Het digitale Stockholm-syndroom: hoe we machtige tech-founders blijven creëren

Het is een bekend patroon: zodra tech-entrepreneurs te machtig worden, roepen we collectief dat ze moeten worden gestopt. We veroordelen de datahonger van TikTok, de privacyschendingen van Meta en de grillen van Elon Musk. Maar we vergeten één ding: we hebben zelf het systeem gebouwd dat deze 'digitale dictators' creëert.

De destructieve founder-mythe

Het probleem zit diep verankerd in ons economische DNA. Silicon Valley's 'founder-cultuur' heeft een bijna religieus karakter gekregen. We hebben een systeem gecreëerd waarin tech-ondernemers worden neergezet als onfeilbare visionairs die 'de wereld verbeteren'. Venture capitalists pompen miljarden in startups met de expliciete verwachting dat ze hele markten zullen domineren. We noemen het 'disruptie', maar in feite faciliteren we de opbouw van ongekende machtsconcentraties.

Deze cultuur perpetueert zichzelf. Jonge entrepreneurs internaliseren het idee dat autoritair leiderschap en 'move fast, break things' de enige weg naar succes is. Raden van bestuur worden gevuld met loyalisten. Kritische tegengeluiden worden weggewuifd als 'niet begrijpen hoe innovatie werkt'. Tech-bedrijven kunnen uitgroeien tot quasi-monopolies voordat er effectieve tegenmacht ontstaat.

Het falen van checks & balances

Het tragische is dat ons regulerende systeem structureel achterloopt. We hebben geen effectieve instrumenten ontwikkeld om techbedrijven te controleren vóórdat ze 'too big to regulate' worden. Toezichthouders komen pas in actie als de democratische schade al is aangericht. En zelfs dan blijkt regulering vaak tandeloos tegen de juridische en lobbymacht van Big Tech.

De paradox? Dit systeem wordt in stand gehouden door diezelfde organisaties en instituten die zeggen het te willen hervormen. Banken, investeerders en grote bedrijven blijven miljarden pompen in de volgende 'disruptieve' startup. PR- en communicatieprofessionals - ja, ook wij zijn medeplichtig - versterken het narratief van de 'visionaire founder' omdat het verkoopt.

De rol van ons eigen gedrag

Als gebruikers maken we het nog erger. We zeggen Big Tech te wantrouwen, maar legitimeren hun macht dagelijks met elke swipe en like. We verhuisden massaal van Hyves naar Facebook, accepteren de datahonger van TikTok, en rechtvaardigen ons gebruik met "iedereen zit er nou eenmaal."

Wat we nodig hebben is een fundamentele systeemverandering. Ten eerste: proactieve regulering die techbedrijven dwingt tot democratische controle nog vóór ze te groot worden. Ten tweede: een nieuwe corporate governance-structuur die macht verdeelt in plaats van concentreert. En ten derde: een culturele verschuiving weg van de 'founder-mythe' naar een model van verantwoord leiderschap.

Het is tijd dat we de 'move fast and break things'-mentaliteit vervangen door 'move wisely and build trust'. Alleen zo doorbreken we het patroon waarin we steeds opnieuw digitale dictators creëren.