Foto: Filmpjes waarin mensen Kinder Surprise-eieren uitpakken zijn extreem populair op YouTube (bekijk het filmpje). Is dat reclame, of niet?
Het Commissariaat voor de Media heeft voor het eerst onderzocht hoe vaak merken en producten duidelijk zichtbaar voorkomen in vlogs en andere online video’s. En of duidelijk vermeld wordt of het al dan niet om betaalde aandacht gaat.
Veel reclame voor merken
In bijna 90% van de vlogs zijn duidelijk merken of producten te zien. In meer dan 60% van die gevallen komen merken en producten niet terloops aan bod, maar krijgen ze nadrukkelijk de aandacht. Die aandacht is vaak (zeer) positief. Bij meer dan 75% van de video’s waarin merken en/of producten aan bod komen, is onduidelijk of het al dan niet om betaalde aandacht gaat.
Dit blijkt uit een analyse van honderd video’s van de twintig populairste Nederlandstalige YouTube-kanalen. Madeleine de Cock Buning, collegevoorzitter van het Commissariaat: ‘We kunnen ons best voorstellen dat vloggers inkomsten nodig hebben, maar geef dan wel heel duidelijk aan dat je betaald krijgt of dat je het product gekregen hebt van een adverteerder.’
'Zwaar overtrokken'
Volgens Jonatan de Boer (Onlane) valt het allemaal reuze mee. Hij werkt samen met tientallen YouTube-sterren en hij zegt dat de meeste jongeren het netjes aangeven als ze gesponsord worden. 'De cijfers van het Commissariaat zijn zwaar overtrokken', zegt hij. 'Onze YouTubers werken volgens de Reclamecode Social Media. Die richtlijnen zijn voldoende: de Code verplicht je om eerlijk te communiceren, bijvoorbeeld door te vermelden dat je een product gratis hebt gekregen.'
De Cock Buning was woensdag te gast in Nieuwsuur over dit onderwerp
Meer actie nodig
De Cock Buning erkent dat er Youtubers zijn die het goede voorbeeld geven. ‘Maar er is meer actie nodig,' vindt ze. 'Dat blijkt wel uit ons onderzoek. Vooral omdat juist kinderen YouTubefilmpjes kijken, zij zijn goedgeloviger en makkelijker te beïnvloeden.’
Het Commissariaat voor de Media treedt op tegen sluikreclame op radio en tv, maar heeft die bevoegdheid (nog) niet voor online video. Europese regels zijn in de maak, maar de mediatoezichthouder wil daar niet op wachten. Het Commissariaat vindt de Reclamecode niet voldoende en wil daarom de bewustwording vergroten en zelfregulerende activiteiten bevorderen.
Gesprekken met YouTubers en professionals
De organisatie plant gesprekken en bijeenkomsten met YouTubers, multichannel networks (MCN’s) en belangen- en koepelorganisaties op het gebied van opvoeding en mediawijsheid. Uit rondvraag blijkt dat die graag meepraten over betere regelgeving. Gert-jan Vrolijk, managing director van MCN Zoomin.tv, wil graag betere manieren bedenken om te laten zien dat content gesponsord is.
'Het is niet alleen een probleem in Nederland, maar in de hele wereld', zegt hij. Hij praat regelmatig met Youtube-moederbedrijf Google over het thema. 'Het is lastig technisch te ondervangen, want in ieder land gelden andere regels', legt hij uit. 'Uiteindelijk blijft het de verantwoordelijkheid van de YouTuber om zich aan de regels te houden. Wij geven als MCN wel advies, bijvoorbeeld: zet in je videobeschrijving dat je gesponsord wordt.'
Kijkers zien het echt wel
Volgens Vrolijk is dat trouwens ook beter voor je betrouwbaarheid als YouTuber, want jonge kijkers zijn niet zo goedgelovig als het Commissariaat denkt. 'Die zien het echt wel als iets gesponsord is', zegt de managing director van Zoomin.tv. 'Probeer het dus niet te verhullen, meld het gewoon.'
De meeste MCN's adviseren de jongeren om eerlijk te communiceren over reclameinkomsten. Vrolijk denkt dat het vooral misgaat als de kinderen een rechtstreekse overeenkomst met merken hebben.
'Regelgeving zorgt voor professionalisering'
Omar Kbiri is influencermananger en oprichter van YouTube-festival VEED. Hij zei eerder in Adformatie dat hij denkt dat regelgeving Youtubers zal aanzetten tot een professionaliseringsslag. ‘Dit dwingt vloggers om na te denken over andere inkomsten dan advertising.’
Hij staat er dus positief tegenover, maar denkt dat het wel lastig wordt om de regels te handhaven. ‘Wanneer noem je iets reclame? Wanneer is een 12-jarige een ‘professionele vlogger’?’
'Blokkades werken niet'
Volgens Bas van Teylingen is het vooral belangrijk om kinderen te leren goed om te gaan met YouTube. Hij begon daarom vorig jaar de Tube School, waar hij kinderen en ouders leert wat wel en niet kan op het platform. Blokkades werken niet, kinderen omzeilen die feilloos. Volgens de oprichter van de Tube School moet je dingen dus vooral bespreekbaar maken. Zoals reclame maken.
Judith van der Rijt (PR-bureau Coopr) verwacht dat er steeds meer sociale controle komt. 'Er zijn nu al meerdere bloggers die elkaar erop aanspreken als niet duidelijk is vermeld dat het om een samenwerking (red: met een adverteerder) gaat.'
