‘Alles is een frame. En crisis leert dat als de frames veranderen, je dingen kunt doen die je nooit voor mogelijk hield. Honderd miljard blijkt net zo’n groot bedrag als tien miljard of tien miljoen. Het is maar net waar je op inzet; je verhaal wordt anders en je praat met andere partijen. Soms is het makkelijker aan honderd miljard te komen dan aan vijfhonderdduizend euro.’
Welkom in de wereld van Constantijn van Oranje-Nassau, sinds 2017 Special Envoy van Techleap, de organisatie die het tech- en startup ecosysteem in Nederland moet versterken. Het is een wereld waar techbedrijven de economie en samenleving van vandaag en morgen vormgeven – en waarin de snel denkende- en pratende Van Oranje zich als een vis in het water lijkt te voelen.
In januari nog presenteerde Techleap.nl in het bijzijn van de minister-president en staatssecretaris Mona Keijzer een uitvoerig plan voor hoe Nederland meer internationaal succesvolle startups en scaleups kan voortbrengen. Onder meer door de toegang tot kapitaal, markten en talent te vergemakkelijken en door samen met het ecosysteem te proberen een vertienvoudiging van durfkapitaal los te weken. De uitbraak van covid-19 veranderde alles. Niet alleen ten slechte.
Probleem op lange termijn
De coronacrisis is zeker geen goed nieuws voor veel startups. Zij maken geen aanspraak op overheidsregelingen en kunnen meestal alleen gebruikmaken van overbruggingsleningen vanuit de overheid. Van Oranje windt zich hier erg over op. ‘Voor alle sectoren is geld beschikbaar, de miljarden vliegen eruit, of het nu via de NOW-regeling of een ander potje is. Maar voor de startups zijn vooral leningen. Ze krijgen hierdoor veel meer krediet op de balans, en dat is een probleem voor de lange termijn.’
Toch bereikt Techleap nu meer dan begin 2020 voor mogelijk was gehouden. ‘Het is allemaal relatief. We dachten ambitieus te zijn. Dat we echt aan de randen van ons kunnen zaten en moesten er zelf nog in gaan geloven. Nu hebben we al doelen bereikt waar een jaar over dachten te doen.’
Mooie bijvangst
Zodra de intelligente lockdown ingaat, gaat het roer bij Techleap om. De organisatie brengt direct in kaart hoe startups in Nederland het beste geholpen kunnen worden. Met de vorige crisis in het achterhoofd – waarin Nederland op grote achterstand kwam te staan ten opzichte van omringende landen – gaat de organisatie het gesprek aan met het ministerie van Economische Zaken, investeringsmaatschappijen en InvestNL om geld bij elkaar te krijgen.
Na amper een maand gaat het portaal voor overbruggingsleningen live. In totaal is driehonderd miljoen beschikbaar voor startups die omzet of juist investeringskapitaal hebben zien wegvallen. Een grote ‘bijvangst’ voor Techleap is dat er door de 1700 aanvragen die er inmiddels zijn geweest een veel completer beeld van startup Nederland is. ‘Dat hadden we zonder deze crisis nooit gehad.’
‘Ja dat sowieso en er is dus meer te verliezen. In de crisis van 2008 tot 2012 zagen we dat Duitsland gewoon door investeerde, in R&D en in het ecosysteem. Dat heeft zich enorm terugbetaald. Nu doen ze het weer, en de Fransen en Britten ook. Zij zeggen: we laten de investeringen die we de laatste tien jaar hebben gedaan, niet door het afvoerputje gaan. Dus als jouw buitenlandse concurrent vijf keer zoveel geld heeft, dan is de kans natuurlijk groter dat je het aflegt als bedrijf. Wij willen dus in ieder geval zorgen dat bedrijven met een goed businessmodel geld tot hun beschikking hebben.’
‘De zorg en de anderhalvemetereconomie zijn nu in trek. En je ziet een versnelling in alles wat online en remote is, zoals Squla, TakeAway, Picnic, Sendcloud. De vraag is of dat weer gaat veranderen. Groen en digitaal waren al de twee sturende ontwikkelingen. Als je daar in zit, heb je meer kans op tractie. Vroeger zag je dat het bedrijfsleven terughoudend was in het samenwerken met startups. Nu moeten ze wel, want daar zit de oplossing voor de toekomst.’
Ik ben geen voorstander van Dragons’ Den-achtige programma’s.
