De Stichting Nederlandse Datakluis heeft een aanvraag ingediend van 50 miljoen euro bij Het Nationaal Groeifonds van de Rijksoverheid. Dat heeft Martijn van Dam van de stichting maandag bekendgemaakt tijdens het Cross Media Café in Hilversum.
Het Groeifonds maakt in juli de uitslag van de derde ronde van financiering bekend. Het gaat om grote bedragen; in de voorgaande ronde is al 5 miljard euro verdeeld. In de adviescommissie zitten zwaargewichten als Nobelprijswinnaar Ben Feringa, Rianne Letschert (Universiteit Maastricht), ASML-ceo Peter Wennink en Constantijn van Oranje.
Stichting Nederlandse Datakluis is een initiatief van NPO, RTL, Talpa, DPG Media en Mediahuis. Een persoonlijke datakluis moet Nederlanders de mogelijkheid bieden om zelf hun digitale data op te slaan en te bepalen wie, wanneer welke data mogen gebruiken en inzien.
Medio oktober maakte Martijn van Dam bekend de NPO te verlaten om zich samen met Arno Otto van Talpa Network op dit onderwerp te gaan richten vanuit de Stichting Nederlandse Datakluis.
Kritische vragen
Het thema ‘Datakluis’ trok maandag In Beeld & Geluid in Hilversum een volle zaal en honderden kijkers op afstand. Het onderwerp leeft na de oprichting van de stichting in oktober 2022.
Van Dam kreeg te maken met een kritische gespreksleider Monique van Dusseldorp die hem een serie scherpe vragen stelde over nut en vooral noodzaak van de Datakluis: ‘Is dit wel de oplossing voor het probleem met data?’
Van Dam: ‘Heel veel aspecten moeten we nog onderzoeken. We kennen alle ins en outs nog lang niet en ik kan ook niet garanderen dat de Datakluis een succes wordt. We gaan het proberen met een grote inspanning, want we denken dat de tijd rijp is.’
Van Dam presenteerde een agenda die de Stichting Datakluis de komende jaren gaat uitvoeren mocht het geld er komen. Zo zal op de eerste plaats een ‘datanutsvoorziening’ worden opgetuigd in samenwerking met maatschappelijke instellingen, waarbij beheer van data door het individu vanuit respect voor privacy centraal komt te staan. Ze moeten hun data onder eigen regie met steeds meer sectoren kunnen uitwisselen.
Tweede spoor
Een tweede spoor, aldus Van Dam, is het doen van onderzoek en innovatie naar verschillende concrete toepassingen. Daartoe komt de Stichting met een ‘proeftuin’. Van Dam wil een breed scala aan bedrijven en instellingen de mogelijkheden laten testen, ook startups. Een serie vragen over toegang, beveiliging, praktisch gebruik, al dan niet identificatie, beheer en vooral het uitleggen aan burgers komen aan bod in onderzoek.
Het meest concreet is het plan om op basis van de datakluis een single sign-on te creëren voor het delen van persoonsgegevens voor een ‘basismediaprofiel’, aldus Van Dam. ‘NPO en de Koninklijke Bibliotheek willen later samen onderzoeken of je over en weer aanbevelingen kunt genereren op basis van gecombineerd kijk-, luister- en leesgedrag.’
Rijkere profielen
De vijf mediabedrijven die de Stichting begonnen, denken dat dataverwerking vanuit eigen beheer met instemming door consumenten tot betere en eerlijker verdienmodellen zal leiden. De bedrijven willen de mogelijkheden onderzoeken of personalisatie van content en advertenties beter af is met een datakluis.
Van Dam: ‘De advertentieafdelingen verwachten dat reclame beter gericht kan worden als gebruikers op basis van vertrouwen bereid zijn om rijkere data te delen dan nu beschikbaar komt via cookies en andere methoden.’
Het cookiemodel heeft het vertrouwen in korte tijd compleet verloren: ‘Bij de Ster leerden we dat 90 procent van de burgers cookies weigert als ze echt kunnen kiezen. We moeten en kunnen in Europa het voortouw nemen met een nieuw model.’
Dat moet de basis vormen voor het terugwinnen van een deel van de digitale reclamemarkt die naar Big Tech is gevloeid. Van Dam: ‘Het aandeel van Nederlandse bedrijven in digitale advertenties daalde tussen 2015 en 2020 van 46 naar 23 procent. Gezien de sterke toename van digitaal was er wel groei, maar een veel groter deel vloeide naar het buitenland.’
Van Dam liet gisteren eenvoudige toepassingen zien waarbij in de Datakluis voorkeuren worden opgeslagen voor categorieën nieuws. ‘We zijn toch niet als burgers maar één profiel voor alle partijen’, zo merkte Van Dusseldorp op. Klopt, aldus Van Dam, consumenten kunnen zelf invullen welke data en voorkeuren ze delen, dus ook per medium variëren.
Solid als standaard
De stichting gaat uit van een brede samenwerking, die niet beperkt blijft tot de vijf mediapartijen. Er staat al samenwerking in de steigers met Waag, Universiteit Utrecht, Vrije Universiteit en vooral de Vlaamse overheid die in Europa vooroploopt met datakluizen. Daar moet in april de eerste toepassing beginnen, op basis van standaard Solid.
Bedrijf Inrupt probeert onder leiding van world wide web-uitvinder Sir Tim Berners-Lee sinds 2018 met Solid persoonlijke datakluizen aan browsers toe te voegen. De Vlaamse overheid haakt aan op deze open source en komt met een eerste toepassing om burgers via een kluis beheer te geven over hun onderwijsdiploma’s. Solid is ook in beeld bij Van Dam en Otto.
Van Dusseldorp wierp op dat Big Tech niet lijdzaam zal afwachten dat de huidige profilering met data de concerns uit handen wordt genomen. Zo hebben Google en Facebook zich al bij Solid gemeld voor samenwerking, en mag in Vlaanderen Microsoft meekijken met de testen. Hoe de verhoudingen concreet worden valt te bezien, zo stelde gisteren in Hilversum Esther de Loof van het Vlaamse SolidLab dat de testen uitvoert en onderzoekt.
