Inwoners van Rusland worden dagelijks overspoeld met overheidspropaganda, maar krijgen door censuurwetgeving van diezelfde overheid weinig mee van écht nieuws. Veel sociale media en betrouwbare, internationale (nieuws)websites zijn namelijk geblokkeerd. Een nieuw initiatief van designbureau Hello Monday/Dept en The True Story wil de internetcensuur omzeilen met behulp van zoveel mogelijk websites.
Stukje code biedt ongefilterd nieuws
Het initiatief heet Undo the Firewall, een verwijzing naar de digitale muur (firewall) waar Russische internetgebruikers op stuiten als zij Instagram, Facebook en andere populaire websites willen bezoeken. Andere websites, bijvoorbeeld op vlakken als gaming en e-commerce, zijn wél toegankelijk voor Russen.
Dept en The True Story willen via dergelijke websites onafhankelijke nieuwsbronnen toegankelijk maken voor Russische internetgebruikers. Daar hebben ze een speciaal stukje code voor ontwikkeld, dat website-eigenaren gratis kunnen kopiëren en vervolgens aan de 'achterkant' van hun website plakken. Zodra een bezoeker met Russische taalinstellingen op de website komt, herkent de code de vermoedelijk Russische bezoeker en verschijnt er een pop-up op de website. Die pop-up biedt de bezoeker geen korting of aanmeldformulier voor een nieuwsbrief, maar toont 'ongefilterde nieuwsberichten die meerdere perspectieven op actuele gebeurtenissen bieden.' Hier vind je een een recent artikel op The True Story.
De pop-up toont Russische gebruikers een vaste lijst met nieuwsberichten, en verandert dus niet met de actualiteit mee. Websites die echt actueel nieuws willen brengen aan Russische gebruikers, kunnen de API van het project gebruiken. Daar gaat iets meer tijd in zitten.
Principiële kwestie
Voor designbureau Hello Monday/Dept is meewerken aan Undo the Firewall een principiële kwestie. Het bureau was eerder betrokken bij de digitale initiatieven Fingerspelling (dat mensen het alfabet in gebarentaal leert) en Give a Hand (ook gericht op gebarentaal). Beide prijzen wonnen verschillende People's Lovies.
Voor Undo The Firewall werkt Dept samen met The True Story, een nieuwsaggregator opgericht door Lev Gershenzon. Hij bekleedde eerder een topfunctie bij Yandex, de grootste zoekmachine in Rusland. Undo The Firewall startte - om het te proberen - ook in Rusland, in augustus 2022. Na drie dagen werd de nieuwswebsite geblokkeerd.
Russisch antwoord
Dept en The True Story roepen alle websites - groot en klein - op om de code van Undo The Firewall te kopiëren en op hun eigen website te plaatsen. Over eventuele consequenties van het meedoen wordt weinig gesproken. Een vraag op de vraag-en-antwoord-pagina stipt aan dat er een 'theoretisch risico' is dat een deelnemende website geblokkeerd wordt door de Russische overheid. Volgens de initiatiefnemers is die kans klein omdat de code van de nieuwsaggregator gedecentraliseerd werkt.
Hoeveel websites er totaal geblokkeerd zijn in Rusland, valt lastig te zeggen. Een non-profit becijferde dat de Russische overheid in 2022 gemiddeld 4900 websites per week heeft toegevoegd aan zijn digitale blokkade, zo schreef The Moscow Times destijds. Een groot deel daarvan verspreidde volgens de Russische overheid nepnieuws. Het land heeft ook wetgeving die 'verspreiders van nepnieuws' kan beboeten of straffen.