‘We zijn in Nederland niet heel Darwinistisch. Als er een mooie technologie is dan vinden we dat al heel snel gaaf. Terwijl het natuurlijk eigenlijk gaat om geld maken. Dat klinkt heel banaal, maar je moet snel groeien om te kunnen investeren, zodat – als je impact maakt – de impact veel groter wordt. Of je nu in medtech zit of in een pizza-delivery-platform. Je ziet dat Nederlandse ondernemers erg behoudend zijn in het aantrekken van venture capital, en dus een lage groeiambitie hebben. Ook delen ze niet snel aandelen met werknemers. Dat wordt niet gestimuleerd door de overheid, terwijl is bewezen dat scaleups die aandelen hebben gedeeld met werknemers zes keer succesvoller zijn dan hun concurrenten.’
Bekijk hier Adformatie Connects Live terug met Jeroen van Erp over innovatie en de corona-app.
‘We zijn wel zuinig. Ondernemers zijn bang voor investeerders en nieuwe aandeelhouders, omdat ze zich met je gaan bemoeien. Maar je neemt juist een investeerder omdát ze zich met je gaan bemoeien. Ze weten het beter, omdat ze het al honderd keer gedaan hebben. Dat koppige is dus ook zeker iets Nederlands. En we lijken heel direct, maar we zijn eigenlijk heel beschermend; als het niet zo goed gaat, dan delen we dat niet. In Israël is dat heel anders, dat vind ik echt inspirerend om te zien. Daar worden ondernemers in een pitchsessie onderuit getrokken en doorgezaagd. Dat is niet met kwade opzet, maar echt om elkaar sterker te maken voor de markt.
‘Maar mensen moeten er ook niet te makkelijk over denken. Het beeld van de cappuccino drinkende hipster klopt niet, zeker niet in deze tijd. De demografie van een startupondernemer is ouder dan je denkt. Ze nemen veel risico, hebben geen sociale verzekeringen, werken keihard tegen nul salaris en de kans dat ze het halen is vrij klein. Dus je moet er niet laatdunkend over doen; achter een bedrijf dat het niet haalt zit persoonlijk leed en een droom die in rook is opgegaan.’
‘Daar ben ik ook geen voorstander van. Er is geen andere bedrijfstak waar mensen op een podium worden gezet om ze daarna af te gaan zeiken en dan instappen voor een onrealistische waardering. “Ik wil 51 procent voor zoveel ton.” Het is prima dat er aandacht is voor ondernemers en voor tech, maar dit concept is puur entertainment. Het wordt ook op allerlei techconferenties gedaan. Maar wat krijgt een startup terug voor een pitch? Wat media-aandacht misschien? Meestal geen geld. Voor je het weet, sta je op alle podia, terwijl je eigenlijk gewoon een bedrijf moet bouwen.’
‘In een vroege fase kan zo’n prijs helpen voor je netwerk. Maar daarna begint het pas. Ik herinner me een mooi bedrijf in het opruimen van plastic in de gracht, The Great Bubble Barrier. Zij wonnen een Accenture Innovation Award, maar het lukte niet een contract bij een gemeente te krijgen. Daar gaat het allemaal om. We vinden het allemaal geweldig, maar de vraag die je moet stellen: vind je het ook zo geweldig dat je ervoor betaalt? En dan geven maar weinigen thuis.’
Je moet in crisis dieper snijden dat je denkt.
‘Bij de bedrijven die wij goed hebben doorgelicht, zien we binnen de founding teams de nadruk op productontwikkelaars; mensen die aan de technische kant zitten. Veel te weinig sales en marketing. Als het product technisch staat, wordt er pas aan sales gedacht. Eigenlijk moet je assumpties over de markt valideren voordat je een businessmodel hebt. Voor software- en andere b2b-bedrijven is dat inmiddels redelijk normaal, maar hoe meer hardware en hightech, hoe minder het gebeurt. Ja je robot of zonnepaneel doet het, maar gaat er ook iemand voor betalen?
‘Er is vaak te weinig kennis over de klant en waarom klanten hun gedrag zouden veranderen; wat het bleeding neck-problem is. Wat ook vaak gebeurt, is dat bij een goed platform toch het vliegwiel niet op gang komt. Dan kunnen marketingtrucs uitkomst bieden. Paypal heeft bijvoorbeeld om de vraag op gang te brengen een warenhuis aan producten via eBay gekocht om te zorgen dat mensen die producten via Paypal gingen betalen. Het creëren van een two sided market, daar wordt te weinig over nagedacht.’
