Sorrylijst 2010: social media spelen groeiende rol bij publiekelijke excuses

Excuses aanbieden wordt vaak gebruikt als middel om geschonden reputaties te redden. De Reputatiegroep onderzoekt jaarlijks de verontschuldigingen die opvallende aandacht kregen in de journalistieke pers en via social media en stelt op basis hiervan een top 25 samen.

Opvallend is dat social media meer dan in 2009 een rol spelen bij de publiek gemaakte excuses. De excuses van de Nederlandse Facebookgebruikers voor de verkiezing van Geert Wilders trekken grote aandacht. Een ander voorbeeld is de actie van Youp van ’t Hek tegen T-Mobile via Twitter. Vrijwel direct maakt de telecomaanbieder excuses. Door de impact van social media krijgen de excuses meer aandacht dan voorheen, zo meent de Reputatiegroep.

Dit jaar leidden met name de excuses van de rooms-katholieke kerk tot veel negatieve reacties. Gedurende het jaar kwamen verschillende vertegenwoordigers van de rooms-katholieke kerk met spijtbetuigingen. Omdat de kerk slechts in beperkte mate met excuses kwam, werd het wantrouwen alleen maar groter.
Paul Stamsnijder van de Reputatiegroep: “De manier waarop de kerk zich heeft laten zien, maakt duidelijk dat haar gezagsdragers weinig gevoel hebben voor het maatschappelijk sentiment. De reputatie van de rooms-katholieke kerk zou er baat bij hebben als fouten snel en ruiterlijk werden erkend. De gezagsdragers stellen zich veel te krampachtig op: het lijkt alsof ze de ernst van de situatie niet erkennen. Een kerk die vroomheid predikt maar zonden verbergt, zaait vanzelf wantrouwen. Zo is het beeld van een doofpotcultuur alleen maar versterkt.”

In april betuigde het Openbaar Ministerie direct spijt na de vrijspraak van de Haagse verpleegkundige Lucia de Berk. Zij was eerder veroordeeld tot levenslang voor zeven moorden. In die periode werd zij afgeschilderd als ‘de Engel des doods’. De rechtbank sprak haar nu vrij bij gebrek aan bewijs. Na de vrijspraak krijgt zij direct excuses aangeboden door Harm Brouwer, topman van het Openbaar Ministerie, door minister Hirsch Ballin van Justitie en door de voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak, Erik van der Emster. In de media wordt overwegend positief gereageerd op deze spijtbetuigingen.
Met de vrijspraak van Lucia de Berk komt een einde aan een opvallende gerechtelijke dwaling. Toch wordt positief gereageerd op de excuses die zij krijgt van de magistratuur. Paul Stamsnijder: “Na de commotie over de Schiedamse en de Puttense moordzaken was het aanzien van de rechtspraak steeds meer onder druk komen te staan. De spijtbetuigingen aan Lucia de Berk worden positief ontvangen, omdat het publiek van de rechtspraak rechtvaardigheid verwacht: de boetedoening aan Lucia de Berk voldeed aan die verwachting. Het succes bleek in dit geval de gelijktijdigheid van de spijtbetuigingen. Niet alleen de top van het Openbaar Ministerie, maar ook de voorzitter van de Raad voor de Rechtspraak en de minister van Justitie kwamen met een erkenning van de fouten die zijn gemaakt. Volgens de analyse is dit goed geweest voor de reputatie van de rechtspraak.”

De groeiende populariteit van de openbare knieval wordt volgens de onderzoekers verklaard door het opkomend populisme. Oorzaken zijn de toenemende roep om transparantie, de snelle ontwikkeling van social media, juridisering en groeiende aansprakelijkheid. Ook de opkomst van de afrekencultuur draagt bij aan de roep om openheid. Informatie is vrijwel voor iedereen direct beschikbaar en daardoor zullen organisaties en personen met een publieke functie direct inzicht moeten geven in de wijze waarop zij werken.

Bekijk de Sorrylijst 2010