Victor Knaap: 'Het is tijd voor een Digitaal Deltaplan'

Is de Covid app eindelijk af - en dan wil niemand hem meer. En eerlijk gezegd verbaast me dat weinig. Na een onoverzichtelijk aanbestedingsproces, waarin een onmogelijke deadline werd gesteld die nu met 3 maanden is overschreden, kwam naar buiten dat de Infectieradar website een bouwfout bevatte, waardoor de persoonlijke data van alle deelnemers op straat lag.

Maar dat zo weinig mensen nog vertrouwen hebben in de covid-app, is niet los te zien van een veel groter probleem. Het track-record van onze ‘digitale overheid’ is op z’n zachtst gezegd twijfelachtig. De politie, de rechterlijke macht, het UWV, de KvK, de RVO, de SVB, Defensie, het IND, het landelijk persoonsregister, het CBR, de Belastingdienst. Allemaal primaire overheidsorganen, onmisbaar voor de democratie die stuk voor stuk in hun functioneren belemmerd worden door mislukte IT projecten. Websites zijn defect, projecten worden halverwege stilgelegd, en de kosten lopen steevast uit de klauwen.

Nu is ICT en overheid niet echt een onderwerp wat mensen op het Malieveld krijgt, maar er worden elk jaar wel miljarden verspild. Al decennia lang. Er zijn rapporten over geschreven, kamervragen over gesteld en de kwaliteitsmedia spreken er jaarlijks weer schande van. Maar alle pogingen om een structurele oplossing te vinden, strandden tot nu toe in goede bedoelingen. 

De Covid-app zou anders zijn. In plaats van lange tender trajecten, moest er in deze tijden van crisis snel, transparant, daadkrachtig worden gehandeld. Voor het eerst konden de Nederlanders zien hoe dit soort digitale projecten besloten worden. En hoewel ik niet vind dat we een live TV uitzending hoeven te doen voor elke app die geproduceerd moet worden, is er wel een nieuwe weg ingeslagen. 

En we staan hier niet alleen in. Alle landen kampen met digitalisering-perikelen, maar er zijn genoeg voorbeelden waar we inspiratie uit kunnen putten. De visie, infrastructuur, talent en tender procedures moeten op elkaar aangesloten worden. De overheid moet dezelfde cultuuromslag maken waar de meeste commerciële bedrijven al doorheen zijn gegaan. De overheid zal een oplossingsgerichte benadering moeten adopteren, waarbij de user en customer experience voorop staan. 

Kortom het is tijd voor een Digitaal Deltaplan, dat de basis vormt waarop app en web bouwers nieuwe toepassingen kunnen bouwen. Dat plan moet zich niet alleen afspelen op papier, en in nog meer documentatie van consultants en adviesorganen, maar in design, code en applicaties die het leven van de Nederlanders makkelijker maken. En andere landen wijzen ons de weg. 

In Amerika werden na het mislukken van healthcare.gov harde conclusies getrokken. Om de digitale transformatie in goede banen te leiden, deed toenmalig president Obama uit landsbelang een beroep op Silicon Valley. De United States Digital Service die daaruit is ontstaan, is een van de weinige organen die (stilletjes) in stand wordt gehouden door de huidige POTUS, Donald Trump.

Een ander voorbeeld is Denemarken, de nummer een op alle digitale lijstjes. Vooral aan de publiek-private samenwerking in Denemarken kan Nederland een puntje zuigen. De overheid ontwerpt de digitale basis, waar de private sector vervolgens op voortbouwt. Ook gebruikt Denemarken het gewicht van de publieke sector - en de geanonimiseerde data - om de eigen digitale sector te stimuleren, wat tevens weerslag heeft op de werkgelegenheid.

De tender-structuur van de overheid is ook een langlopend probleem. Door de schaal en complexiteit van de procedures, belanden de projecten steevast bij de grote buitenlandse consultancies. Nederland heeft een van de sterkste digitale sectoren ter wereld. Maar vooralsnog werkt slechts een van de 140 bureaus die zijn aangesloten bij de DDA (Dutch Digital Agencies) voor de landelijke overheid. Door de tenders in hapklare brokken te hakken, wordt in Australië, na bemiddeling door de Digital Transformation Agency, inmiddels 60% van de overheids-tenders gewonnen door kleine en middelgrote bedrijven. 

Door de eigen digitale sector te stimuleren is Estland uitgegroeid tot een digitale wereldspeler. Het kleine Baltische land, waar 99% van de overheidsdiensten is gedigitaliseerd, biedt een blauwdruk hoe overheden de structuur kunnen bieden om projecten als digitale e-learning en e-health in goede banen te leiden. 

Er is de afgelopen jaren, onder leiding van Neelie Kroes en Prins Constantijn van Oranje, succesvol geïnvesteerd in het bouwen van een startup ecosysteem. Daarnaast heeft Nederland een sterke groep van design, reclame en digitale bureaunetwerken. De infrastructuur is in Nederland dus in grote mate al aanwezig. Het is nu tijd om de digitale overheids ambitie op orde brengen, en een Digitaal Deltaplan op te tuigen dat net zo resistent is als onze waterhuishouding.

Victor Knaap is oprichter van MediaMonks, een creatief digitaal productiebedrijf dat websites, games en films produceert, vaak om aan de behoeften van reclamebureaus te voldoen.