ‘En je moet oppassen als er logo’s van merken in beeld zijn, ook al krijg je daar geen geld voor. Een merk kan namelijk zorgen dat jouw filmpje offline gehaald wordt.’
Strenge regels
De docent legt uit dat het Commissariaat voor de Media binnenkort net zulke strenge regels hanteert voor YouTubers als voor tv- of radiomakers. ‘Als je in een filmpje een merk laat zien, moet je dat vooraf aangeven’, legt hij uit. ‘Je kunt het bijvoorbeeld helemaal in het begin vertellen, een tekstje in beeld laten verschijnen of het in de omschrijving zetten.’
Kennis delen
Onderwerpen komen soms vanuit vragen van kinderen, of van gastdocenten. Wat wel en niet mag, hoe je zorgt dat je filmpjes vaker bekeken worden, hoe je op leuke ideeën komt. Het einde van de les besteden de kinderen aan filmen en montage. ‘De bekende vloggers vinden erg leuk om hun kennis te delen’, vertelt de oprichter. ‘Ik krijg net een appje van George (Chvojka, red.), van kanaal Fijne Vrienden. Wanneer hij weer eens voor de klas mag staan.’
De Tube School krijgt dan ook een vervolg. In februari starten drie soorten lessen: voor beginnende YouTubers, gevorderden, en voor ouders.
In 2015 begon hij zijn eigen YouTube-kanaal, KUTLEVEN. De naam is geïnspireerd op tv-serie van de Amerikaanse comedian Louis CK. ‘Hij is een grote inspiratiebron voor me en zijn tv- serie Louie gaat over zijn ‘kutleven’’, aldus Van Teylingen. Toen hij de Tube School begon, veranderde hij de kanaalnaam in #JEUKVOGEL. ‘Want zo’n negatieve naam paste niet helemaal bij mijn visie voor de Tube School.’
Dit artikel verscheen in Adformatie tijdschrift 1 2017.
