Per 25 augustus 2023 geldt de Digital Services Act (DSA) voor grote platformen in de Europese Unie. Met de langverwachte en ingrijpende wet krijgt de EU meer invloed op de werkwijze van techreuzen als Google, Amazon en Meta. De veranderingen die de platformen van de EU moeten doorvoeren, hebben ook impact op online adverteerders. In dit artikel lees je meer over de impact en andere relevante informatie over de DSA.
De EU is na jaren overleg tot de DSA gekomen om strengere regels in te voeren voor grote platform als Instagram, TikTok en YouTube. De achterliggende bedrijven hebben zoveel gebruikers, kapitaal en invloed dat critici de afgelopen jaren stelden dat het wel leek alsof zij de regels bepaalden in plaats van de overheid. De regels met betrekking tot illegale inhoud, online privacy en transparantie worden met de DSA strikter én duidelijker.
Welke platformen vallen onder de DSA?
De DSA geldt voor platformen die in de Europese Unie gemiddeld minimaal 45 miljoen actieve maandelijkse gebruikers hebben. Dat zijn op dit moment zeventien platformen en twee zoekmachines, gebaseerd op gegevens die de verantwoordelijke bedrijven in februari 2023 hebben aangeleverd bij de Europese Commissie. De volledige lijst van platformen die onder de DSA vallen vind je hieronder:
- Alibaba AliExpress
- Amazon Store
- Apple App Store
- Booking.com
- Google Play
- Google Maps
- Google Shopping
- Snapchat
- TikTok
- X (Twitter)
- Wikipedia
- YouTube
- Zalando
En de twee zoekmachines die zich aan de DSA moeten houden zijn:
- Bing
- Google Zoeken
Per 17 februari 2024 geldt de DSA ook voor andere kleinere, maar veel gebruikte diensten. Denk hierbij onder meer aan cloudaanbieders, internetproviders, onlinemarktplaatsen en online videoplatformen. Goed om te weten is dat de DSA in de hele EU geldt. Ook interessant is dat Amazon en Zalando allebei van mening zijn dat ze geen 'zeer groot online platform' zijn. Hoewel de merken juridische stappen ondernomen hebben tegen die status, hebben ze wel maatregelen getroffen om aan de DSA te voldoen. Wie in gebreke blijft, kan namelijk hoge boetes verwachten. Daarover straks meer.
Wat verandert de DSA voor adverteerders?
Met de DSA komt er een hard einde aan personalisatie van diverse typen advertenties. Platformen mogen niet langer advertenties personaliseren op grond van bijvoorbeeld seksuele geaardheid of geloofsovertuiging. Ook adverteren op basis van andere bijzondere categorieën persoonsgegevens als een politieke voorkeur is voortaan verboden.
Reclame gericht op kinderen mag ook niet meer. Volgens de Rijksoverheid moet de extra bescherming tegen gepersonaliseerde advertenties bijdragen dat minderjarigen geen 'ongepaste reclame' te zien krijgen. Voor kindermarketing mag de adverteerder alleen nog gebruikmaken van de leeftijd en locatie van de minderjarige.
Daarnaast moeten platformen die onder de DSA vallen repositories (publieke kopieën) publiceren van alle advertenties die op hun platform vertoond zijn. Ook moeten de platformen bij alle advertenties aan de gebruiker duidelijk maken wie er voor de reclame betaalt.
Wat verandert de DSA nog meer?
Naast strengere reclameregels voor platformen omvat de DSA ook andere veranderingen. Zo moeten de platformen verplicht transparantierapporten over hun bedrijfsvoering maken en openbaren en krijgen externe onderzoekers meer toegang tot bedrijfsdata om te controleren hoe de platformen werken. Maar de DSA verplicht platformen ook om hun klachtenprocedures voor gebruikers toegankelijker en makkelijker te maken en meer maatregelen te nemen om desinformatie en schendingen van grond- en mensenrechten tegen te gaan. Lees in dit artikel meer over de verplichtingen van de DSA voor verschillende typen organisaties.
Algoritmebubbel verlaten
Een andere interessante verandering die de DSA doorvoert is de mogelijkheid om uit de 'algoritmebubbel' van platformen te stappen. Die is vooral van toepassing op sociale media als Instagram, Facebook, TikTok en Snapchat; platformen die gebruikers veelal vermaken met een tijdlijn vol aanbevolen content. Die content is samengesteld op basis van een algoritme dat zo goed mogelijk probeert te begrijpen wat de gebruiker leuk/interessant/vermakelijk vindt, en waar de gebruiker dus zo lang mogelijk in blijft scrollen. Hoe langer de gebruiker blijft scrollen, hoe meer advertenties hij ziet en hoe meer het platform aan de gebruiker verdient.
Onder de DSA moeten de platformen de gebruiker eenvoudig de mogelijkheid geven om voor een niet-algoritme-gebaseerde tijdlijn te kiezen. Zo'n tijdlijn raadt minder passende content aan en komt minder relevante (advertentie)informatie over de gebruiker te weten. De optie voor een niet-algoritmische tijdlijn zit bij de ingang van de DSA inderdaad in de betreffende socialmedia-apps ingebouwd, al is 'ie niet in elke app even makkelijk te activeren. Bij TikTok moet je bijvoorbeeld meer stappen volgen dan bij Instagram. 'Je ziet dat dat ze er een beetje mee gaan spelen door het zover mogelijk weg te stoppen en dan kijken ze of ze op de vingers worden getikt', vertelt onderzoeker aan de Universiteit van Amsterdam Paddy Leerssen tegen de NOS. Mogelijk gaat de Europese Commissie eisen dat bepaalde apps het stappenplan vereenvoudigen.
Wie handhaaft de DSA? En wie betaalt de handhaving?
De handhaving van de DSA is op Europees niveau geregeld. De Europese Commissie neemt besluiten en mag platformen die zich niet aan de DSA houden bestraffen. Het dagelijks toezicht op die platformen is echter een verantwoordelijkheid van de toezichthouders van de EU-landen. In Nederland is de Autoriteit Consument & Markt (ACM) grotendeels verantwoordelijk voor dit toezicht. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is verantwoordelijk voor het toezicht op gepersonaliseerde advertenties. De toezichthouders kunnen onderzoek doen in samenwerking met de Europese Commissie.
Platformen die onder de DSA vallen, betalen via een heffing zelf voor het toezicht. Een platform dat de DSA schendt, kan een boete krijgen tot zes procent van de mondiale jaaromzet of een dwangsom tot vijf procent van het gemiddelde dagelijkse inkomen. Er is platformen dus veel aan gelegen om de wet te respecteren.