‘Het belangrijkste in een crisis is dat je je geld zo goed mogelijk vasthoudt en de tijd gebruikt om er zo sterk mogelijk uit te komen. Wie nu gaat bunkeren en op krediet wacht tot de wereld weer normaal wordt, is dood. Ik hoor van ondernemers in tech altijd dat je dieper moet snijden dan je denkt. Geld, geld, geld, geld. Hou je cash vast en ga creatief kijken welke andere markten je kunt aanboren. Het betekent vooral dat je heel goed met bestaande klanten contact zoekt en die optimaal bedient. Dat is de basis.’
‘Ik denk als een transformatief jaar. Allerlei ontwikkelingen die er al heel lang waren zijn ineens doorgezet. Zoals de digitalisering in het onderwijs, ecommerce, telemedicine. Opties die er waren kúnnen nu in een keer. Op de assen digitaal en groen gaat een enorme versnelling plaatsvinden. Die innovaties zijn er al, worden nu opgeschaald en voor het grote publiek beschikbaar.’
Ik hoop dat het geld gaat naar bedrijven die met de toekomst bezig zijn en niet alleen in het behoud van het oude.
‘Dat hangt heel erg van onze keuzes af. We hebben een flinke injectie nodig om de energietransitie en digitalisering te versnellen. Daarnaast hebben we nog fondsen nodig voor de langetermijn-infrastructuur, zoals de AI-capaciteit en quantum computing. Als we dat doen staan we er goed voor. Ik zie het alleen nog niet gebeuren.
‘Ik hoop verder dat het geld gaat naar bedrijven die met de toekomst bezig zijn en niet alleen in het behoud van het oude. Nú kunnen we kiezen of we doorgaan met de klimaatafspraken. Je hoort heel vaak: “als je rood staat, kun je niet groen doen.” Als we die agenda nu twee jaar stilzetten, terwijl andere landen juist versnellen, dan hebben zij een concurrentievoordeel op de technologieën en de toepassingen. Gaan we boeren houden aan stikstofafspraken? Gaan we KLM dwingen te verduurzamen of toch zo snel mogelijk weer die vliegtuigen de lucht in sturen? Blijven we thuis werken of stapt iedereen de auto weer in? Dat zijn beslissingen die we de komende maanden maken en die bepalen of we over twee jaar weer in topvorm zijn.’
‘Uit onderzoek is gebleken hoe moeilijk grote opleidingsinstituten minderheden kunnen bereiken die verder van de arbeidsmarkt staan. Verschillende programma’s zoals ‘Techconnect’ hebben als doelstelling meer vrouwen en mensen met een migratieachtergrond te betrekken. De techscene moet inclusiever worden. Ook willen we zorgen dat nieuwe opleidingen dit als speerpunt hebben. Het tweede is dat we samen met investeerders via het platform #Fundright al een tijdlang bezig zijn meer gender diversity aan te brengen in het investeringslandschap, omdat we weten dat mannen in mannen investeren. Je investeert blijkbaar in datgene wat je kent en dat is een onbewuste vooringenomenheid. We hebben dat eerst bewust gemaakt en zijn met 42 investeringsfondsen bezig om te kijken hoe zij hun portefeuilles bedrijven. Het management moet diverser worden. En daar gaan we mee door.’
‘Dat er toch een burning platform nodig is om te veranderen. Ik ken ceo’s die ineens allemaal remote werken omarmen en heel trots zijn op wat ze hebben bereikt. Dan vraag ik ze: “Waarom heb je dat dan twintig jaar lang tegengehouden?” Hoe hard die crisis ook is, we hebben het blijkbaar nodig. Nu ook weer de slag naar gelijkheid en diversiteit, door de tragiek in Amerika. Waarom is dat dan nodig om het bewustzijn zo omhoog te krijgen dat we wat gaan doen? We hebben het zo goed georganiseerd in Nederland dat we bijna niet meer in staat zijn kansen te pakken die evident zijn.’
‘Freedomlab zei altijd dat ze iedere drie jaar de creditcards doorknipten, de huur opzegden en weer opnieuw begonnen. Als je een gebouw hebt, werk je daar. Als je een NV bent, dan ben je geen stichting; alles conditioneert je. Je moet jezelf iedere keer opnieuw uitvinden.’
Dit interview verschijnt ook in de zomereditie van Adformatie waarin verschillende industry leaders vooruitkijken op het tweede halfjaar van crisisjaar 2020 en het post-corona-tijdperk.
